Здавалка
Главная | Обратная связь

АУСЫЛ (ЯЩУР, APHTAE EPIZOOTICAE) 3 страница



Н.А.Балакиннің ( 1961 ) мәлімет бойынша туа пайда болған токсоплазмоз келесілерді тудыруы мүмкін:

1. балада микроцефалия

2. -”- гидроцефалия

3. -”- кемістік

4. Даун ауруы

5. -”- ақыл – ойдың кемістігі

6. -”- ішкі мүшелердің патологиясының дамуы

7. -”- көзде ақаулардың дамуы

8. -”- тірек – қимыл аппаратындағы аномалиялар

Барлық симптоматикалық бөлінеді ( 1961ж.):

Жалпы көріністер: төмен температура, цианоз, асфикция, сарғаю, ісік, бөртпе.

Вицеральды:пневмония, миокардит, гепатоспленомегалия, нервит, энтерит.

Милық: менингоэнцефалит, құрысу, спастикалық жағдай, дебілділік, гидроцефалия, кальцификаттар.

Көздік: хореоретинит, көру нервінің атрофиясы, нистагм, стробизм, микроофтальм. Кейбір клиникалық белгілер бірнеше жылдан кейін дамиды – мектепке дейінгі және мектептің ерте кезеңдерінде.

Клиникада жүктіліктің мезгілін және мезгілге байланысты қою мүшелер дамығандығын анықтайды.

Есте сақтау керек: Ұрықтың заымдалуы тек жүкті әйел адам жедел токсоплазмозбен ауырған кезде болады (жайылмалы түрі). Созылмалы токсоплазмозбен ауырғанда ұрыққа қауіпті емес, ондай әйелдерге босануға болады.

№17 кесте.

Тератологиялық кесте.

Жүктілік мезгілі (апта) Қандай мүшелер дамиды Ұрықтың зақымдалуы қандай жерлерде болады
2 – 11 3 – 7 3 – 7 3 – 8 5 – 6 6 – 10 7 – 12 9 – 10 10– 12 Жұлын және бас миы Көз Жүрек Аяқ – қол Ерін Тіс Құлақ Ас қорыту мүшелері Қарын Анэнцефалия, микроцефалия, менингоцефалия Анофтальмия, микроофтальмия Жүрек перделеріндегі ақау Аяқ – қолдың дамуындағы ақау Қоян еріні Дисплазия Саңырау Атрезия Қасқыр сүйек

 

Токсоплазмоз басқа инфекциялармен (мысалы, хламидиоз, цитомегаловирусты инфекция, ЖИТС) ассоциацияланған жағдайда кесел үдемелі және өте ауыр түрде өтеді. ЖИТС-пен ауырғандарды жиі өлімге апаратын бірден-бір себепкер токсоплазмоз болып табылады. Ж.З.Трумованың (2001 ж.) деректері бойынша Қазақстанда ЖИТС-ассоциацияланған токсоплазмоз 2,5% жағдайда кездеседі, ал басқа елдерде әлде қайда жиірек байқалады (8,7-20%). Осындай ауруларда дамыған барлық энцефалиттың 25-тен 80% пайызға дейінгісінің токсоплазмоздық этиологиясы бар (В.В.Васильев, 2000). Осындай жағдайда аурудың қанында токсоплазмаларға қарсы спецификалық антиденелер табылмайды, ал сирек жағдайда токсоплазманы ликвордан табуға болады. Ликворды центрифугалап, препарат жасап микроскоппен қарағанда токсоплазмалардың трофозоиттарын көруге болады, компьютерлік томографиямен ми тіндерінің зақымданған аймағы мен диффузды энцефалит бейнесін байқауға болады. Ми биоптаттарында токсоплазмалардың цисталарын және трофозоиттарын табуға болады. Полимеразалық тізбектеу реакциясымен (ПТР) биоптаттарда және ликворда токсоплазмалық антигендердің бар-жоғы анықталады.

Болжамы. Жүре пайда болған токсоплазмозда-жағымды, ал туа пайда болған токсоплазмозда қолайсыз болып табылады.

