Главная | Обратная связь

Прадмова да Катэхізіса

Сымон Будны

 

КАТИХИСИС, ТО ЕСТ НАУКА СТАРОДАВНАЯ ХРИСТИАНЬСКАЯ ОТ СВЕТОГО ПИС(Ь)МА, ДЛЯ ПРОСТЫХ ЛЮДЕЙ ЯЗЫКА РУСКОГО, ВЪ ПЫТАНИАХ И ОТКАЗЕХ СЪБРАНА

От перъваго светого апостола Петра посланиа зачало1 602: «Готови присно къ ответу всякому, въпрошающему вы, слово о вашем уповании съ кротостию и страхом, совесть имяще благу» (1 Пят. 3. 15) и прочая.

КЪ ВСЕМ БЛАГОВЕРНЫМ ХРИСТИАНОМ ЯЗЫКА РУСКОГО ПРЕДЪСЛОВИЕ ВЪ КАТИХИСИЮ

Катихисис слово ест греческого языка, сказует же ся на словенскую речь Оглашение, или гласом учение. Ведомо бо маеть быти, ижь апостол и и их ученици, не тако скоро и не так латве от еллин или от жидов к вере Христовой приступующим, тайнами святыми служили. И окрестил убо Петр и иншии апостоли на день Съшествия Святого Духа от людей израилевых три тисечи, але умилившиихся сердцем и любезно приемших Слово3; окрестил Филипп, иже от седми диакон царицы Муринъское каженика или скопца, але аже из Муринъское земли въ Еросолим поклонитися приехавъшаго, а наболей через анъгела показаного, от себе научоного, и еще веру о Христе, ижь Сын Божий ест, исповедавъшаго4. Окрестил Петр еще Корънилиа, але оного, которого молитвы и милостины възыдоша перед Богом. Оного, о котором глас Божий въ видении по трикрать рече, яже Бог очистил ест, ты не скверъни. Оного, на которого Дух Святый видимым образом еще научающу Петру напал5. Окрестил апостол Сила5 сторожа темъничъного въ филипъпусех, але ажь перъвеи къ апостолом каючися поведел: «Господне, что ми подобаеть творити, да спасуся?» Але аже перъвеи Павел и Сила глаголаста ему слово Господне, еще аже перъвеи понялI их въ дом свой и омыл их раны7. Инъшие таковые места опущаю. Досыт бо явъно, ижь апостоли никого от поган и от жидов не крестили, аже перъвеи оного научили и въ вере искусили. Потом пак и труднейшее искушение было настало на хотящих креститися. Находим бо въ посланиах учительских и въ некоторих правилех, ижь котории ся крестити хотели, перъвеи через немалый час повинъни били опричь въ церъкви стояти, на колена припадати, чтение Еванъгелское услышавъши, а наболей, коли уже мелася вечера Господня8 зачинати, вън из церъкви выходити9, певъный час поститися, и на каждой недели въ четверг верю10 пред епископом или пред презвитером исповедати. А докул таковые речи кто выполънил, крещон не был, але такового звано оглашеным, а по-гречески катикуменос. Науку пак их таковую — Оглашением, по-гречески — Катихисис. Был то обычай вельми потребный и пожиточъный, бо затым многые и въ познание Бога и его правды приходили, и въ святом житью росли и укреплялися. Къ тому учители мусели своего уряду быти пилъными. Лечь диавол не допустил сему обычаю долъго межи христианъми стояти. Спящим бо человеком, по слову Евангел(ь)скому, прииде и въсеал плевелы11. Се ест, коли ся ленили учити людей, научил их диавол, абы верили, иж без науки, без веры, без исповеданиа можеть человек спасен быти, тольки бы водою въ детинъстве окрещен был12, а пришедши къ розуму, только бы въ певъные дни мяса не ел13, милостину, хотяжь от злого набытя, давал, святым ся молил14 и таковые речи по обычаю заховал. А наостаток на тое ся спущали, естли кто мел, што бы попом по души дал, абы тело на по(свя)щеной земли положили, проводили, поминали третины, деветины, полсорочины, сорочины, полъгодины и годины и инъшие таковые вымыслы чинили. Для того именья, села, места отписовали, монастыри и будованые церъкви надавали, або знову будовали, колоколы, потирионы15, дыскосы16, ризы17, иконы или балъваны18 куповали, надеваючися для таковых справ спасениа, ц(а)р(с)твиа Божиего и живота вечного. Все тое, мовлю, затым въ Церъков Х(ристо)ву вошло, ижь он святый обычай, которого ся перъвая Церъков по повелению Х(ристо)ву деръжала, допустили диаволу вывести, а шкодливы он плевел въсеати. Х(ристо)с бо рече: «Шедше и научите вся языкы крестяще их» (Мц. 28. 