Здавалка
Главная | Обратная связь

Алдын алу шаралары.



1. Аурудың көзіне қарсы шаралар: ірі қара малды ет комбинатына тапсырып, ал ұсақ қара малды жою керек.

2. Ауруды тарататын жолдарын үзу үшін мал төлдегенде қолғап киіп, мал қораларын жинап жүн қырыққанда респиратор, маска қолдану қажет. Шикі және пастерленген сүтті міндетті түрде қайнатып, ал етті тағамдарды әбден пісіріп қабылдау қажет.

3. Бруцеллезге қарсы вакцина – тірі вакцина, B.abortus штамынан жасалған (ВА19). Жоғары айтылғандай, бұл вакцинаны қолданғаннан кейін адамдарда аллергиялық қайта құрылыстың нәтижесінде жоғары сезімталдық пайда болады. Олар бруцеллездің жедел түрімен ауырмайды. Бірақ, соңынан осы адамдарда ауырудың клиникалық көріністері байқалып, олар біріншілік созылмалы бруцеллезбен ауырады (А.С.Нъематов, 1992, Л.Е.Цирельсон, 1992). Сондықтан, 1995 ж бастап бруцеллезге қарсы адамдар егілмейді. Өкінішке орай, бұл ауыруды бақылауға алу қиындыққа түсіп отыр.

 

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлігінің №623 (15 желтоқсан 2006 ж.) бұйрығының көшірмесі «Есепке алу және тіркеу кезінде адамның аса қауіпті жұқпалы аурулары жағдайларын анықтау жөніндегі медициналық қызмет саласындағы стандарттарды бекіту туралы»

 

Бруцеллез жағдайының жіктемесі

Жедел бруцеллездің болжамды жағдайы (А23.9 – этиологиясы белгісіз бруцеллез) бес күннен астам жалғасатын, мына белгілердің кемінде төртеуімен сипатталатын күндіз елеулі ауысып отыратын қызба болғанда жіті ауру кезінде қойылады:

1) қалтырау және терлеу;

2) өте тез шаршап қалу және жалпы дімкәстік;

3) бауырдың ұлғаюы;

4) сүйек-буынның және жүйке-бұлшық еттің ауыруы;

5) полиаденопатия.

22. Созылмалы бруцеллездің болжамды жағдайы ұзақ, алты айдан астам, барабар диагноз болмағанда толқын тәрізді және мына белгілердің кемінде бесеуі білінгенде созылмалы ауру кезінде қойылады:

1) толқын тәрізді, көбіне субфебрильді температураның жоғарлауы;

2) тершеңдік, қалтырау,

3) ауырсыну белгісі (нейро-артро-миалгия);

4) арртиттер және/немесе сакроилеиттер және/немесе спондилоартриттер;

5) миозиттер және/немесе невриттер;

6) полиаденопатия;

7) бауырдың ұлғаюы.

23. Бруцеллездің барлық нысандары үшін ықтимал жағдай болжамды жағдайдың анықтауға сәйкес келгенінде және мына белгілердің кемінде біреуі болғанда қойылады:

1) төлдеу науқанына қатысу;

2) жануарлармен контактіде болу;

3) етті бөлшектеу және дайындау;

4) шикі сүтті немесе қолдан өндірген сүт өнімдерін пайдалану;

5) жеткілікті деңгейде термиялық өңделмеген етті пайдалану;

6) белгілі бруцеллез бұрқ етуімен немесе расталған адамдардағы бруцеллезбен эпидемиологиялық байланыс;

7) агглютинация реакцисының оң нәтижесі.

24. Расталған жағдай мына белгілердің кемінде біреуі болғанда қойылады:

1) қан сынамасынан немесе басқа клиникалық материалдан Brucella Spp. бөліну;

2) нақты уақытта ПТР-дің нәтижесі оң болғанда;

3) ауру басталғаннан кейін науқастан алынған бір немесе одан астам қан сарысуы сынамаларында Brucella агглютинациялаушы антиденелер >/= 1:160 титрі немесе титрдің кемінде төрт есе ұлғаюы;

4) агглютинациялаушы антиденелер >/= 1:160 титрі және мына зерттеулердің кемінде біреуінің оң нәтижесі:

ИФА әдісімен IgG және/немесе IgM сыныбының бруцеллезге қарсы антиденелерін анықтау;

комплементті байланыстыру реакциясының 2- меркаптоэтанол тесті нәтижесінің оң болуы;

Кумбс реакциясы (антиглобулинді тест) нәтижесінің оң болуы, IgG сыныпты антилиппополисахаридті антиденелерді анықтау;

су еріткіш протеиндерге қарсы иммуноэлектрофорез.

КУ-ҚЫЗБАСЫ

Синонимдері: Ку-риккетсиоз, Ку-коксиеллез, австралиялық риккетсиоз Ку, пневмориккетсиоз, өкпелік сүзек, балкан гриппі, ортаазиялық қызба, термез қызбасы.

Анықтамасы.Ку-қызбасы – Coxiella burnetii қоздыратын, сануалуан берілу жолдарымен, клиникасы қызбамен, арнайы өкпе қабынуымен, орта жүйке жүйенің және басқа жүйелердің зақымдануымен сипатталатын жедел табиғи ошақты зоонозды ауру.

Тақырыптың өзектілігі.Ку-қызбасы әлемнің барлық елдерінде, әсіресе тропикалық аймақтарда таралған. Тек қана Финдляндия, Швеция, Норвегия, Дания елдерінде және Молдовияда ауру тіркелмеген. Совет Одағында 1957-1985 жылдары жыл сайын Ку- қызбасымен 350-1477 адам ауырған. Аурудың табиғи және антропургиялық ошақтары бар. Жабайы және үй жануарлар арасында ауру кең тараған.

Қазақстан республикасында Ку қызбасы жиі кездеседі, бірақ дәрегерлік қауым бұл ауруды анықтайтын зерттеу жұмыстарын жургізбейді, көбінесе бұл ауру басқа диагнозбен өтеді.

Тарихи мәліметтері.Аурудың клиникалық көріністерін алғаш рет 1937 ж. Е.Г.Деррик анықтап жазған. Бұл ауру 1933-1935 жж. Квинслендте (Австралия) ет және сүт комбинаттарының жұмысшылары арасында пайда болған. Аурудың арнайы клиникалық көріністері анықталмағаннан соң, ауруды Е.Г.Деррик «Q-fever» деп атаған (query – белгісіз). 1937 ж. Е.Г.Деррик Ку-қызбамен ауратын науқастың қанынан қоздырғышты бөліп алған. 1939 ж. Ф.Бернет және М.Фридман аурудың қоздырғышы риккетсиялар туыстығына жататынын дәлелдеген. Қоздырғышты Rickettsia burnetii, кейін Coxiella burnetii деп атаған (америкалық ғалым N.R.Cox құрметіне).