Диагностикасы. Токсоплазмозды анықтау науқастың ұқыпты клиникалық тексерілуіне негізденіп, мүшелердің (ЭКГ, көздің түбін тексеру, бас сүйектің рентгенографиясы, бұлшықеттің зақымдануы) арнайы зерттеу мәліметтері де қосылатынын айтқан жөн. Диагноз қою лабораториялық зерттеулер нәтижесінің негізіне сүйене отырып атқарылады, өйткені токсоплазмоздың клиникалық әйгіленістері әртүрлі (полиморфты) болады. Кеселдің кезеңдеріне (жасырын түрінен айқын түріне дейін) байланысты лабораториялық диагноз қоюдың әртүрлі әдістері қолданылады.

Микроскопиялық әдіс. Ең үлкен диагностикалық маңыздылығы бар әдісі - паразитологиялық зерттеу. Ол микроскопия арқылы қанның боялған жұғындысында, жұлын сұйықтығының центрифугатында, лимфатикалық түйіндердің пунктатында немесе көмекей бездердің биоптаттарында, сонымен қатар өліктің мүшелеріндегі гистологиялық кесілген ұлпалардың биоптаттарында қоздырғыштардың табылуына негізденеді. Жағынды дайындап, Романовский-Гимза әдісімен бояп, микроскопта қарайды. Ми тіндеріндегі токсоплазмаларын табу электронды микроскопта қараумен немесе төте иммундыфлюоресцентті әдіспен атқарылады.

Биологиялық сынама. Зерттелетін заттардың (қан, органдардан алынған патологиялық бөлшектер) сығындыларын (экстрактысын) ақ тышқандардың құрсақ ішіне жұқтырады. Экссудаттардан немесе ақ тышқандардың органынан дайындалған препараттарда токсоплазмалардың табылуы токсоплазмоздың жедел түрі екенін көрсетеді.

Серологиялық әдістергеКБР, ПГАР, ЖИФР, ИФТ, Сэбин-Фельдман реакциясы (СФР) жатады. Соңғы әдіс сирек қолданылады, себебі реакция қою үшін тірі токсоплазмаларды қажет етуіне байланысты лабораториялық қызметкерлерге жұғу қауіпі бар. Олар ауруды жұқтырғаннан 1-2 аптадан кейін «оң» болады. Біз, З.Р. Сырғабаева және В.В. Воробьевамен (1966) бірлесе отырып, КБР қою үшін спирт-эфирлік экстракциялау әдісімен токсоплазмалық антиген дайындау тәсілін жасадық. Б.В. Каральник әріптестерімен бірлесе отырып ПГАР қою үшін иммунды реагент алу жолын енгізді, қазір ол Қазақстанда кең қолданылады. ИФТ, ЖИФР, ПТР ең сезімтал және спецификалық әдістер болып есептелінеді.

Токсоплазминмен қойылатын тері-аллергиялық сынама. Бұл әдіс тұрғындар арасында жаппай скринингті тексеру жүргізуге қолайлы. Оң нәтижелі сынама токсоплазманың тек қана бұрын жұққандығын және басқа әдістерді пайдаланып жете тексерудің қажет екенін көрсетеді.

Оң серологиялық және аллергиялық реакциялар сау адамдарда (30% дейін) жиі кездеседі және басқа аурулармен ауыратын науқастарда, оларды бағалауда абайлау керек.

Серологиялық реакцияның теріс нәтижелері және, әсіресе, токсоплазминмен терілік сынаманың теріс нәтижесі, созылмалы токсоплазмоз диагнозын жоюға мүмкіндік береді. Реакциялардың оң нәтижелері тек адамның токсоплазмалармен инвазияланғанын ғана көрсететіні анық. Диагностикалық маңызын олар тек науқастарда токсоплазмоз нышандары үшін сипаттық білінуді ғана табады: ұзақ субфебрилитет, созылмалы улану нышандары, лимфоаденопатия, жүрек бұлшықеттеріндегі өзгерістер, бауырдың ұлғаюы, мидағы және бұлшықеттердегі кальцификаттар, хориоретинит ошақтары. Жүкті әйелдерде сероконверсия маңызды диагностикалық мәнге ие болуы мүмкін.