19)19. Тип пак не только не научають, але и сами мало правъды знають, и оным, котории бы учити хотели, забраняють не иначе, но яко пред тым законъники жидовъские, о нихъже Г(оспо)дь рече: «Горе вам, законъником, яко взясте ключь разумению: сами не внидосте и въходящиим възбранисте» (Лк. П. 52. Зач. 62). Не надобе о том много писати, вси бо ведаем, яковых теперь учителей маем. Ведаеть вес свет, яко на свои степени20 въступають. Не тайно теже, яко на них стоять и справуются. Лепъшей плакати, нежели их норовы выписовати. Оно певная речь, ижь напрасно их поправлениа в науце или въ житии ждати. Лучшей, абы каждый, кто не хочеть згинути, иншого собе лекарства за часу искаал, а таковым пастыром покой дал. Тако бо повелеваеть Г(оспод)ь: где къ апостолом, се есть всем учителем, рече: «Вы есте соль земли. Аще же соль обуяеть, чим осолится? Ни в что же будеть к тому, точию да иссыпана будеть вон и попираема человекы» (Мц. 5.13. Зач. 10). Солью називаеть всех учителей: яко бо соль заховуеть, што ею поселится, абы не провоняло, тако и учитель наказанием, поучением и напоминаеньем заховуеть людей от духовное гнили, але если того не чинить, повелеваеть Г(оспо)дь вон его выкинути и потоптати, яко соль, естли бы одурела, або силу свою утратила. Чого жь для не послушни есмо того повелениа Самого Сына Божиего? Заисте бы не потреба сего слова мало важити. Повинни бы есмо и на оное слово паметати: «Аще слепец слепца водить, оба въ яму въпадетася» (Мц. 15.14. Зач. 61). Слышиш ли, възлюбленый мой брате, ижь тя Сам Г(оспо)дь остерегаеть, абы есь въ яму не упал? Упадеть всяк, кто ся слепому водити допущаеть. Чого жь для от таковых слепцов не бежим? Чому ся им водити допущаем? Смилуйся уже каждый над собою Бога для. Въстани от сна, уже пора обачитися. Досить есмо вже спали, коли есмо за справою сих слепцов ни Бога знали, ни о спасении своем, на чим лежить, ведали. Нехай то был час гнева Божиего за грехы предков наших, который ся за преданна, або лепей за сны и стареческие басни взявши, слово Божие были опустили. Мусило тако быти, бо святии апостоли о том прорекли и написали. Наболей Павел, сосуд изъбран Х(ристо)в21, тако к солуняном пишеть: «Послеть, — рече, — Бог деание льсти веровати въ лжу, да суд приимут вси не веровашии истинне, но благоволиша неправду» (2 Фее. 2.1—12. Зач. 275). Розъсмотри, молю ти ся, боголюбче, ест ли ся сия речь с(вя)того апостола, мовлю, вышъших часов не збыла? Апостол зде(сь) пишеть, яко Бог мел послати деание льсти. Сиа лесть чиа быти мела, хиба оного, который еще в рай родителей наших прельстил. А как же тогды прельстил, тол(ь)ко ижь Евву от Божиего слова отвел. Иншим обычаем ему прельстити нельза. Докуле бо человек держится слова Божиа, дотуле заблудити не можеть, поневажь свечу, которою собе светить, маеть. По оному слову: «Светилник ногам моим — закон Твой и свет стезям моим»22. Але естли тую свечу потераеть, мусить кождый заблукатися и, яко слепец, дорогы рукою щупати, яко и апостол поведаеть23. Про то пророк рече: «Аще не был Г(оспод)ь Саваоф оставил нам семени, яко Содом убо были быхом»24. Семенем слово Божие называеть. Тым ти обычаем диавол прельщаеть. Ведаеть бо, ижь скоро люди отступять слова Божиего, уже все, што он схочеть, учинять. Для того и сих часов на тое был привел, ижь слова Божиего учители не казали25. Зачим всякие злы речи въ Церкви силу взяли. Лечь ныне Бог милостивый, ужалившыся насII, открил нам грешным слово Свое правдивое и что день значней откриваеть, учителей ачьколвек зредка веръных посылаеть. Про то годится и нам всем мети ся къ тому самым, абы есмо тое неизъреченъное ласки вдячни были. Слово Божие обема, яко мовять, руками приняли, держали, по нему жили и иных къ нему приводили. А ижь «жатва многа, делатель мало» (Мц. 9.37. Зач. 34), того для аз недостоин, от святыя Церкви служителей наменший, сию книжку от божественъных писаний събрах и написах, абы вси слова Божия и истинны разумениа жаждущий мели, чого бы ся и сами учили, и деток своих научали. Знаю тое, ижь бы потреба сю науку достаточней выписати, але тако и час, и приумение наше знесло.