1951 ж. Ресей әскері дәрігері И.А.Шифрин аурудың клиникалық көріністерін Совет Одағының ортаазиялық республикаларында анықтап жазып, оны «термез қызбысы» деп атаған. М.П. Чумаков науқастардан бөлінген қоздырғышты риккетсиялар тобына жататынын анықтаған. Бұл ауруды зерттеуде Қазақстан ғалымдарының (Е.Н. Бартошевич, И.Л.Касаткина, Н.Т.Ермуханова, Н.П.Петрова) үлесі зор.

Этиологиясы.Аурудың қоздырғышы – Coxiella burnetii Rickettsiacea туыстығына Coxiella тұқымдастығына жатады. Риккетсиялар грам «теріс» ұсақ кокк тәрзді немесе таяқша тәрізді, көлемі 0,25-0,5 және 0,25-1,5 мкм микроорганизмдер. C. burnetii – жасуша ішілік паразит, ол фаголизомолардың ішінде дамып, L-түрлерін түзуге бейім. Олар бактериалді фильтр арқылы өтуге қабілетті. Басқа риккетсиялардан айырмашылығы - сыртқы ортада, сондай-ақ әртүрлі физикалық және химиялық әсерлерге өте тұрақты. Қоздырғыш етте – 30 күн, сүтте –125 күн, бөлме температурасында – 160 күн сақаталады. 90°С дейін қыздыруда олар 1 сағат бойы жойылмайды, тек қана 100ºС – тіршілігін жояды. Құрғақ дақылда C. burnetii 5-10 жыл сақталады. C. burnetii құнарлы ортада өспейді. Ол доксициклин мен левомицетинге сезімтал.

Эпидемиологиясы.Аурудың табиғи (біріншілік) және антропургиялық (екіншілік) ошақтары бар. Табиғи ошақтарда аурудың көзі және резервуары ұсақ сүт қоректілердің (көбінесе кеміргіштер) 60 түрлері, құстардың 47 түрлері және кенелердің 70 түрлері болып табылады. Иксод, гамаз, аргас кенелер организмінде қоздырғыш 900 күнге дейін сақталып, кенелерде риккетсиялардың ұрпаққа трансовариалді және трансфазды берілуі қалыптасқан. Кенелер қоздырғышты сілекей және нәжіс арқылы бөледі. Табиғи ошақтарда қоздырғыштың циркуляциясы трансмиссивті, аэрогенді, фекалді-оралді механизмдер арқылы атқарылады.

Антропургиялық ошақтарда аурудың көзі үй жануарлары болып табылады (33% - ірі қара мал). Көбінесе жануарлардың арасында ауру латентті түрде өтеді, бірақ пневмония, бронхит, ринит, коньюнктивит, аборт дамуы мүмкін. Аурудың манифестік түрлері мал төлдегеннен кейін пайда болып, коздырғыш қағанақ суымен сыртқы ортаға бөлінеді. Осымен қатар, коздырғыш сүт және нәжіс арқылы бөлінеді.

Адам аурудың көзі болып табылмайды. Бірақ кездейсоқ жағдайларда трансфузия арқылы, анадан балаға емшек сүті арқылы берілуі мүмкін (И.К.Каракулов).

Аурудың берілу жолдары саналуан:

1. аэрогенді (заладанған шаң, жүн, тері, шөп, топырақ арқылы);

2. алиментарлы (шикі және пастерленген сүт, жануарлардың нәжісімен заладанған су арқылы);

3. контактілі (ауру малды күткенде, мал төлдегенде көмек көрсеткенде, малды сойып етін бөлшектегенде);

4. транмиссивті (заладанған кенелер шаққанда, сирек кездеседі)

Ауру залалданған факторлар арқылы біріншілік ошақтардан қашық жерлерге дейін таралуы мүмкін. Адамдар жануарлардың нәжісімен заладанған суаттарда шомылу арқылы ауруды жұқтыруы мүмкін.

Қабылдаушы макроорганизм. Ку-қызбасымен мал шаруашылығындағы адамдар, ет, сүт комбинаттарының қызметкерлері, балалар, жас өспірімдер жиі аурады. АИВ\ЖИТС пациенттерінде Ку-қызбасы 13 есе жиі кездеседі.

Ауру жиі көктем, жаз айларында кездеседі.

Патогенезі.Жұқтыру сатысы. Аурудың берілу жолына байланысты, қоздырғыштың енуі әртүрлі болуы мүмкін: тыныс алу жолдарының, ас қорыту жолдарының шырышты қабықшалары, жарақаттанған тері арқылы. Қоздырғыш енген жерде өзгерістер болмайды - біріншілік терілік аффект дамымайды.

1. Біріншілік риккетсемия. Қоздырғыш қан айналымына өтеді, бірақ бұл сатысы қысқа мерзімді болады. Аурудың клиникалық көріністері болмайды.

2. Гематогенді диссеминация. Қоздырғыш лимфоидты ағзаларға (бауыр, көк бауыр, сүйек кемігі), ретикулоциттерге, макрофагтарға, тамырлардың эндотелийіне еніп көбееді.

3. Үлкен риккетсемия. Қоздырғыштар көп мөлшерде қанға өтіп аурудың клиникалық көріністері дамиды.

4. Полиорганды ошақтардың пайда болуы. Өкпе қабынуының жиілігі 3-5% -60-70% дейін дамиды. Ауру асқынғанда эндокардит, гепатит, өкпе зақымданулары байқалады.

5. Аллергиялық қайтақұрылыстың дамуы және қоздырғыштың элиминациясы. Көбінесе ауру айығумен аяқталады, аурудың болжамы қолайлы. Иммунитет гуморальды, тұрақты. Бірақ, аяқталмаған фагоцитоздың әсерінен және қоздырғыштың L-түрлерінің пайда болуынан ауру ұзаққа созылуы мүмкін.

Патанатомиялық көріністер: ретикулоэндотелийдің пролиферациясы және ішкі ағазалардың дистрофиялық өзгерістері дамиды.

Ку-қызбаның басқа риккетсиоздардан айырмашылығы - панваскулиттің болмауы. Ку-қызбасы – панваскулитсіз дамитын жедел циклді қатерсіз ретикулоэндотелиоз (Лобан).

Клиникалық көріністері.Жасырын кезеңі -3-32 күн, эпидемиялық өршу уақытында -12-19 күнге созылады.

Бастапқы кезең. Ауру жедел басталып, қалтырау және 39-40°С дейін көтерілген дене қызуы байқалады.

Аурудың жедел, жеделдеу, созылмалы (жеңіл, орташа ауыр, ауыр) және көмескі, латентті түрлерін ажырату керек. Аурудың басым синдромына байланысты И.Л. Касаткина өзінің жітелуін ұсынған. Көбінесе ауру жедел түрінде өтеді. Аурудың созылмалы түрі сирек кездеседі.