Емдеуі.Токсоплазмозбен ауырған науқастардың емі комплексті болу керек. Жедел токсоплазмоз және созылмалы токсоплазмоздың өршуінде этиотропты препараттар маңызды, олар трофозоиттарда белсенді әсер көрсетеді. Мұнда пириметамин (хлорохин, дараприм) пайдаланады, ол 0,025 г 2-3 рет тәулігіне, 5-7 күн аралығында белгіленіп, сульфадимезинмен (2-4 г тәулігіне, 7-10 күн ішінде) бірге тағайындалады. 7-10 күн аралығымен, 3 курс жүргізу ұсынылған. Сонымен қатар хлоридиннің сульфадимезинмен (4 г тәулігіне) комбинациясын 3-4 апталық курсы ең тиімді болуы мүмкін. Хлоридин ересектерге 1-ші күні 75-100 мг мөлшерінде, 2-күннен курстың аяғына дейін-25 мг тәулігіне қабылдау белгіленген. Емдеу перифериялық қанды тексеру барысында және 6-10 мг фолий қышқылымен бір мезгілде белгіленуі арқылы жүргізіледі.

Жүкті әйелдерді спирамицинмен (ровамицин) емдеуге болады: 3 млн.х 3 рет 7-10 күн.

Туа пайда болға н токсоплазмозбен ауырған балалар хлоридинді 1 мг/кг тәулігіне алады. Сульфадимезиннің тәуліктік мөлшері балаларда 100 мг/кг құрайтыны белгілі. Сондай-ақ басқа да этиотроптық әсері бар препараттар қолданылады. Соның ішінде аминохинол, хингамин (делагил), сульфаниламидтер (бисептол, сульфапиридазин, сульфадиметоксин және т.б.), антибиотиктер тетрациклинді қатардағы, метронидазол.

Токсоплазмоздың созылмалы түрінде, науқастың организмінде қоздырғыш циста түрінде болады, мұнда жоғары көрсетілген препараттар әсер етпейтіні анықталған. Бұндай жағдайларда жақсы әсерін комплексті терапия беретіні анық, химиотерапияның (хингамин, делагил, тетрациклин) 5-7 күндік курсын трофозоит сатыларындағы токсоплазмаларға қарсы тағайындау қажет. Витаминдер, десенсенсибилизациялау үшін қолданылатын препараттар (димедрол, пипальфен, супрастин, кортикостероидтар аздаған мөлшерде) бірге тағайындалады.

Міндетті түрде токсоплазминмен иммунотерапия жүргізіледі. Әрбір науқас үшін жеке жұмыстық ертінді титрация сынамасы арқылы анықталады (гиперемия диаметрі және тері инфильтрациясында енгізу орны 10 мл артық болмау керек). Тексеріліп таңдап алынған токсоплазмин дозасын тері ішіне 1-ші күні 0,1 мл 3 жерге, 2-ші күні 4 инъекция 0,1 мл-ден енгізеді, ал содан кейін күн сайын 1 инъекциядан қосып отырып, 8-ші күні инъекция саны 10-ға дейін жеткізеді. Токсоплазмозды емдеу уақытында күн сайын ультракүлгін сәулелерін, ¼ тен 1 биодозаларға дейін көбеюші мөлшерде жүргізу керек.

Жүкті әйелдерде КБР-ның және терілік сынаманың «оң» нәтижесі білінсе, бірақ токсоплазмоздың клиникалық көріністері болмаса, онда оларды емдеу қажет емес. Токсоплазмоздың созылмалы түрімен ауыратын жүкті әйелдерге иммунотерапияның профилактикалық курсын жүргізуді қажет. Жүкті әйелдер үшін ең үлкен қауіп-қатер токсоплазмозбен жаңа залалдану болып табылатыны мәлім. Мұндай жағдайларда химиотерапия (1-2 курс) жүргізіледі. Химиотерапиялық препараттарды жүктіліктің 1-3 айында тағайындауға болмайды, себебі олардың көбі, әсіресе хлоридин, сульфадимезин және тетрациклин тератогенді әсерге ие болып, іштегі нәрестеге зақым келтіруі мүмкін.

Токсоплазмозбен күресу шаралары мен оның алдын алу ең алдымен негізгі резервуар әрі инвазия көзі болып табылатын мысықтардан адамға, әсіресе балаларға жұғудың алдын алуға бағытталған. Ол үшін мысық күтімінің ережелерін орындаудың маңызы күшті. Қолда бар әдістердің барлығын пайдалана отырып табиғатта токсоплазмалар сақтаушыларды - үй тышқандарын және синантропты кеміргіштерді жою қажет. Ауыл шаруашылық жануарлары мен иттер токсоплазмалардың аралық иесі болатындықтан олардың арасындағы жұғушылықты бақылауға бағытталған кешенді зооветеринарлық шаралар жүргізу керек.