А ве(д) же напотом, естли будеть Божиа воля, может ся ширей у другое управити. Наболей четвертая часть, се ест о святом крещении и о вечери Сына Божиего, помыслити можем опричную книжку выпустити. Ласка Г(оспо)да нашего И(су)са Х(рист)а съ всими верными, аминь.

Писан у Клецку под леты въплощениа Г(оспо)да и Спаса и Б(о)га нашого И(су)са Х(рист)а 1562, июниа 10 дня.

Каментарыі

1. Зачала — назва раздзелаў, на якія падзелены Евангелле і Апостал для чытання ў час богаслужэння. Кожнае з зачалаў змяшчае завершаны аповед пэўнай новазапаветнай падзеі. Такіх зачалаў ці раздзелаў у Евангеллях: ад Мацвея — 116, ад Марка — 71, ад Лукі — 114, ад Іаана — 67; у Апостале (Дзеях і Пасланнях) — 335. Гадавы богласлужбовы цыкл уключае ў сябе прачытанне ўсіх зачалаў. Акрамя таго, для некаторых свят пакладзены, апрача звычайных дзённых, асобыя зачалы, якія адпавядаюць прыгаданым Царквой падзеям. Замест традыцыйнай адсылкі да пэўнай главы Пісання аўтары прадмовы ўказваюць менавіта нумар зачала.

2. Зачала 60 у праваслаўнай традыцыі змяшчае тэкст 1 Пят. 3.10—22,

3. Дзеі 2.37—41. У маргіналіі адзначана 5—6 зачалы Дзей.

4. Дзеі 8.26 40. Зач. 20.

5. Дзеі 10.1 33. Зач. 24 26.

6. Тут, верагодней за ўсё, пропуск у наборы, бо па зместу адпаведнага месца Дзей павінна быць: «окрестили апостолы Павел и Сила сторожа темъничъного...»

7. Гл.: Дзеі 16.16 40. Зач. 38.

8. Маецца на ўвазе еўхарыстычная ахвяра, што адбываецца ў час літургіі.

9. Тыя, хто рыхтаваўся да хрышчэння, так званыя абвешчаныя, не мелі права прысутнічаць на той частцы богаслужэння, якая называецца «літургія верных», таму пасля праскамідыі і літургіі абвешчаных яны павінны былі пакінуць царкву.

10. Гаворка ідзе пра Сімвал веры.

11. Мц. 13. 24 26. Зач. 52.

12. Вядома, што пратэстанты, да якіх належаць аўтары прадмовы, адмаўлялі дзейснасць хрышчэння немаўлят і лічылі больш карысным хрышчэнне ў сталым узросце.

13. Пратэстанцкае вучэнне адмаўляе пасты, якія існуюць (хоць і істотна ад розніваюцца) у каталіцкай і праваслаўнай цэрквах.

14. Пратэстанты адмаўляюць таксама дабрадатную дапамогу святых і выступаюць супраць выяў святых у храмах.