Ку қызбасының жіктелуі (И.Л.Касаткина бойынша)

1. Типтік (фебрильді) – 57%

2. Бронхопневмониялық – 20%

3. Сүзек тәрізді – 20%

4. Бруцеллезтәрізді – 3%

5. Жүйкелік (менингоэнцефалит)- 0,1%

 

Аурудың типтік түрі –фебрилді. Негізгі нышаны – жоғары қызба. Аурудың клиникалық көріністері грипп ауруына ұқсайды: жоғары қызба, айқын интоксикация белгілері, бастың самай, маңдай аймақтарының ауруы, көз алмаларының түбі ауруы. Науқастарды тексеру барысында аурудың алғашқы күні бет пен көздің тамырларын қан кернеп, кейде энантема байқалған. Бірақ грипптен айырмашылықтары бар: катаралді көріністер болмайды және аурудың қызбалық кезеңінің ұзақтығы 7 күн немесе 10 күн болады. Сондықтан бұл аурудың түріне басқа атаулар берілген: «жетікундік қызба, онкүндік қызба, құрғақ грипп».

20% науқастарда арнайы пневмония, бронхит дамиды. Сол себептен Ку қызбаны пневмориккетсиоз деп атайды. Басқа баналді қабынулардан айырмашылығы бар. Жөтел құрғақ, қақырық аз мөлшерде, жабысқақ қасиеттерімен ерекшелінеді. Өкпеде сырыл естілмейді, рентгенологиялық зерттеу арқылы қабыну ошақтары анықталмайды. Арнайы бронхит, пневмония кездерінде интерстициалді тіндер зақымданады.

Аурудың сүзек тәрізді түрінде қызба қисығы тұрақты болады: таңертеңгі және кешкі температурының айырмашылығы 1°С аспайды. Айқын интоксикация көріністері анықталады. Сирек (20%) аурудың 3-16-ншы күндері розеолезді бөртпе пайда болады. Сондай-ақ герпестік бөртпесі де дамуы мүмкін. Қан тамыр жүйесі бойынша дамитын өзгерістер: салыстырмалы брадикардия, гипотония, жүрек тондарының басеңдеуі. Ас қорыту мүшелері жағынан, тәбеттің төмендеуі, кейде жүрек айну мен лоқсу байқалады. Вегетативті жүйке жүйенің зақымдануының әсерінен науқастардың ішінің ауру сезімі, іштің кебуі, үлкен дәретінің жүрмеуі немесе сұйықталуы байқалады. Науқастардың бауыры мен көк бауыры ұлғаяды. Жедел және созылмалы гепатиттің дамуы мүмкін (бауыр қақпсының лимфа түйіндерінің ұлғаюының әсерінен бауыр астылық сарғыштану дамиды).

Аурудың бруцеллез тәрізді түрінде қызба қисығы ремиттерлеуші. Жоғары дене қызуы өздігімен төмендеп науқаста тершеңдік пайда болады. Ауру барысында дене температурасының жоғарлауы мен төмендеуі бір неше рет қайталанады. Қызба кезеңінің ұзақтығы – бір неше күннен 2-3 аптаға дейін. Науқастар денесінің ауру сезіміне шағымданады (буындары, сүйектері, бұлшық еттері, жүйке тамырлары). Вегетативті жүйке жүйенің зақымдануына байланысты науқастардың беті бозғылт немесе қызарған болады.

Орталық жүйке жүйесі Ку-қызбасы кезінде сирек зақымданады. Менингит, менингоэнцефалит, психоздар дамуы мүмкін. Менигиттің сипаты серозды болады.

Жоғары қызба кезінде зәр шығару жүйесі бойынша альбуминурия, цилиндрурия анықталады. Жыныс жүйесі бойынша оофорит, орхит, эпидидимит дамуы мүмкін. Шеткі қанның жалпы анализінде лейкопения, нейтропения, таяқша ядролы нейтрофильдер көрсеткішінің жоғарлауы, лимфоцитоз, моноцитоз, ЭТЖ жоғарлауы анықталады. Аурудың айығу кезеңінде бас ауруы, шаршағыштық байқалады. Аурудың рецидивтері пайда болуы мүмкін (қысқа мерзімді дене қызуының жоғарлауы).

Асқынулары– коллапс, жүрек-қантамыр жетіспеушілігі, плеврит, тромбофлебит, миокардит, эндокардит, энцефалопатия, артрит.

Диагностикасы

1. Бактериологиялық әдіс. Диагноздың расталуы қаннан, дәреттен, қақырықтан Бернет риккетсиясының бөлінуі болып табылған. Бірақ риккетсиялар қоректі орталарда өте нашар өседі. Сондықтан бұл әдісті практикада қолданбайды.

2. Серологиялық әдіс. КБР (1:8, 1:16), микроагглютинация реакциясы, ИФА, ПТР, микроиммунофлюоресценция реакциясы.

Емдеуі.Этиотропты препараттар ретінде антибиотиктер пайдаланылады (тетрациклиндер - тетрациклин, доксициклин; левомицетин, фторхинолондар – ципрофлоксацин, офлоксацин; макролидтер – эритромицин, спирамицин, рокситромицин). Емдеудің патогенетикалық әдістері кең қолданылады. Әсіресе бұл Ку-қызбасының ұзаққа созылған және созылмалы түрлеріне қатысты.

Қазіргі жағдайда доксициклинді қолдану қажет: 0,1г х 2 рет, курстың ұзақтығы - дене температурасы қалыпқа келген соң 2 күн қосып жүргізіледі.

Болжамы.Өлім қаупі байқалмаған. Ку-қызбасының созылмалы түрлері иммунды тапшылық жағдайларда кездеседі.

Алдын алу шаралары.Инфекция көздерінің, аурудың берілу жолдары әртүрлі болғаны профилактикалық шараларды жүргізуді өте қиындатады. Ку-қызбасымен ауырған науқас қоршаған орта үшін қауіпті емес, ауруханада да ерекше эпидемияға қарсы режим талап етілмейді. Аурудың жұғуы мүмкін жерлерде жұмыс істегенде, қорғаныс киімдерін пайдалану керек.

 

ИЕРСИНИОЗДАР

Тақырыптың өзектілігі

1. Қазіргі кезде өте кең тараған инфекциялардың бірі. Оның себептері:

1.1 Иерсиниялар табиғатта көп таралған. Олар 60-тан астам сүтқоректілер, 30-дан астам құстар мен қосмекенділер организмнен табылады.

1.2 Иерсинияларды жерден/топырақтан, әртүрлі көкөністерден, тамыржемісті өсімдіктерден, су, ауа, тіпті бізді қоршаған бүкіл табиғат ортасынан табуға болады.

1.3 Сыртқы ортаға мейлімші төзімді.

1.4 Таралу жолдары саналуан.

 

2. Қазіргі заманғы экологиялық күйзелістер мен апаттардың зардаптары әсерінен осы микробтың тек сан жағынан емес, сапасы жағынан да өзгеріп, өзінің патогендік қасиетін күшейте түсүіне мүмкіндік беріп отыр.