Ветеринариялық қызметкерлер, қасапхана, ет комбинаттары, мал фермалары, құс фабрикаларының жұмыскерлері, сауыншылар, аңшылар, жануарларға тәжірибе жүргізетін ғылыми зертханалар, клиникалар мен перзентханалардың қызметкерлері арасында кәсіби жұғушылықтың алдын алуға аса зор көңіл аудару қажет. Жоғарыда аталған кәсіби топтарға жататын адамдарды оқтын-оқтын тексеру және олардың арасында кеселге шалдыққандары табылса емдеу жүргізу керек.

Малдан дайындалған өнімдерді ысытып өңдеу, ас тағамдарын дайындау технологиясын сақтау, және де малдарға күтім жасаған кезде, ет комбинаттары мен үй жағдайында мал сойғанда қол терісі мен шырышты қабаттарды қорғау токсоплазмоздан сақтанудың міндетті шарттары болып табылады.

Туа пайда болатын токсоплазмоздың алдын алу үшін барлық жүкті әйелдерді, әсіресе бұрын акушерлік асқынулары болғандарына тексеру жасап, диспансерлік бақылауды тұрақты жүргізген жөн.

Қан құйғанда жұғудан сақтану үшін донорлардың қаны мұқият тексеріліп отырады.

Эпидемиологиялық қадағалау және эпидемиялық ошақта тиісті шаралар жүргізу регламенттелмеген. Эпизоотологиялық қадағалау зоонозды инфекциялар кезіндегідей шарттарға сәйкес атқарылады. Олардың ең бастысына жануарлар арасында эпизоотия пайда болғанда және адамдар арасында токсоплазмозға күмәнді ауру байқалғанда малдарды, иттерді және мысықтарды серологиялық тексеруден өткізу, және де бағалы терісі бар аңдарға күтім жасағанда, олардан өнім дайындағанда тиісті ережелерді сақтау жатады.

 

V ТАРАУ. ТРАНСМИССИВТІ ЖӘНЕ ГЕМОКОНТАКТЫ ИНФЕКЦИЯЛАР

Эпидемиялық бөртпе сүзегі және Брилль-Цинссер ауруы

Синонимдері: битті бөртпе сүзегі, әскер сүзегі, аштық сүзегі, европалық сүзегі, түрме қызбасы.

Анықтамасы.Эпидемиялық бөртпе сүзегі – Rickettsia prowazekii қоздырғышымен шақыралатын, жайылмалы пантромбоваскулитпен, циклдік ағымымен, қызбамен, розеолезді-петехиальды бөртпемен, жүйке және жүрек-қан тамыр жүйелерінің зақымдануымен сипатталатын жедел жұқпалы ауру.

Тақырыптың маңыздылығы.Бұрын бұл ауру әлемнің барлық елдерінде тіркелген. Бөртпе сүзегі әсіресе соғыс кездерінде қатты өршіген. Қазіргі кезде эпидемиялық бөртпе сүзек тұрақты түрде Африка және Латын Америкада кездеседі. Еуропада, Солтүстік Америкада, бұрынғы Совет Одағының құрамында болған республикаларда Брилль ауруы кездеседі. Қазіргі жағдайда 40 жасқа дейін адамдарда ауруға қарсы иммунитет жоқ, себебі бұл адамдар ауру қоздырғышымен кездескен жоқ. Сондықтан, аурудың қоздырғышын бактериологиялық қару ретінде қолданса ауру эпидемия түрінде таралады.

Тарихи мәліметтері.Бөртпе сүзегін дербес нозологиялық түрге алғаш рет орыс дәрігерлері Я.Щировский (1811 ж.), Я.Говоров (1812 ж.) және И.Франк (1855 ж.) бөлген. Бөртпе сүзегін жұқтырудағы биттің рөлін тұңғыш рет Н.Ф.Гамалея 1909 ж. анықтаған. Ал бөртпе сүзегінің қанға жұғуын өзіне-өзі тәжірибе жасау арқылы О.О.Мочутковский дәлелдеген берген.