15. Маецца на ўвазе пацір — грэчаская назва келіха, з якога праваслаўныя ў час еўхарыстыі прычашчаюцца целам і крывёй Хрыстовымі адпаведна прыкладу самога Хрыста ў час Тайнай Вячэры з апосталамі.

16. Дыскас — з грэч.: сподак, талерка — невялікі свяшчэнны сподак з выявай на ім дзіцяці Хрыста і словамі па акружнасці: «Се Агнец Божий вземляй грехи мира». На яго ў час літургіі кладуцца св. Агнец і часткі з іншых просфір, вынятыя ў гонар Богамаці, прарокаў, апосталаў і ўсіх святых, а таксама на ўспамін жывых і памерлых. У розныя моманты літургіі дыскас сімвалізуе то яслі, у якія быў пакладзены нованароджаны Хрыстос, то труну, у якой было пахавана цела Збаўцы.

17. Тут маюцца на ўвазе зробленыя з розных, часам каштоўных металаў аздобленыя пакрыцці на найбольш ушанаваныя абразы, калі бачнымі з жывапіснай выявы застаюцца толькі лік святога і яго рукі.

18. Маюцца на ўвазе скульптурныя выявы Хрыста, Багародзіцы і святых.

19. Зач. 113. У маргіналіі ўказана 116 (pqi), але такога зачала ў Евангеллі ад Мацвея няма.

20. Маюцца на ўвазе духоўныя саны і свяціцельскія пасады.

21. Дзеі 9.15.

22. Пар.: Пс. 118. 105.

23. Гл.: 2 Пят. 1.19. Зач. 65.

24. Маецца на ўвазе прарок Ісайя 1.9, але ў яго гаворка ідзе не пра семя а пра «нейкі астатак».

25. Гаворка, верагодна, ідзе пра заняпад «жывога» прапаведніцтва ў цэрквах.

І. прыняў

ІІ. злітаваўся над намі

 

Васіль Цяпінскі

Прадмова

Васіль Цяпінскі (жадае) слаўнай славянскай манархіі i асабліва набожным (людзям) ласкі i спакою ад Бога Айца i Госпада нашага Ісуса Хрыста

Рады паказаць сваю веру, якую маю, найперш свайму народу рускаму. Яны (людзі) пакорліва, мяркую, пацвердзяць яе слаўным веданнем веры з даўніх часоў сваімі продкамі; і калі (яна) у чымсьці памылковая, яны тое выправяць: бо трымаю ж ад Бога праз Хрыста-пана і яго апосталаў пададзенае не інакш як толькі з Евангелля (слова), якое з'яўляецца сумай Закону Божага; (хачу), каб яно таксама і для іх (людзей) на іх уласнай рускай мове (у перакладзе) са славянскай з друку выйшла.