 

ПСЕВДОТУБЕРКУЛЕЗ

Анықтамасы.Iersinia pseudotuberculosis қоздыратын, зооноздар тобына жататын, полиморфты клиникалық көріністерімен: жалпы улану, қызба, бөртпе, лимфаденопатия, гепатомегалия, артрит, асқорыту, тыныс алу, жүйке және басқа жүйелерін зақымдау мен сипатталатын жұқпалы ауру.

Тарихи мәліметтері. Ауру қоздырғышын 1883 ж L.Malassez, W.Vignel анықаған. C. Ebert 1885 ж. бұл ауруды псевдотуберкулез деп атаған. Тек 1950 ж. кейін иерсиниялар лимфаденитпен, аппендицитпен, ішек инфекциялармен ауратын адамдардан бөлініп, оның патогендік ролі анықтала басталған. 50-ші жылдарда псевдотуберкулез өте сирек кездесетін ауру деп саналып келсе: себебі 1961 ж. 30 ауру тіркелген, 1962 ж. – 400, 1968 ж. – 2000, ал тек қана 1959-1977 жж арасында қиыршығыстың өзінде ғана 10 000-нан астам адам ауырған. Осыған орай бұл ауруды “Қиыршығыстық скарлатина тәрізді безгек” деп атап кетті. Кейінрек бұл ауру Ленинградта, Мәскеуде, Ташкенте және Алматыда табыла бастады. 1966 ж В.А. Знаменский мен А.К. Вишняков жаңа микробиологиялық тәсілді қолдана отырып ауырған адамның нәжісінен қоздырғышты бөліп алып, оның осыған дейін белгілі Iersinia pseudotuberculosis екенін дәлелдеді.

Қазақстанда иерсиниоз ауруының диагнозы 1977 жылдан кейін қойыла бастады және оны зерттеуде Т.И.Дмитровская, А.М.Дмитровскийдің еңбектері қосқан үлесі зор деп айта аламыз.

Этиологиясы.Аурудың қоздырғышы - Iersinia pseudotuberculosis – грам «теріс» таяқша, Enterobactericea тұқымдастығына, Iersinia тобына жатады. 0- және Н- антигендері бар. О – антиген бойынша 8 сероварлары бар. Олардың ішінде адамға патогенді 01, 03, 02, 04 және 05 сероварлары.

Иерсиниялардың ерекше қасиеттері:

1. сыртқы орта мен қоректік ортаны көп талғамайды. Тіпті топырақпен суда да өсе алады, демек протрофқа жатады;

2. температуралық режимі де кең -2°С - +43°С дейін өсе алады. Тоңазытқыш пен қамбаларда өте жақсы өсіп көбейе алады. Оның психрофилді қасиеті : 2-12 °С өсіп-өніп бере алатындығы;

3. қоздырғыштың құрамында эндо- экзотоксиндердің болуы уланудың барлық белгілері мен салдарын тудырады.

Эпидемиологиясы.Псевдотуберкулез – жедел ішек инфекциясы және зооноз.

Ауру қоздырғыштары табиғатта кең тараған. Аурудың көзі сүтқоректі жануарлар, құстар мен қосмекенділер, балық, бұынаяқты жануарлар. Бірақ негізгі аурудың көзі және резервуары – кеміргіштер, тышқандар. Олар кең таралған, псевдотубекулезге жоғары сезімтал және қоршаған орта объектілерін, суды, топырақты, тағамдарды, көк өністерді заладап, аурудың басқа жануарлар арасында тарауына әсер етеді. Екінші резервуары – топырақ. Топырақта иерсиния қоздырғыштарының жиі табылатыны жануарлар инфицирленген нәжісімен, зәрімен залалдауға және де иерсиниялардың сапрофиттік қасиеттерінің болуына байланысты. Иерсиниоздың өте бір таңғажайып эпидемиолиялық ерекшілігі бар – иерсиниялардың екі бөлек табиғи ортаға өмір сүруге бейімделгені: сыртқы ортада сапрофиттік өмірге, жылы қанды жануарлар организмінде – паразиттік.

Берілу механизмі – фекалді- оралді. Берілу жолдары – алиментарлы, контактілі, аэрогенді, трансмиссивті (сирек кездеседі). Негізігі берілу жолы – алиментарлы. Берілу факторлары: көкөністер, сүт, су, ет тағамдары.

Қабылдаушы макроорганизм. Ауруға барлық жастағы адамдар шалдығады, бірақ балалардың тез ауыратыны ерекше аңғарылады.

Ауру салқын кезеңдерде көбінесе тарайды, спорадикалық, эпидемиялық көлемде таралуы мүмкін.

Патогенезі. Қазақстандық көрнекті ғалым проф. Т.И.Дмитровская псевдотуберкулез дамуында 8 сатының кезең алмастырып өршуін дәлелдеп берді.

1. Эпидемиялық сатысы немесе ауруды жұқтыру сатысы. Қоздырғыштың организмге ену жолы, мөлшері және патогенділігі аурудың клиникалық көрінестеріне көп әсерін тигізеді.

2. Біріншілік регионалді инфекция сатысы. Иерсиниялар организмге енген соң макрофагтармен кездесіп не толық фагоцитозға ұшырайды, не оған тайталаса отырып жергілікті регионалді бездерге лимфа жолдары арқылы таралады. Қоздырғыштың кіру қақпасының аймағында регионалді қабыну процестер дамиды.

3. Бактериемия сатысы. Иерсиниялар лимфогематогенді жолдарымен қан айналымына түсіп бакериемия дамиды.

4. Паренхиматозды ағзаларға бекіну сатысы. Қандағы қоздырғыштарды фагоциттер қоршап алып, оларды иммунды қорғаныс қасиеті дамыған ағзаларға әкеліп шоғыландырады. Бұл жерде қоздырғыштың тарамайтын жері жоқ, демек қабыну мен дестркуция өзгерістергерге барлық ағзалар мен жүйелер қатысуы мумкін. Мұның өзі иерсиниоз клиникасына орасан тән ерекшеліктердің бірі клиникалық полиморфизмнің неліктен болатынына түсінік береді.

5. Токсинемия сатысы. Қанға не паренхиматозды ағзаларға түскен қоздырғыштардың ыдырау әсерінен босанған эндоксиндердің туындысы. Иерсиниоз кезіндегі интоксикацияның бір ерекшілігі - қан құрамында аммиактың концентрациясын мейлінше (5-8 есеге дейін) көбеюі. Ол уреаза ферментінің белсеңділігіне тікелей байланысты. Токсико- аллергиялық өзгерістер ішкі ағзалардың бәрінде дерлік әсіресе ішек-қарында, өкпеде, бүйректе, миокардта, лимфа түйндерінді көрініс береді.

6. Екіншілік – ошақты өзгерістер сатысы. Бұл сатыда токсико-аллергиялық факторлар салдарынан ішкі ағзаларда қабыну, дистрофия, некроз сияқты өзгерістер дамып, демек полиорганды (көп жүйелі) клиникалық көріністер осы сатыға байланысты. Иммунитет тапшылығы қоздырғыштың шетсіз таралуына жол беріп сепсиске айналып, өте қатаң түрде өтуіне әсер етеді.