Этиологиясы.Аурудың қоздырғышы Rickettsia prowazekii - майда, қозғалмайтын спора мен капсула түзбейтін плеоморфты микроорганизм. Грам - теріс, Романовский-Гимзе, П.Ф. Здродовский және Морозов бойынша күмістеу әдісімен боялады. Гемолизин және эндотоксин бөледі. Термостабильды соматикалық антиген және термолабильды түрге тән антигені бар. Адам организмінде эндотелиальды және мезотелиальды жасушалардың цитоплазмасында, тышқанның өкпесінде, тауық эмбрионында және тоқыма дақылдарында өмір сүреді. Төменгі температурада және кепкен күйінде биттің нәжісінде ұзақ сақталады. Қыздыруға және дезинфекциялаушы заттардың жәй концентрацияларына сезімтал. Антибиотиктерге жоғары сезімтал (тетрациклин, левомицетин, эритромицин, рифампицин).

Эпидемиологиясы.Эпидемиялық бөртпе сүзек эпидемиялық таралуға бейім антропонозды трансмиссивті риккетсиоз.

1. Аурудың көзі мен инфекция резервуары - эпидемиялық бөртпе сүзегімен ауыратын науқас адам, Брилль ауруының риккетсиемия кезеңіндегі науқас адам. Аурудың жұқтыру қауіпі инкубациялық кезеңнің соңғы 1-2 күнінен бастап, қызба кезеңінде және апирексия кезеңінің алғашқы 2 күні бойынша сақталады.

2. Жұғу механизмі – трансмиссивті. Риккетсия тасымалдаушысы – негізінен киім биті, сирек баста болатын биттер. Биттер инфицирленген қанды сорғаннан соң 4-5 күннен кейін немесе тіршілік ету барысында (14-17 күн) нәжісімен риккетсияларды бөліп шығарады. Бит адамды шаққанда сілекей арқылы қышу сезімін шақыратын фермент бөледі. Адам бит тістеген терісін қасығанда олардың нәжісін терісіне енгізеді. Риккетсиялармен инфицирленген битті теріге езгенде немесе жарақаттанбаған теріге инфицирленген жәндіктердің экскрементін жаққанда жұқтырады. Сирек инфицирленген материал көздің коньюнктивасына немесе тыныс жолдарына түскенде (лабораториялық жағдайда) жұқтырады.

3. Қабылдаушы макроорганизм. Барлық жас тобындағы адамдар бөртпе сүзегін қабылдауы жоғары. Ауру қыс-көктем мезгілінде өршиді, оған әкелетін қолайлы жағдайлар, адамдардың көп топталуы, витаминдердің жетіспеушілігі және адамның денесі мен киімі арасында биттің дамуына қолайлы оптимальды температуралық жағдайдың туындауы.

Патогенезі:Бөртпе сүзектің патогенезі 5 сатыдан тұрады:

I. Организмге риккетсиялардың енуі және тамырлардың эндотелий жасушаларында көбеюі.

II. Эндотелий жасушаларының бұзылуы және риккетсиялардың қанға түсуі – риккетсиемия /токсинемия/ - аурудың клиникалық көріністерінің басталуы.

III. Барлық мүшелер мен жүйелердің тамырларының функциональды бұзылыстары – вазодилатация, паралитикалық гиперемия және қан айналымының баяулауы.

IV. Капиллярлардағы деструктивті- пролиферативті өзгерістер – тромб және арнайы гранулемалардың түзілуі.

V. Организмнен қоздырғыштың бөлініп шығуы, иммунитеттің пайда болуы.

 

Патологиялық анатомиясы.Арнайы бөртпе сүзектік тамыр өзгерістері – универсальды жедел инфекциялық васкулит 3 компоненттен құралады: тромбтың түзілуі, тамыр қабырғасының бұзылуы және жасушалық пролиферация. Осы бұзылыстар әртурлі өзгерістердің негізінде жатады. Тамырдағы зақымданулар барлық мүшелер мен жүйелерде, әсіресе бас миында айқын байқалады. И.В.Давыдовский бойынша, бөртпе сүзектің қандай да түрі болмасын – ол жедел менингоэнцефалит, мидың сұр затының зақымдалуы: ми, сопақша ми жүйкелерінің ядролары, гипоталамус ядролары зақымдалады, зақымдалған тамырлардың айналасында арнайы гранулемалар түзіліп, ми затының ісінуіне, қан құйылуына әкеледі.

Тамырдағы бұзылыстар (гиперемия, стаз, тромбоз, эндотелий деструкциясы) терідегі розеолезді- петехиальды бөртпелер мен шырышты қабаттағы қан құйылулардың негізіне жатады.