I ў гэтым, маючы Госпада ў дапамогу, не незразумелым або красамоўным чынам, не пераканаўчымі або ўгоднымі часу словамі, але як прыязны, просты і шчыры, праўдзіва, верна і адкрыта, з любоўю да маёй Айчыны, паколькі мітрапаліты, уладыкі і ніхто з вучоных каму гэта ўласна і патрэбна было б зрабіць, такі доўгі час не хацелі (гэтага), народу майму раблю паслугу з убогае сваёй маёмасці, на якой і пры якой (жыву) у маёнтку. Хоць ён ужо і не надта вялікі з-за выдаткаў, і асабліва (выдаткаў) на здабыванне ў розных і няблізкіх месцах старадаўніх кніг. Акрамя таго, яшчэ ў мінулыя гады пераадольваў я цяжкія дарогі з-за друку і спадарожных яму патрэб, і амаль усё пачынаючы зноў, ува многім і дагэтуль так працягваецца, бо я не італьянец, не немец, не доктар або які-небудзь (чалавек) з асяроддзя паноў. (Вось) з гэтай прычыны павінны былі б Госпада з воклічамі славіць і радавацца што з іхняга асяроддзя русін, які сваёй Русі паслугу робіць; (і з чаго б) мне, кажу, як гэта зазвычай бывае, такою няўдзячнасцю, пагардаю, а некаторыя (замест дапамогі або падзякі) і зайздрасцю хацелі заплаціць. Нішто з усяго гэтага з-за маёй павіннасці і зычлівасці да іх не з'яўляецца прыкрым, а наадварот, дзякуючы ласцы Госпада Бога, клапоцячыся аб іхнім збавенні і нарэшце, пачцівасці і сумленнасці, (усё гэта) з'яўляецца для мяне прывабным - паказваць ім ахвоту і шчырасць майго сэрца і гэта на славу Божую завяршыць. Яшчэ ж на гэтай нядрэнна вывучанай (мною) славянскай мове надрукаваў для іх у гэтай маёй убогай друкарні Евангеллі - пісанні св. Мацвея і св. Маркі і пачатак Лукі; хоць жа гэта не без вялікай цяжкасці далося, што на дзвюх мовах адразу — і на славянскай і тут жа побач на рускай, а то найбольш на славянскай, і што слова ад слова (асобна надрукавана), так, як яны паўсюдна ў сваіх цэрквах чытаюць і маюць. (Надрукаваў я) не толькі дзеля лепшае іхняе веры, што не з'яўляецца чымсьці новым, а толькі падае ім іхняе ўласнае, але таксама для лепшага разважання, акрамя таго, і для іх самаўдасканалення. У дадатак да ўсяго, каб перш за ўсё самі і іхнія дзеткі здольнасці свае рыхтавалі і адточвалі, у веры ўдасканальваліся, — з гэтай мэтай падаю ім зараз наперад і гэты Катэхізіс, які, як мяркую, сваім розумам прызнаюць за сапраўды патрэбную рэч калі не зараз, дык усё ж у свой час. Гэтым Госпад зробіць іх схільнымі і абудзіць ахвоту да вывучэння самых важных навук на сваёй мове, да сур'ёзных разважанняў і ўмельства. I гэта не без вялікае патрэбы, якая між нас як узнікне, так і згіне, чыніцца; агляд вартых жалю справаў гвалтам словы да вуснаў падганяе.

Бо хто ж з набожных не задрыжыць, на такое знішчэнне Божае гледзячы, хто б не мусіў плакаць, бачачы (збоку) гэткіх вялікіх князёў, такіх значных паноў, мужчын з жанчынамі, такой вялікай колькасці бязвінных дзяцей у такім высакародным і асабліва раней дасціпным, адукаваным рускім народзе занядбанне сваёй слаўнай роднай мовы і папросту пагарджэнне ёю; (пагарджэння), з-за якога праз пакаранне Божае гэтая ясная ў Божым слове іхняя мудрасць як толькі пакінула іх, дык на яе месца адразу такое вартае жалю невуцтва прыйшло, што некаторыя (з іх) ужо і пісьма свайго, і асабліва ў слове Божым, саромеюцца?! I, нарэшце, што можа быць больш вартым жалю, больш агідным, што тыя, якія між імі (людзьмі) завуцца духоўнымі асобамі і настаўнікамі, смела скажу, не толькі найменш ёю валодаюць, найгорш яе разумеюць і не навучаюцца на ёй, але ж нават і школы для яе вывучэння нідзе не маюць, з-за чаго польскаму або іншаму якому пісьму з такой вялікай неахвотай і са свайго боку і з боку дзяцей, не без сораму свайго нібы разам адчулі адно і тое ж. Тут бы я ім хоць аднаго з вялікай колькасці гэтых славянаў, калі б былі яны жывыя, Яна ці Грыгора, якіх з-за вялікай вучонасці і з-за іхняй прыгожай вымовы не толькі на сваёй, але таксама на розных (іншых) мовах залатавуснымі празвалі, — іх з радасцю ўзяў бы сабе ў памагатыя ў гэтай (справе), або, нарэшце, у якасці сведкаў гэтае справы. Калі б былі яны зараз (жывыя), то сапраўды мусілі б сумецца, бачачы, як краса і аздоба народу іхняга ў нашчадках іхніх знішчана і проста загінула; і як жа патрэбна было б ім старацца аб літасці над самімі сабою. Калі б жа паглядзелі, не кажучы ўжо аб даўніх часах, які гэта быў высакародны, слаўны, востры, дасціпны іх народ у навуках і як шмат разоў іншыя адукаваныя народы іх мудрасць мусілі хваліць і, вядома ж, вучыцца ў іх. Але хоць бы сваё пісьмо, якім напісаны Евангелле і славянскі Апостал, паважалі; якое, магу сказаць, тысячу год таму нейкім са славянаў выкладзена і якое не толькі ў іх, але і ва ўсіх цэрквах - сербскіх, маскоўскіх, валажскіх, балгарскіх, харвацкіх і іншых - шануюць. Сапраўды, калі б хто хацеў і ўмеў той пераклад чытаць, то ўбачыў бы, што ён цалкам прыдатны, і, відаць, пакінуў бы пры сабе. Той муж, наш любы славянін, лацінскіх і іншых перакладчыкаў як уласныя словы з грэчаскай выкладаў так, што цяжка зразумець, якой мовай ён лепш валодаў — грэчаскай або славянскай.