7. Иммунитеттің қалыптасу сатысы. Қалыптсып үлгерген клеткалық және гуморалді иммунитет арқасында қоздырғыштарды аластау процесі басталады. Бактериялық айығу, морфологиялық айығу, функционалді айығу процестерімен ұштасып, инфекциялық процестің аяқталуына әкеледі. Ал егер ауру толық жазылмаса, онда аурудың кейбір қалдықтары – салдары қалыптасады. Сүйтіп ол 8-ші сатысына ауысады.

8. Аурудың ақыры немесе нәтижесі.

Патогенездің әрбір сатысы аурудың дамуына белгілі бір кезеңдерді тудырады.

Клиникалық көріністері. Псевдотуберкулездің клинико-патогенетикалық жіктелуі

№ 12 кестеде келтірілген.

 

 

№12 кесте

Псевдотуберкулездің клинико-патогенетикалық жіктелуі

 

Аурудың клиникалық түрлері Біріншілік – ошақтық түрлері Жайылмалы түрлері Екіншілік– ошақтық түрлері
Аурудың кіру қақапасының орналасуы Тері Терілік   Екіншілік-жайылмалы түрлері   Өкпелік   Гепатиттік   Менинго-энцефалиттік   Септикалық    
Тыныс алу жолдары Жедел респиратор лы Ангиноз-ды (баспалы)  
Ас қорыту жолдары     Гастроинтестинальды (гастриттік, энтериттік, колиттік) Абдоминальды (аппендицит, мезаденит, ащы ішектің сег-ментарлы флегмонасы)  
Белгісіз (иммунды тапшылық) Анықталмай ды Біріншілік-жайылмалы
Клиникалық кезеңдері Жасырың кезеңі Бастапқы кезең (1-3 күн) Өршу кезеңі Асқыну кезеңі
Инфекциялық процестің кезеңдері I. Организмге ену және біріншілік адаптация сатысы II Біріншілік-региональды инфекция сатысы III Бактериямия (генерализация) сатысы IY Паренхиматозды бекіну (гематогенді диссеминация арқылы екіншілік-ошақтық сатысы)

Ауру бірнеше кезеңнен тұрады: жасырың кезені (3-18 күн), бастпапқы кезең (1-3 күн), өршу кезеңі (3-6 күн), айығу кезеңі. Аурудың жедел, жеделдеу, созылмалы түрлерін ажырату керек. Аурудың созылмалы түрі үздіксіз, толқын тәрізді, рецидивті ағымымен өтуі мүмкін. Жасырың кезеннен кейін ауру көбінесе жедел басталады (80%). Бірден дене қызуы көтеріледі, науқас тоңады, басы аурады, әлсізденіп тәбеті қашады, бүкіл денесі, бұлшық еттері, буындары, бел аймағы аурады. Біраз адамның іші аурып, өтіді, құсу пайда болады. Енді біреулерінің жұтынғанда тамағы ауырады. Аурудың клиникалық көріністері қоздырғыштың мөлшеріне, организмге ену қақпасының орналасуына, берілу жолдарына және организмнің иммунды жаубаның күшіне байланысты (№ 9 кесте).

Науқастың түрі осы ауруға тән өзгереді: беті, мойыны, көзі қызарады, ісінкі тартады. Бірақ мұрын-ерін үшбұрыштығы керісінше соғын тартып бозарады. Ұшық шығуы, тамағының ісіп не қызаруы жиі кездеседі, таңдайында бөртпелер пайда болады – энантема. Аурудың көпшілігінде тұмау-сузектің барлық белгілері көрініс береді: мұрын бітеді, жөтеледі, тамағы аурады. Демек айтылған белгілер бір жағынан гриппке, екінші жағынан скарлатинаға, ұқсас болып келеді. Ауру басталғаннан кейін 1-4 күн ішінде денеге бөртпе шығады әртүрлі көлемде: дақ, нүкте тәрізді ұсақ, біреуде қызылшадағы, біреуде қызамықтағы бөртпелерге ұқсайды. Бөртпелер табиғи қартпалар аймағында, аяқ-қолдың бастарында, буын тұстарында қоюланады, бөртпеге симметриялық орналуы тән, бетте сиректеу кездеседі. Бөртпе тез пайда болып, тез жойылып кетуі мүмкін, науқас жатқанда білінбейді, ал тұрғанда анық көрінеді. Бұл кезде «шымшу», Пастия симптомдары табылады. 2-3 аптадан кейін бөртпе шыққан жерлердегі дененің терісі түлейді. Аурудың жалпы улану белгілерінің және ошақтық белгілерінің дамуы жоғарғы деңгейіне жетеді. Аурудың аур түрінде сепсистің барлық белгілерін анықтауға болады.

Шеткі қанда: нормоцитоз, лейкопения анықталады, лейкоцитоз сирек кездеседі.

Балаларда ауру продромсыз өте тез басталады; скарлатина тәрізді бөртпе ерте және жиі кездеседі; тыныс жолдары жиі зақымданады, жедел респираторлы инфекцияға өте ұксас өтеді; ас қорыту жолдарының қабыну процестері ересектерге қарағанда жие кездеседі; лимфа жуйесі көбірек өзгереді, неше түрлі лимфадениттермен қатар гепатит, аппендицит жиі кездеседі.

Псевдотуберкулездің клиникалық ерекшеліктері:

1. Патогенезге сәйкес инфекциялық процеске барлық ішкі ағзалар мен жүйелер қатысатын болғандықтан аурудың сыртқы көріністері полиморфты.

2. Бір науқаста бір мезгілде бірнеше жүйенің зақымдануының белгілері анықталып көп-жүйелі процесс дамиды.

3. Асқорыту жүйесі патологиялық процеске міндетті түрде ұшырайды, себебі қоздырғыш алиментарлы жол арқылы беріледі. Сондықтан науқастарда осы жүйе бойынша өзгерістерді анықтап сұрау қажет.

Осы айтылған қорытындыдан бұл ауруға диагноз қоюдың қиындығы туындап отыр.

Диагностикасы.Псевдотуберкулез диагнозын анықтау стандарты №13 кестеде келтірілген.

Лабораториялық әдістер:

1. Бактериологиялық әдіс. Көмей мен жұтқыншақ жағындысын, қанды, зәрді, нәжісті қоректі орталарға себіп термостат арқылы емес, тоңазытқыш арқылы өсіреді. Осымен қатар операциядан кесіліп алынған материалдар, көк өністер, су қолданылады. Бірақ қоздырғыш өте жай өседі (10 күн).

2. Серологиялық реакциялар – тікелей емес агглютинация реакциясы, гемагглютинация, бактериальды лизис, имуноферменттік анализ қолданылуда.

3. Жаңадан енгізілген арнайы антиген байланыстырушы лимфоциттер анықтау әдісі иммунды диагностикаға жатады.

