Здавалка
Главная | Обратная связь

Ілияс – абайтанушы. 9 страница



Колхоздастыру кезіндегі асыра сілтеу, шолақ, саяси шикі белсенділердің өрескел қылықтары, соңында қалың жұртты аштыққа апарған кезеңді ақын бүкпесіз ашық жырлайды.

 

Дәріс № 13 Ілияс Жансүгіров шығармалары поэтикасы

Жоспары:

1. Ілиястың ақындық шеберлігі

2. Ілияс поэзиясы тіліндегі теңеулердің қолданысы

 

Ақын стилі дегенде, оның бір күнде, бірден қалыптаспайтыны, даму, толысу сатылары болатыны белгілі. 1915-1916 жылдары жазылған «Қалпымыз» өлеңінің алғашқы шумағын келтірейік:

Ашылар ма көз,

Іс болар ма сөз,

Kөп көксеген күн туып;

Дауыл, жел айдап,

Жауын, сел қайнап,

Өз еркінше жүр қуып.

Алу үшін теңдікті,

Сағынамыз кеңдікті.

«Дауыл, жел айдап,

Жауын сел қайнап»

Сөз қолданыстарынан Ілиястың өзіндік беталысын да байқаймыз. Адамның малды, немесе адамды айдауы да емес, дауыл, желдің айдауы тәрізді сөз қолданыстың Ілиясқа дейінгі ақындарда болмауы да белгілі бір сөзге немесе сөз тіркесіне тың салмақ артушылықты дәлелдейді. Сондай-ақ жауын, селдің қайнауы да – Ілияс енгізген тың тіркес. «Қайнау» сөзі мағынасын жеке алып, қатты қызу әсерінен су қайнауын, не сол тәрізді қозғалыс т. б. сипатын елестетсек те, тұтас бір алапты көмкерерлік селдің қайнауы арқылы белгілі бір құбылыстың қаншалық өpic алғанын ақынның өзінше бейнелегені анық. Сөйтіп, сөз мағынасын кеңейтіп, оған назар аударту, сол арқылы белгілі бір екпін ұялату, болашақ үлкен ерекшеліктің іргетасы қалана бастауын аңғартады. Сонымен бірге алғашқы үш тармақтың сауал түрінде берілуі де өлеңдегі ширыққан толғанысты, лирикалық қаһарман тынымсыздығын ашуға бастап тұр. Абай өлеңі пішінін (алты тармақты шумақты пайдалану) қабылдап, сонымен бірге Абайдың лирикалық қаһарманы мұнымен сарындастықты әрі дамыта отырып, өзінше арна іздеуді танытқан I. Жансүгіровтің «Қажыдым» (1923 ж.) өлеңін толық келтірейік: Қуаныштан, Қайғыдан

Жетім бота — көңілім.

Дұшпандықтан, Достықтан

Жаралы у өмірім.

Надандықтан, Настықтан

Желге кеткен, о күнім.

Мезгіл өтті, Ойландым.

Өнерім не? Не білдім?

Қармаландым, Қармандым,

Нені үйрендім, не білдім?

Құрағытқан Қас болдым,

Құр қаңқылдап төгілдім.

Құр көңілмен Айтысып,

Құр жыладым, сөгілдім.

Күшіктен қалған Күшіктей,

Құр қаңқылы көңілдің.

Осы болса, Өзің ал

Қылар сыйы өмірдің!

Осындағы, әсіресе, «жаралы у өмірім» жолынан лирикалық қаһарман мұңы үдеуі, соның нәтижесінде М. Жұмабаевпен үндесуі шаң береді. Сонымен қатар, екінші шумақтың соңғы тармағының және үшінші шумақтың жолының сауал беруге, жауап таппауға негізделуі де әрі шарсыздықты, әрі ақынның өзіндік мазасыздануын жайып салады. Сондай-ақ он сегізінші тармақ соңындағы – «төгілдім», жиырма бірінші тармақ аяқталымындағы «сөгілдім» етістік сөздерін қолдануда да Ілияс ерекшелігі «мен мұндалап» тұр. Атап айтқанда, «төгілу», немесе «сөгілу» сөздері ауыспалы мәнде қолданылып өз мағынасын көп кеңейткен. Соның нәтижесінде «төгілдім» сөзінен көрінетін сезімнің мөлшері, көлемділігі (төгілсе, біраз су, не сұйық мөлшері болғаны ғой) лирикалық қаһарман толғанысының ерекше ауқымдылығын аша түседі. Ал, «сөгілдім» сөзін қолданудағы ақын шеберлігіне келсек, белгілі бір мата жыртылғандай, лирикалық қаһарманның сөгілуі, әрине, шарттылық жемісі. Сол шарттылықты қолдану арқасында лирикалық қаһарманның ұстап, көруге болмайтын сезімі, қайғысы, көзге айқын көрінерлік зат өзгерісіне пара-пар болып (мата сөгілсе, көзге көрінерлік үлкен өзгеріс), өз әсерін көп арттырып тұр. I.Жансүгіровтің қаншалық кемел ақын боп толысуын танытқан «Гималай» өлеңі (1929 ж.) былай басталады:

Ақшалап басын қар көміп,

Аспанның төсін арда еміп,

Анасындай алтын күн

Сел жіберіп, бір жуып,

Жел жіберіп, бір желпіп,

Ауық-ауық құшақтап,

Әлсін-әлсін нұр сеуіп,

Есейген асқар Гималай...

Осы үзіндідегі бір ғана соңғы «Гималай» сөзінен басқаның бәрі тек сол тауды анықтау, ажарлау, биіктету үшін алынғаны белгілі. Алдымен Гималайды сонша бөліп көрсету, марапаттау не үшін керек десек, жауапты шығарманың негізгі идеясынан табамыз. Ал, өлеңнің басты, өзекті идеясы: «Тау қаншалық зәулім, айрықша болса, бірлесіп, тұтасқан езілуші халық та соншалық биік, айбынды бола алады», - дегенге саяды ғой.

І.Жансүгіров поэзиясы тілі көркемдігінің бір сыры – теңеулердің қолданысы болып табылады. І.Жансүгіров шығармалары теңеудің -дай, -дей, -дайын, -дейін, -ша, -ше жұрнақтары арқылы жасалған жалпыхалықтық тілдегі теңеулердің қатарын молайтып, қазақ әдеби тілі тарихында көркемдіктің үлгісін көрсетті.

Ақын жырлаған туған жер табиғаты, әр мезгілдің ерекшелігін суреттейтін туындыларында теңеулердің қолданысы ерекше орын алады. Табиғат суреттерін дөп басып көрсету үшін ақын үнемі тілдік салыстыру құбылысына жүгінеді. Мысалы:

Сұрша тал – сұлу қолдың саласындай,

Қып-қызыл қайың – қаздың баласындай,

Жамылған жанат ішік, мөлдір сұлу,

Көзінің Көкше көлі шарасындай.

Көкшеге жаз көк жібек жапқандайын,

Көкшеге қыс ақ күміс шашқандайын,

Көк қыз күзде киіп қырау ішік,

Көк айна көлі қатқандайын, -

деген өлең жолдарындағы теңеулер Көкшенің сұлу келбетін бейнелі түрде жеткізеді. Ақын қолдың саласындай, қаздың баласындай, көздің шарасындай деген жалпыхалықтық тілде қолданылатын теңеулерді сұрша талды, қызыл қайыңды, Көкшенің көлін салыстыра отырып суреттеуде ұтымды пайдаланады. Ал көк жібек жапқандайын, ақ күміс шашқандайын деген теңеулері авторлық қолтаңбаны көрсетеді. Жансыз затқа жан бітіру тәсілі арқылы Көкшені қызға балап, оған қыраудан ішік кигізеді.

Ақынның «Мезгіл суреттері» өлеңінде жер, жел, көл, күн құбылыстарының жаз, күз, қыс жыл мезгілдеріндегі динамикалық өзгерісін тек теңеулер арқылы суреттеуі – ерекше тіл өрнегі. Жер жазда жасыл жолақ кілемдей, күзде шала илеген терідей, қыста ақ кебенек кебіндей. Жел осы үш мезгілде: жігіт айтқан өлеңдей, дарымшының деміндей, ел күңіренген өлімдей, көл – той ғып жатқан ауылдай, насыбайлы түкірік, көк пияла темірдей. Күн елжіреген енеңдей, ауылнайдың мөріндей деп салыстырылады. Жердің жаз мезгілінде жасылданып, шөптің түгі кілемдей құлпыратын суреті, күзде жасыл жердің сәні кетіп, сарғая бастап, түсі оңатыны шала иленген терідей, ал қыста ақ қарды жамылып ақ кебенек киген кебіндей болатын бейнесі тыңдаушыға жанды әсер береді. Желдің әр мезгіліндегі соғысы, екпіні де түрленіп, жазғы самал – жігіт айтқан өлеңге, күзгі жел – дарымшының (емшінің) деміне, қыс мезгіліндегі ысқырып соққан жел – ел күңіренген өлімге теңеледі. Елжіреген енеңдей болған күн көзі – жаз мезгілін, ауылнайдың мөріндей ғана болып кішірейген күн – қабағы жарқын емес күзді, түк көрінбейтін, тұмандағы күн – қысқы күнді айна қатесіз бейнелейді. Ақын адамның тұрмыс-тіршілігіне байланысты образдарды тілге тиек етіп, оны теңеулерде қолданады.