I калі б не было больш нічога іншага, нават і з гэтага немалы знак маем, што раней славяне, якім нічога не можа быць больш родным, чым Русь, былі людзьмі дасціпнымі, а калі б яшчэ не патуралі рахманасці і былі хуткімі ў чытанні сваіх літар, то небясплённыя былі б і іх намаганні. Калі б былі (такімі), кажу, як пішуць помнікі аб іх дасціпнасці і вастрыні, якія яны мелі вартыя ўпамінання сіноды з Папам Рымскім і іншымі, як мноства людзей да веры з аблудаў павярталі і як навучаліся на розных мовах; да таго ж, як вялі на божнае жыццё, таксама як аб дрэнных і лжывых у веры братах клапаціліся, лячылі іх, накіроўвалі; яшчэ як сваіх настаўнікаў, згодна з навукай слова Божага, набожным сужэнствам між іншых вылучылі і, гэтым аздобленых, усім народам і верам паказвалі і паказваюць да гэтага часу ў якасці прыкладу, нібы свечку, якая чысцінёю сужэнства (Богу) свеціцца - сапраўды можна было б што пра іх напісаць шырэй. Але толькі адзін яўны зразумелы і годны вечнае памяці іхні прыклад прыгадаю, які і без пісьма ўсім вядомы сапраўды значны і вядомы. Што яны з-за такой вялікай набожнасці сваёй, побач з іншымі, такім шчодрым дарам былі ўпрыгожаныя панам, (што яго можна параўнаць) не толькі з (дарам) Папы Рымскага, але і (дарам) самых адукаваных народаў таго часу -У Лівіі, Антыехіі. Пентаполіі (Пяціграддзі), Сіцыліі, у Месапатаміі, Палестыне, Фінікіі і ў іншых месцах. I можна было б убачыць на свае вочы, як гэта (ёсць) у недалёкіх нам італьянцаў, немцаў, французаў, англічанаў, іспанцаў, а карацей кажучы, ува ўсіх хрысціянскіх народаў, - як, слова Божае зразумеўшы, толькі самі сабе даказалі, што паводле апостальскай навукі сваёй уласнай мовай з такіх даўніх часоў слова Божае мелі, выклалі і нам пакінулі. У гэтым усе народы іх прыкладу амаль у тыя ж стагоддзі наследавалі і да таго прыйшлі, і тое не без невялікага заняпаду і пашкоджання, што слова Божае з лацінскай і іншых моваў таксама пачалі перакладаць на сваю родную мову і чытаць. Але даў бы тое Госпад, каб вы, кожны сам па сабе, о шляхетныя панове, якія засталіся нібы бацькамі гэтай мовы пасля гэткіх слаўных продкаў сваіх і месцы іхнія занялі, паколькі ў гэтай (справе) ніякае дапамогі ад людзей з-за граху няма, то толькі вы самі гэтаму з любові да Айчыны маглі б дапамагчы, у той час як прастата паспалітага беднага чалавека заўсёды вочы на вас падымала з надзеяй і падымае, і за вамі ідзе. У гэтай патрэбе Айчыны вашай, у звычайным клопаце аб недастатковасці навукі братам вашым (будзьце) прыкладам міласэрным, калі ёсць у вас нешта ад братэрскай любові; бо для ўсіх людзей няма нічога так уласцівага, асабліва ж для набожнага чалавека, як літасць, якой выяўляем у сабе нейкае падабенства дабрыні Божай і, нарэшце, дзеля вечнай узнагароды ад Бога — каб гэтаму вашаму народу, невуцтвам сапсаванаму і засмучанаму, дапамагчы, мітрапаліта вашага, уладыкаў і настаўнікаў