  1. Емдеуі.Этитропты ем: антибиотиктердің ішінде левомицетин, фторхинолондар, цефалоспориндер температура қалпына келгеннен соң тағы да 5 – 10 күн беріледі. Аурудың ауыр түрінде цефалоспориндермен бірже фторхинолондарды тағайындау қажет. Патогенетикалық ем: дезинтоксикация кезінде, кристаллоидты ертінділер, менигеальды синдром болса – дегидратация қатар жүргізіледі, аллергиямен күресу, геморрагиялық өзгерістерге жол бермеу, қан тамырларының қабырғасын жарақаттанудан қорғау, гепатит болса гепатитті емдеу. Оң жақ илеоцекальды бұрыштағы өзгерістедің көбі терминалді илеит, мезаденит, тифлит, аппендицит операция жолымен емдеуді қажет етеді.
  2. Аурудың алдын алу санитарлық ағарту шараларын іске асыру.

 

№13 кесте

Псевдотуберкулез диагнозын анықтау стандарты

Псевдотуберкулезге күмәндану Псевдотуберкулездің болуы ықтимал Дәлелденген псевдотуберкулез
¨Жедел немесе баяу басталатын ауру, келесі клиникалық көріністерімен сипатталған: Жалпы нышандар: қызба, артралгиялар, іш аймағында ауру сезімі, нәжістің сұйықталуы, бауырдың ұлғаюы, жалпы улану белгілері. Жергілікті көріністер: полиморфты бөртпе, энантема, лимфа түйіндердің ұлғаюы, катаралді көріністер (жедел респираторлы вирусты инфекция немесес тонзиллит тәрізді). Псевдотуберкулездің клиникалық түрінің нышандары. Эпидемиологиялық мәліметтер: Øкеміргіштермен жанасу, көкөністер базасында жұмыс істеу Және ¨келесінің біреуі: Ø шикі көк өністерді қабылдау. Øауылшаруашылық өндірістігінде, жұмыс істеу     ¨ Күмәндану жағдайға сәйкес ауру Және ¨келесі эпидемиологиялық белгілердің біреуі: Øэпидемиологиялық анамнез; Øқалалық және дәлелденген аурумен эпидемиологиялық байланыс; Øзалалданған шикі көкөністермен жеміс-жидектерді қабылдау; Ø ТГАР және АР «оң» нәтижесі   ¨ Күмәндану жағдайға сәйкес ауру Науқастан немесе науқас қабылдаған тағамдардан Y. Enterocolitica дақылы бөлінуі; Ø ТГАР агглютинациялық антиденелердің «оң» нәтижесі Ø ИФА және АР Y. Enterocolitica антигені арнайы поливаленті антиденелік иммунореагентермен экспресс-анықталу Ø серологиялық реакциялардың нәтижелерінің комплексті қолдану қажет; Ø бактериологиялық әдіспен қоздырғышты анықтау мүмкіншілігі төмен.  
         

 

ІШЕК ИЕРСИНИОЗЫ

Анықтамасы.Ішек иерсиниозы - Iersinia enterocolitica қоздыратын, асқазан-ішек жолдарын зақымдап, токсикалық-аллергиялық белгілері мен өтетін жедел жұқпалы ауру.

Тарихи мәліметтері.Қоздырғышты 1939 ж. Дж.Шлейфстейн және М.Колеман деген ғалымдар анықтаған, бірақ оның қандай ауру туғызатынын олар білмеген. Адам арасында бірінші аурулар туралы мәлімет 60- шы жылдардан кейін белгілі болды, ал сонғы жылдары тез көбее берді.

Этиологиясы. Аурудың қоздырғышы - Iersinia enterocolitica – грам « теріс» таяқша Enterobactericea тұқымдастығына жатады. О- және Н- антигені бар, О – антиген бойынша 50 сероварлары бар, 5 биотипі бар. Олардың ішінде адамға патогенді 01,05,08,09 сероварлары. 09 серовар бруцелламен ортақ антигені бар, сондықтан Райт реакциясы «оң» нәтижелі болуы мүмкін. Иерсиниоз қоздырғышы тек эндотоксин бөледі. Тоңазытқыш температурасында 4-8 °С көп уақыт сақталып және жеміс, көкөністер мен басқа тағамдарда көбеюге қабілеті бар. Қайнатқанда иерсиниялар бірден өледі.

Патогенезі псевдотуберкулезге біраз ұксас. Ерекшілігі: ішекті көбірек зақымдап, терминальды илеит, жаралы, некрозды энтерит, энтероколит, мезентериальды лимфаденит дамиды. Қоздырғыш ішектің төмінгі бөлімдері арқылы еніп, оның аймақтық – мезентериалді лимфа түйіндерінде ұялап, солардың зақымдануы арқылы әрі қарай септикалық инфекция қалыптасуына жағдай жасалады. Аурудың өте жие кездесетін терминалді илеит, гастроэнтерит, энтероколит мезентериалді лимфаденит, аппендицит болып келгендіктен, ол “ішек иерсиниозы” деген ат алған. Бірақ ішек жағынан кездесетін белгілерден басқа да артрит, түйінді эритема, конъюнктивит, лимфаденит, гепатит, нефрит, уретрит, т.б. синдромдаркөрініп, ол псевдотуберкулезге ұқсастығын көрсетеді.

Ішек иерсиниозы кезінде көбіне гастроэнтероколит түрі, аппендицит түрі, септикалық түрі, субклиникалық түрі жие қалыптасады.

Ауруды емдеу, аурудың алдын алу шараларыпсевдотуберкулезге ұксас.

 

ЛИСТЕРИОЗ

Анықтамасы.Листериоз - Listeria monocytoqenes қоздыратын, зооноздар тобына жататын, жедел және созылмалы түрлерінде өтетін, полиморфты клиникалық көріністерімен сипатталатын жұқпалы ауру. Ол көбінесе жүкті әйелдер мен жаңа туылған нәрестелерді зақымға ұшыратып және айрықша жүйке жүйенің, көмекей безінің, лимфа түйіндерінің, бауыр мен көк бауырдың зақымдануымен сипатталады.

Тақырыптың өзектілігі.Листериоз әлемнің барлық елдерінде кездеседі. Өлім-жітімділігі 5-38% аралығында. Ал осы аурудан қаза тапқандардың 24,8% өлім қатерін 2 айға дейінгі сәбилер алса, 34,9% - 60 жастан жоғары қарттарға тән.

Этиологиясы. Листериоздың қоздырғышы Listeria monocytoqenes – қысқа таяқшалар немесе кокктар, грам «оң», факультативті анаэроб, жылжымалы бактериялар. Капсула және спора түзбейді. Соматикалық О және қылаяқты Н – антигендері бар, 4 серологиялық типтерге және a,b,c,e - подтиптерге бөлінеді. Қазіргі жағдайда 90% ауру 4b, 1b, 1а серотиптерімен шақырылады. Листериялар сыртқы ортада тұрақты. Олар топырақта, бидайда, мұзда ұзақ уақыт сақталып, +4-+6°С тоңазытқышта көбееді.