І.Жансүгіров поэзиясының шоқтығы болып саналатын «Әнші» өлеңіндегі теңеулердің қолданысы ән өнерінің қыр-сырын танытатын құрал ретінде ұтымды пайдаланылған. Ән дауысының бірде шарықтап көкке өрлейтінін, бірде баяулап қоңырлайтын немесе мұңға толып күңіренетінін ақын теңеу арқылы былай жеткізеді:

Ән салсаң өзімдей сал аңыратып,

Жайлантып, қоңырлатып, жамыратып,

Аққудай аспандағы әнді өрлетіп,

Қондырып қоңыр қаздай мамырлатып,

Боздатып саулы інгендей күңірентіп,

Нөсердей нөпір төккен жауындатып,

Қазандай қарсы соққан дауылдатып,

Қамыстай дауыл жыққан сауылдатып.

Әннің қалықтауы, мамырлауы құстардың қимылына, күңіренуі боздаған саулы інгеннің дауысына, арындауы қалың нөсерге, күздің қара желіне, дауыл жыққан қамыстың сауылдаған үніне теңелуі және ақынның теңеулерді қоршаған орта, табиғат құбылыстарынан таңдап алуы – оқырманның ойын кеңейтіп, әнші дауысын тыңдап отырғандай әсер қалдырады. І.Жансүгіровтің қаламынан туған табиғатпен астасқан теңеулері қазақ тіліндегі көркем сөздің көкжиегін кеңейтті. Мысалы:

Ел інін суға алдырған суырдай боп,

Жойқын жұт – сұрапылда малын қырған,

деген жыр жолдарындағы қолындағы бар малынан айырылып, жұтқа ұшыраған халықтың суреті іні суға кеткен суыр бейнесіне теңеліп көрсетілуі ақынның соншалықты табиғат сырын айтар ойына теңеп, терең сезіне білгенін көреміз.

І.Жансүгіров қаламынан туындаған теңеулердің бір ерекшелігі сол, тұрмыстық сөздердің өзі көркемдік жүгін арқалап, бейнелі образға ие болады. Төмендегідей өлең тармақтарында:

Бір үйде бәйбішелер бауырсақтай,

Ауызы еттен, майдан дамыл таппай,

***

Келіншек жас жауқазын, сарымсақтай,

Қыздар да пісіп отыр қауыншақтай,

Ақ тамақ, алма бетті арулар жүр

Қыдыртқан бақалшылар сабыншақтай –

кездесетін бауырсақ, сарымсақ, қауыншақ, сабыншақ сөздерімен келген теңеулер кейіпкердің бет-пішінін, жас шамасын суреттеуде шебер қолданылған.

Сапырған сырлы сөзді сар қымыздай,

Заманның отырғам жоқ салтын бұзбай, -

деген жыр жолдарында да сөз мәйегін төгілтуді ақын халық тіліндегі және тұрмысындағы қымыз сөзімен келген сары қымыздай сапыру теңеуін қолданады.

І.Жансүгіров поэзиясы тіліндегі сөзбен салынған сурет-теңеулер ақын шеберлігін, тіл ұсталығын танытып қана қоймай, көркем өрілген қазақтың өлең өрімін жетілдіруде, дамытуда ерекше орын алады.

Дәріс № 14. Ілияс Жансүгіров шығармалары лексикасы

Жоспары:

1. Көнерген сөз

2. Тарихи сөздер

3. Діни сөздер

4. Этнографизмдердің қолданылуы

Сөз зергерлерінің шығармашылық мұраларының тіл кестесі қазіргі қазақ әдеби тілінің шығарма тілі деп аталған саласының даму, қалыптасу жолын айқындап, дәлелдейді. Әдебиет тарихында бұрын-соңды жазылған шығармалар әдебиеттану ғылымында тақырып, мазмұн, идея жағынан талданып танылса, қаламгер шығармаларының лексикасы, сөзжасамы, көрікті сөз қисыны, тілдік қолданыс үлгілері, морфологиялық тұлғалар мен синтаксистік құрылымдары лингвистикалық талдаулар арқылы айқындалады.