вашых да гэтага просьбамі вашымі вялі, каб ні хабарам, ні подкупам дзеля займання пасад адзін перад адным, не канцу жыццяў і прывілеям, адзін за другі больш падманным, а слову Божаму самі вучыліся і іншых (навучалі) з маёмасці і маёнткаў ад вашых продкаў, перададзеных ім не для марнатраўства, не для строяў і нечага падобнага, а для навук. Вось бы для навукі, але не такой, як цяпер на адвечны свой сорам толькі ледзь-ледзь прачытаць на сваёй мове збольшага вучацца, — каб заснаваць школы і навуку Божага слова, на працягу гэтулькіх год занядбалую, узняць захацелі браціі вашай (дапамагчы) і змаглі. Якіх я не камусьці аднаму, але ўсім з гэтай патрэбаю Айчыны вашае ў набожнай пільнасці, рахманасці і вернасці даручаю і пакідаю, просячы пана, каб быў гатовы, калі яна загіне, згінуць з ёю, або, калі праз ваш паратунак будзе адроджана, (разам) з вамі і з ёю паўстаць. I тут ужо заканчваю сваю гаворку, завяршаючы якую, гэтае кажу ў шкадаванні сваім, калі б на той час за нашую няўдзячнасць не будзе Божай літасці, аддаліць ад нас тое пакаранне. Асабліва цяпер навокал бачым, што ўсюды ўсе рэчы дрэннымі разважаннямі так папсаваны, што нельга назваць нічога, на што б не магла быць учынена псота, і таксама нікога з таго, хто, раз схапіўшы нешта, не хоча адступіцца, каб не прызнавацца, у чым саграшыў. Яшчэ таксама звычайна бывае, што жывога чалавека, вельмі адукаванага, і асабліва свайго знаёмага, людзі не могуць зносіць сціпла і без абразы. Дзеля таго, каб і праўдзівасць аповяду захаваць і зноў увагі пазбегнуць, не кажу аб усіх, але пра тых, якім ні ўзмоцненай просьбай, ні няспынным папярэджаннем і ні лагоднымі ўзрастаючымі доказамі не хачу пярэчыць; учыніўшы павіннасць сваю ў дастатковай ступені, мусім да царства Божага адысці, перад якім усе прадстаць мусім. I ў тым не сумняваемся, што гэты справядлівы суддзя прадмову нашую пахваліць, хоць ёю непрыяцелі так пагарджаюць і выкідваюць (яе прэч). Цяпер жа набожнага чытача дзеля Хрыста просім, калі ён мяркуе, што ў нашай (прадмове) ёсць што неадпаведнае з боку навукі або з нашага боку, каб не прыпісваў гэтага нашай злосці, чалавечай запальчывасці і няўмельству і каб дзеля Хрыста прабачыў. Калі ж тое абвінавачанне не малое, няхай нас не сарамаціць, але хай нас у гэтым па-хрысціянску папраўляе, бо мы з Янам Хрысціцелем гатовыя здрабнець, каб толькі пан Хрыстос рос. На заканчэнне ўсіх набожных дзеля Хрыста просім, каб ніякае варожасці не мелі да тых, хто нас шчыпаннем, паленнем пераследуе, або каб не жадалі следам за Якавам і Янам спушчэння агню з неба для знішчэння падворкаў і месцаў, дзе збіраюцца тыя, хто забараняе слова Божае, вядома ж, паводле вучэння Хрыста. Хай ім заўсёды зычаць дабра і з намі няхай за іх Госпада Бога просяць, каб апамяталіся і былі збаўленыя і каб самі не паквапіліся ва такую вялікую ласку Божую, якая роўная іхняй годнасці і шляхецтву. Амінь.