Қыздыру мен дезинфекциялаушы препараттардың әсерінен тез жойылады.

Тетрациклин тобындағы антибиотиктерге, пенициллинге, рифампицинге, стрептомицинге, эритромицинге сезімтал.

Эпидемиологиясы. Аурудың көзі және резервуары - сүтқоректілердің көптеген түрлері (ірі қара мал, қой, ешкі, шошқа, кеміргіштер), құстар, кенелер, шаян тәрізділер.

Инфекцияның негізгі көзіне қоршаған орта жатады. Листериялар судан, топырақтан, жемнен, көкөністерден, нәжістен бөлінеді. Сол себептен сапроноздар тобына жатады.

Аурудың берілу жолдары:

- алиментарлы – шикі және әбден піспеген сүт, ет тағамдары арқылы,

кеміргіштердің зәрімен залаладанған су, тағамдар арқылы;

- контатктілі-жарақатты ауру малмен жанасу кезінді, ет бөлшектегенде, малдың терісімен жұмыс жасағанда;

- аэрогенді - залалданған шаң арқылы;

- трансмиссивті – кенелер арқылы (өте сирек кездеседі);

- вертикалді –анадан іштегі нәрестеге плацента арқылы. Залалдану жүктіліктің ерте кезеңінде болса өздігінен түсік тастау, нәрестенің өлі туылуы мүмкін. Жүктіліктің екінші жартысында залалданса нәрестенің туа пайда болған листериозы дамиды.

- интранаталді – босану жолдарынан өткенде;

- жыныстық

 

Листериозға барлық адамдар сезімтал, бірақ ет-сүт комбинаттарында, мал, құс фермаларында жұмыс істейтін қызметкерлер жиі аурады, және иммунды тапшылық жағдайда жиі кездеседі: жүкті әйелдер, 1 жасқа толмаған балалар, 60 жастан асқан адамдар, және кортикостероидтар, иммунодепрессантар қабылдайтын науқастар, АИВ\ЖИТС-инфекциямен, қант диабетімен ауыратын науқастар.

Патогенезітолық зерттелмеген.

1 сатысы – жұқтыру сатысы.Инфекцияныңкіру қақпасы жұтқыншақ, асқазан-ішек, жоғары тыныс алу жолдарының шырышты қабықшалары, көз, жарақаттанған тері. Кездейсоқ жағдайларда аурудың кіру қақпасын анықтауға қиын болады.

Листериялардың вируленттігі жоғары емес, егер организмнің қорғаныс қабілеті қалыпты болса ауру дамымайды. Патогенездің бұл сатысы аурудың бейімделу сатысына немесе жасырың кезіңіне сәйкес келеді.

2 сатысы – біріншілік ошақтану сатысы. Қоздырғыштың кіру қақпасы аймағында қабыну процестер дамуы мүмкін. Мысалы: тері арқылы енсе – терілік түрі, көмекей бездер арқылы – баспалы түрі. Осы ағзаларда листериялар ұзақ сақталады гранулемалардың (листериома) ортасында. Листериомалар некрозға ұшырап, абсцесске айналуы мүмкін. Жүкті әйелдерде гранулемалар плацентада орналасады. Жұғу әдетте жүктіліктің 3-ші триместрінде өтеді. Осы сатысында ауру тоқтауы мүмкін. Бірақ иммунитет төмендеген жағдайларда гематогенді диссеминация дамып ауру жайылмалы түрде өтуі мүмкін.

3 сатысы - екіншілік-жайылмалы сатысы. Бактериемия дамиды.

4 сатысы - екіншілік ошақтану сатысы. Гематогенді диссеминация арқылы листериялар әр түрлі ағзаларға (бездерге, орталық жүйке жүйесіне, бауырға, өкпеге)тарап, қабыну процестердің себебі болады. Кейбір жағдайларда 2-ші сатысы болмай, бейімделу кезеңінен кейін біріншілік жайылмалы түрі(бактериемия) пайда болғанда сепсис тәрізді жедел қызбалы түрі дамиды. Бұл түрі ұрықта немесе нәрестеде кездеседі. Гематогенді диссеминация арқылы листериялар ішкі ағзаларға шоғырланады: орталық жүйке жүйесі, бездер, бауыр, көк бауыр зақымданады.

Клиникалық көріністері.

Листериоздың клинико-патогенетикалық жіктелуін А.М. Дмитровский (2002 ж.) ұсынған (№ 14 кесте).

Листериоздың жасырын кезеңі 3-45 күнге дейін созылады. Листериоздың клиникалық ағымы полиморфизммен сипатталады. Аурудың барлық түрлері толық зерттелмеген. Клиникалық көріністер жұғу жолдарына, ошақтардың орналасқан жеріне, организмнің иммунды жауптың күшіне байланысты. Ағымы бойынша жедел, жеделдеу, созылмалы түрлері анықталған. Аурудың жедел түрі кенеттен басталып, науқаста қалтырау, дене қызуының көтерілуі, улануы (бас ауыруы, ұйқысыздық, бұлшық еттердің ауыруы) байқалып, тәбеті жоғалады.Жеделдеу түрі 1,5-3 айға созылады. Листериоздың созылмалы түрінде қоздырғыштың организмде ұзақ уақыт болуының әсерінен ауру белгісіз өтіп, өршу кезеңінде қысқа қызбамен, катаральды симптомдарымен өтеді. Созылмалы пиелонефриттің ағымына ұқсайды. Жүкті әйелдерде аурудың осы түрі жиі кездедседі.

 

№ 14 кесте

Листериоздың клинико-патогенетикалық жіктелуі

(А.М.Дмитровский бойынша, 2002 ж.)

 

Патогенез сатылары Ø Жұқтыру Біріншілік –ошақтық көріністер Жайылмалы (гематогенді диссеминация) Екіншілік-ошақтық көріністер
Клиникалық кезеңдері Ø инкубация (жасырын) бастапқы өршу асқыну және рецидивтер
жұғу механизмі   Арқылы   Аурудың түрлері
біріншілік –ошақтық жайылмалы екіншілік-ошақтық
белгісіз     біріншілік- латентті Екіншілік- ошақты бүйректің зақымдануы (пиелонефрит)   жыныс ағзалардың зақымдануы (генитальды)   ас қорыту ағзалардың зақымдануы (абдоминальды)   гепатиттік терілік   бубонды   баспалы   өкпелік менингоэнцефалиттік басқа локализациясы   аралас
контактілі босану кезінде конъюнктива     конъюнктивальды (көздік)
контактілі-жарақатты тері терілік (жаралы)
ауа-шаңды, ауа-тамшылы жоғары тыныс алу жолдары ның шырышты қабықтары жедел респираторлы (фарингиальды, катаральды).
контактілі-тұрмыстық     алиментарлы (сүт*)   ауыз және көмекей бездердің шырышты қабықтары баспалы абдоминальды (ішектік) аралас
ас қорыту ағзалардың шырышты қабықтары
  жыныстық жыныс ағзалардың шырышты қабықтары Генитальды
босану кезінде белгісіз Біріншілік - жайылмалы септикалық
жатырішілік плацента Біріншілік-септикалық
             

 

*Ескерту: Ауру ананың сүті листериозды анадан балаға жұқтыру фактору болуы мүмкін

Сондықтан, листериоздың клиникалық жіктелуі өте күрделі, әлі толық анықталмаған. Бұл мәселе листериоздың клиникалық көріністерінің полиморфты болуына байланысты.