Көркем шығарма тілі яғни қаламгер тілі екі аспектіде қарастырылады: біріншіден, әдеби тіл фактісі ретінде; екіншіден, авторлық даралық стиль тұрғысынан.

Қаламгер шығармаларының тілін әдеби тіл фактісі ретінде қарастыру арқылы шығарма жазылған тұстағы ана тіліміздің сөздік құрамы, сөз қолданыс ерекшеліктері танылады. Авторлық даралық стиль тұрғысынан қарастыру арқылы әр қаламгердің «сөз саптауы, сөйлем құрастыру, сөзіне өзінше мән беру, ана тілі негізіне сүйене отырып, жаңа бір тыныс жасау, сөйлемдегі сөз тіркестерінің дағдыдағы қалпын өзгерту, кейде архаизм, кейде неологизм, кейде шет сөз ауыстыру, кейде инверсия, элипсистер арқылы мүлде күтпеген жерден әдебиетте бұрын кездеспейтін бір жаңалықтарға» қол жеткізгені анықталады, яғни әр қаламгердің өзіне тән стилі танылады.

І.Жансүгіров шығармаларының тілін осы екі аспектіде қарастырған жөн, өйткені ол – қазақ әдеби тілін қалыптастырушылардың бірі, сөз қолданысы даралығымен ерекшеленетін суреткер.

Ақын шығармаларының лексикасы бай, ол ана тілін, оның тілдік құрылым-құрылысы мен заңдылықтарын, дәстүрлі сөз саптау үлгілерін жетік білуімен қатар, «асыл сөздің алтын, жезін ақтарып» керектісін өз кәдесіне өз мәнерінде қолданды, ой теңізіне батыратын қуаты бар? Енді Ілияс лексикасының байлығын аңғартатын көздерді сараптайық.

Көнерген сөз.І.Жансүгіров шығармалары ХХ ғасырдың 20-30 жылдары жазылғандықтан әрі эпикалық шығармаларына ХVIII-XIX ғ. оқиғалары арқау болғандықтан, сол қоғамдағы, сол замандағы тіл фактілері мен үлгілері жиі кездеседі.

Қару-жарақ атаулары – найза, қанжар, бердеңке.

Салт-сана, әдет-ғұрыпқа қатысты сөздер – сауын айту, биге шағу, бата айыру, барымта, ердің құны.

Мата атаулары – мақпал, манат.

Киім-кешек атаулары – ішік, шекпен.

Тұрмыстық зат атаулары – саптыаяқ, сойыл, бақан, саба, т.б.

Ақын көнерген сөздерді шығармаларының тарихилығын арттырып, заман шындығын нанымды көрсету мақсатында арнайы қолданады. Ақынның 1915-1916 жылдары жазылған алғашқы өлеңдерінің бірі «Қазақ үйдің тұрмысы» атты өлеңінен көнерген сөздер мен кірме сөздерді молынан кездестіруге болады. Ақын өлеңдерінен архаизмдердің 7 түрін атап көрсетуге болады:

1. Мата-кездеме атауларымен байланысты архаизмдер: торқа, мақпал, шайы, пайы, мауыты, баршын, торғын, батсайы, дүрия, қырмызы, атлас, қамқа, қатипа, насар, пайы, парша, шөжім, сақ, шыт, сәрпеңке, боян, борлат, дабы, қыжым, қойқын, манат, ләмбен, ләңке, шағы, шағы, ұштап т.б.

2. Салт-сана, әдет-ғұрыпқа қатысты архаизмдер: сауын айту, ұрын бару, кит кию, жылу жинау, т.б.

3. Киім-кешек, ыдыс-аяқ атауларына қатысты архаизмдер: шидем, шекпен, күпі, кебіс, т.б.

4. Діни ұғымға қатысты архаизмдер: қиямет-қайым, мүфти, підия, т.б.

5. Үй тұрмысына, мал атауларына қатысты архаизмдер: лашық, итарқа, жаппа, шошала, т.б.

6. Әр түрлі ұғымға қатысты архаизмдер: аламан, алапа, албан, аластау, ақсарбас, т.б.

7. Жалпы түркі тілдеріне тән архаизмдер: будун, ұлық, ұлыс, жұрт, тәңірі, т.б.

Тарихи сөздер.Тарихи сөздердәуірі өтіп, сол ескі заманның өзімен қоса жоғалған сөздер. Тарихи сөздерді де бірнеше топқа бөлуге болады:

1. Әкімшілік, ел басқарумен байланысты туған тарихи сөздер: хан, ханыша, сұлтан, ауылнай, т.б.

2. Әскери атақ пен қару-жараққа қатысты тарихи сөздер: садақ, жақ, жебе, дулыға, т.б.

3. Күні кешегі Кеңес тұсында пайда болған тарихи сөздер: нарком, губком, совдеп, ревком, отарба, колхоз, совхоз, райком, партком т.б.

Діни сөздер.І.Жансүгіров шығармаларының ендігі бір қабаты – дін, дінге қатысты сөздер. Діни сөздердің көпшілігі ХХ ғасырдың 90 жылдарына дейін көнерген сөздер, қолданыстан шыққан сөздер есебінде болды. Тіл-жанды құбылыс, қоғамдық құбылыс, сондықтан да ол бірде «тіріліп», жаңа мағына, жаңа үрдіске бейімделіп қолданысқа қайта оралуы да мүмкін.

Молда емес, мешітсалып, зекеталып, Нәжісін дүниенің бойға жаққан. Ақанды сол күндегі сопыдесек, Әсем тау оғанқұбыламекеге есеп. Ән- азан,сөз – намазболып, Кітап боп көңілін ашқан гүл-бәйшешек. («Құлагер»).

Орыс тілінен енген сөздердің молынан кездесуі шығарма жазылған кездегі идеологияға тікелей байланысты. Мәселен, офицер, адъютант, атаман, автоном, пионер, товарищтар, электр оты, винт, трактор, солдат, газет, радио, шкаф, патрон, гармон, тағы басқа. Сөздердің тілімізден орнын сайлауы – сол заңдылықтың жемісі. Екіншіден, І.Жансүгіров шығармаларының «гүлденуі», яғни қазақ елінің өткені, бүгіні, ертеңі туралы ақын толғанысы осы кеңестік кезеңге сай келеді, сондықтан да экономика, саяси- әлеуметтік өмірге қатысты сөздер тілімізге келіп қосылуы еш таңдандырмайды. Ақынның 1920 жылдарға дейінгі жазылған өлеңдерінде орыс тілінен енген сөздер кездеспейді десе де болады. Керісінше, кеңес дәуірі кезінде, қазақ халқының сол кезеңіндегі өміріне қатысты шығармаларында орыс тілі арқылы енген кірме сөздер жиі қолданылады. Оның себебі – бірнешеу: Идеологиялық қысымнан, қазақша баламасы болмағандықтан, белгілі бір стильдік қызметте жұмсағандықтан.

«Дала» поэмасында ұшырасатын кірме сөздер: комитет, жорнал, съезд, кәзит (газета), депутат, автоном, Колчак; Дутов (адам Анненков), зайімке, пулемет, адвокат, мұжық, избушка, большевик, Антон, Черкасс (жер атауы), переход, адъютант, атаман, большевик, Антон, алло, пионер, товарищтар, радио, миллион, машине, винттер, трактор, список, социалдық, солдат, совхоз тәрізді сөздер тізбегі көш түзеуіне қарап-ақ, поэманың келесі бөлімдеріне арқау болатын тақырыпты болжаймыз. Әрі ақынның бұл кірме сөздерді қолданудағы мақсаты да айқындалып қалады.

Этнографизмдердің қолданылуы.Этнография дегеніміз белгілі бір халықтың тұрмыс-салты, әдет-ғұрпы, мәдениет ерекшеліктері, ал этнографизмдер – осы құндылықтарын атайтын сөздер мен сөз тіркестері.