Листериоздың клиникалық түрлері :

1) ангинозды-септикалық;

2) көз - бездік;

3) бездік– листериозды паротит кездесуі мүмкін;

4) жүйкелік түрлері (менингит, менингоэнцефалит, энцефалит, психоз);

5) сүзек тәрізді;

6) терілік (жаралық);

7) респираторлы (пневмония, бронхит);

8) абдоминалді;

9) гениталді (уретрит, простатит, сальпирнгоофорит);

10) жүкті әйелдердің листериозы;

11) жаңа туылғандардың листериозы.

Листерия-тасымалдаушылық түріде кездеседі. Бұл жағдайда клиникалық көріністері байқалмайды.

Ең жиі кездесетін түрі – ангинозды-септикалық. Катаралді немесе фолликулярлы баспа дамиды. Қызба 38,5°С 5-6 күнге созылады. Шеткі қанда өзгерістер анықталмайды. Ауру айығумен аяқталады. Ойықжаралы-үлдірлі ангина тәрізді өтуі мүмкін. Қызба 39°С – 10-12 күнге созылады. Бауыр, көкбауыр ұлғаюы мүмкін. Шеткі қанда – лейкоцитоз, лимфоцитоз, моноцитоз. ЭТЖ жоғарлайды. Ауру сепсиске айналып кетуі мүмкін. Бұл жағдайларда ремиттерлеуші қызба, теріде полиморфты бөртпелер, бауыр, көкбауырдың ұлғаюы, қанда мононуклеарлардың саны өсуі байқалады. Инфекциялық эндокардит қалыптасып, өлімге әкеліп соғуы мүмкін .

Бездік түрлері қызбамен, улану симптомдарымен, лимфа түйіндерінің ұлғаюымен және ауру сезімімен сипатталады.

Көз-бездік түрі сирек кездеседі. Ауру жануарлар мен қатынысқан кезде дамиды. Конъюнктивит белгелері анықталады. Ерекшілігі конъюнктивада көлемі 3 мм шамасында сарғыш түсті гранулемалар (фолликуллалар) көрінеді. Ортасында листериялар орналасады. Роговица зақымдалмайды. Көз көруі нашарлап, жергілікті лимфа түйіндері ұлғаяды. Шеткі қанда моноцитоз - 10%, лимфоцитоз – 35-50%. Аурудың ұзақтылығы 1-3 айға дейін барады.

Жүйкелік түрлерінде менингит, менингоэнцефалит, ми абсцессі дамиды. Ерте жастағы балаларда кездеседі. Менингеалді симптомдары пайда болады. Кернинг, Брудзинский симптомдары байқалып, шүйде бұлшық еттерінің ригидтілігі анықталады. Ликвор мөлдір, қысымы жоғары, белоктың құрамы жоғарлап, қанттың құрамы мен хлоридтер өзгермейді. Серозды менингит іріңді түріне ауысуы мүмкін. Менингоэнцефалит түрінде қосымша жүйкелік ошақты симптомдар байқалады - птоз, анизокория, стробизм, патологиялық рефлекстер. Перифериялық жүке жүйесі зақымдалғанда парездер, салданулар қалыптасады. Кейбір жағдайларда полирадикулоневрит дамиды.

Терілік түрісирек кездеседі (№44 сүрет). Қоздырғыштың зақымданған тері арқылы енген кезінде дамиды. Алдымен қышитын дақ, одан кейін папула, әрі қарай везикула пайда болады. Везикуланың көлемі 2 см дейін үлкейіп жарылады. Листериозды жара қызарған жиегімен қоршалған, ауыр сезімі байқалады. Регионарлы лимфаденит қалыптасады. Орташа дәрежеде улану симптомдары байқалады.

Сепсис тәрізді түрі өте ауыр түрде өтеді:жоғары қызбаға,айқын интоксикация белгілеріне,гепатолиеналді синдромға әр түрлі ағзалардың зақымдалуы қосылады – полисерозит, гепатит, перикардит және т.б.

Жүкті әйелдердің листериозы. Жүкті әйелдер листериоздың кез келген түрімен ауыруы мүмкін. Кейде жүкті әйелдерде босанғанға дейін бірнеше апта бойы түсініксіз қызба байқалады. Кейбір жағдайда жүкті әйелдер жеңіл тұмау тәрізді аурумен ауырады. Сонымен, 137 жүкті әйелдерді көп дүркін (7 рет) тексеру барысында, олардың 60-ның (44%) нәжісінен листериялар бөлінген. Ал өзге тексерулерде листериялар олардың нәжісінің 12% табылған.

Жаңа туылғандардың листериозы.Туа біткен листериоз ауыр ағымымен және жиі нәрестенің өліміне әкелумен сипатталады. Іштегі нәресте ауруды жұқтырғанда, ол өлі немесе шала туылады. Интранаталді листериоз 7 күннен бастап дамиды: жиі менингит, менингоэнцефалит түрінде өтеді. Сепсис қалыптасады. Өмірінің алғашқы 2 аптасында өлім жағдайына душар болады. Неонаталді листериоз өте ауыр түрде өтеді. 2-3 күннен кейін қызба, улану симптомдары, пневмония, ауыр дистресс синдром қалыптасады. Аурудың бұл түрі септикалық-гранулематозды деп аталған. Аурудың негізгі белгілері: қызба (38-39°С), демікпе, көгеру. Сыртқы тыныс алу жолдарымен қатар, өкпе де зақымға ұшырайды. Бауыр ұлғайып, сарғыштану пайда болады, қөк бауырдың ұлғаюы сирек кездеседі. Экзантема да білінген. Экзантема кеуде мен аяқ-қолда орналасады. Басында қоңыр-қызыл дақ пайда болып, одан әрі олар папулаға айналады. Жазылғаннан кейін 15-20% сауыққандарда орталық жүйке жүйеде резидуалді құбылыстар сақталады.

1 айға дейінгі емшектегі балаларда листериоздың пайда болуы, «жаңа туылғандардың листериозы» тәрізді өтеді. Егер жұғу босану кезінде болса, онда жаңа туылғандардың листериозы, босанғаннан 1-4 аптадан кейін клиникасы көрінеді. Листериоздың жиі түрі - менингит. Бактериалді менингиттің 1% оқиғаларында Listeria monocytoqenesанықталған. Кейде кенеттен неврологиялық симптомдар пайда болады немесе энцефалиттің клиникалық көрінісі дамиды.







©2015 arhivinfo.ru Все права принадлежат авторам размещенных материалов.