І.Жансүгіровтің ұзақ сарынды поэмалары қазақ өміріндегі елеулі кезеңдерді, ел басынан өткен тарихты, әр заманда өмір сүрген ел адамдарының тағдырын суреттеуге арналады. Халық өмірінің небір қырларын көркем сөзбен кестелеген шығармаларында этнографизмдердің молынан кездесуі – заңды құбылыс. Мәселен, ақынның «Құлагер» поэмасы желісі тарихта болған оқиға негізінде құрылған, сондықтан халықтың тұрмыс-тіршілігі, әдет-ғұрпы, салт-дәстүріне қатысты сөз, сөз тіркестерін молынан кездестіреміз: ас беру, сауын айту, бата қылу, табақ тарту, бәйге тігу, бәйге алу, хабар айту, ердің құнын кесу, құдайдан сұрау, кесік кесу, жесір дауы, тәсібі тарту; «Күйшіде» тоғыз айып, құмалақ салу, ерулік , жамбы атысу; «Рүстем қырғынында» ақсарбас айту, топырақ салу; «Мақпалда» - бата бұзу, атастыру, қарсы құда, барымта, әмеңгерлік, құрт қайнату, т.б. кездеседі. Қазақ халқының болмыс-бітімін, психологиясын, тұрмыс – тіршілігінде орын алған салт-дәстүр, әдет-ғұрып, ырымдардың аталған шығармалардағы орны ерекше. Шығарма мазмұн-желісіне қарай этнографизмдер туындының тарихилығын арттыра түседі, қазақы менталитеттің ұрпақ тәрбиелеудегі маңызын мойындатады.

Қорыта келгенде, ақынның поэзиялық шығармаларының лексикасы ана тіліміздің сөздік қоры мен құрамына енген сөздерді қамтиды. Қазіргі қарым-қатынас тілінде қолданылмайтын көнерген сөздер мен түсінігі қиын сөздер, туынды шынайылығын түптей түсетін этнографизмдер, кейіпкер тіліндегі діни сөздер мен порт рет жасаудағы дисфемизмдер, адам көңіліне ауыр тиетін сөздерді «жұмсартатын» эвфемизмдер І.Жансүгіров шығармаларында молынан ұшырасады.

Дәріс №15. Ілияс Жансүгіров шығармашылығының зерттелуі

Жоспары:

1. Ілияс шығармашылығы зерттелуінің алғашқы кезеңі.

2. Бүгінгі ілиястану мәселелері.

Ұлы ақын, жазушы, драматург, аудармашы, фольклорист, публицист, Жетісу тарихын зерттеуші, ұлт қайраткері Ілияс Жансүгіров шығармашылығының зерттелуінің алғашқы кезеңі 1928-1938 жылдар аралығын қамтиды. Екінші кезеңі 1957 жылдан бері жазылып жатқан зерттеулер мен монографиялар, мақалалар және қазақ әдебиетінің ғылыми-теориялық мәселелерінде кездесетін Ілиястың шығармашылығына қатысты ой - пікірлер, талдаулар.

1928-1938 жылдар аралығында Ілияс шығармашылығы жайында 70-тен аса сын мақалалар жарияланған. Бұларды біз ілиястанудың алғашқы адымдары деп білеміз. Негізінде, Ілияс жайлы алғашқы сын-мақалалар «Еңбекші қазақ», «Қазақ әдебиеті», «Социалды Қазақстан», «Лениншіл жас» газеттерінде, «Әдебиет майданы» журналында және кейбір облыстық газеттерде жарық көрген.

Ақынның 1920-28 жылдары газет-журналдарда басылған өлеңдерінің таңдамалары және бұрын еш жерде жарияланбаған бірсыпыра өлеңдері мен аудармалары енген «Сағанақ» жинағына (Қызылорда, 1928ж.) жазған Сәбит Мұқановтың алғы сөзі - Ілияс шығармашылығы жайындағы алғашқы сын.

1929 жылы Қызылордада сыншы Ғаббас Тоғжановтың «Әдебиет және сын мәселелері» деген көлемді зерттеу кітабы шықты. Ғаббас Тоғжанов бұл еңбегінде жиырмасыншы жылдан бергі қазақ әдебиетіндегі табыстарды қорытындылап, жеке ақын-жазушылардың шығармашылығына талдау жасаған. Ол: «Ілиястың 1926 жылға дейін жазып келген өлең, әңгімелерінің көбінде халықшылдық, ұсақ байшылдық, ұлтшылдық әсерін табасың»,- деп, 1926 жылға дейінгі шығармашылығына ұлтшылдық айдарын тағады. «Майдан» өлеңінде ұлтшылдықтың, «Ауылдың алды», «Көктемде», «Әнші» өлеңдерінде идеялшылдық, халықшылдықтың әсері бар»,- дейді. «Қосаяқ», «Толғау» атты өлеңдерін идеялық жағынан жат шығармалар етіп көрсетеді. Біздіңше, бұл өлеңдер - идеялық, көркемдік дәрежесі жоғары, поэзияға түр, мазмұн жағынан жаңалық әкелген, сол кездегі саяси-әлеуметтік мәселелер төңірегінде келелі пікір қозғаған шығармалар.







©2015 arhivinfo.ru Все права принадлежат авторам размещенных материалов.