Риккетсиялардың эндотоксині әсерінен дамитын вазодилатация, жайылмалы панваскулит, қанның гиперкоагуляциясы әртүрлі жүйелерде дистрофиялық өзгерістер мен микроциркуляторлы бұзылыстар тудырады. Жиі миокардит, Ашофф-Тавар түйінінде, Гисс шоғырында дегенеративті өзгерістер пайда болады. Мойын және кеуде симпатикалық ганглийлерінде дистрофиялық процестер дамиды. Бүйрек үсті безінің ісінуі, қан құйылу ошақтары, бауыр мен бүйректе дистрофиялық өзгерістер байқалады.

Бөртпе сүзекпен ауырған науқастарда риккетсия мен олардың токсиндеріне қарсы антиденелер түзіліп, біртіндеп титрі артады.

Бөртпе сүзекте стерильды емес иммунитет дамиды, сондықтан ауру қоздырғышы көп жылдар бойы мононуклеарлы фагоцит жүйесінде (мыс: лимфа түйіндері) латентті жағдайда сақталады. Егде, қарт адамдарда иммунитеттің күші төмендеген жағдайда риккетсиялар қанға түсіп, аурудың рецидивін шақырады.

Эпидемиялық бөртпе сүзегінің эндогенді рецидиві - Брилль ауруы деп аталады. Бұл кезде бірінші күннен бастап қанда риккетсияларға қарсы антиденелер көп болады.

Клиникалық көріністері.Эпидемиялық бөртпе сүзек бірнеше кезеңде өтетін циклдық жұқпалы ауру:

  1. Инкубациялық кезең 6 күннен 25 күнге дейін, орташа 11-14 күнге созылады.
  2. Бастапқы кезең бөртпе шыққанға дейін, 4-5 күнге созылады.
  3. Өршу кезеңі – бөртпе пайда болғаннан дене қызуының қалпына келуіне дейінгі кезең, 4-5 күннен 8-10 күнге созылады.
  4. Реконвалесценция немесе айығу кезеңі 2-3 аптаға созылады.

Ауру көмескі, жеңіл, орташа ауырлықта және ауыр түрлерінде өтуі мүмкін. Бөртпе сүзегі субклиникалық түрде де өтуі мүмкін. Ауруға тән симптомокомплекс аурудың орташа ауырлықтағы түрінде жақсы байқалады.

Эпидемиялық бөртпе сүзек жедел басталады, өте сирек, қысқы мерзімді продромальды кезең 6 сағаттан 2 күнге дейін болады.

Аурудың бастапқы кезеңі, ұзақтығы 3-4 күн, жылдам дене қызуы көтеріліп, 1-2 күннің ішінде максимальды деңгейге - 39-40°-қа жетеді және басқа да интоксикация белгілері: қатты бас ауыруы, кейде бас айналуы, жүрегінің айнуы, әлсіздік, ұйқының қашуы, есту, көру, тактильды гиперестезиялар, науқастың мазасыздығы мен эйфория байқалады.

Науқастың сыртқы пішіні – беті ісінген, қызарған, көзі жылтыраған, қызарған («қоянкөз», «қызыл бетте қызарған көз»), ашық қызыл кеберсіген ерін, терісі ыстық, құрғақ. Аурудың 2-3-ші күнінде таңдайда майда қан құйылулар түрінде энантема анықталады (Розенберг-Винокуров-Лендорф симптомы). Аурудың ауыр түрінде 3-4 күнінде конъюнктива қыртысында майда қан құйылулар анықталады (Киари-Авцын симптомы). Тахикардия, гипотония, кейде жүрек тондарының бәсеңдеуі болады. Көп науқастарда аурудың 3-4ші күнінен бастап спленомегалия болады. Диурез төмендейді: 3-4 күннің соңында науқастың дене қызуы 1-2°С төмендейді, бірақ науқастың жағдайы жақсыармайды. Келесі күні дене қызуы қайта көтеріледі, интоксикация көріністері күшейіп, ОЖЖ-нің зақымдалғаны байқалады және экзантема пайда болады. Бұл өршу кезеңінің басталуына сәйкес келеді.

Өршу кезеңі, бөртпе сүзектің клиникалық белгілерінің толық көрінуімен сипатталады, 8-12 күнге созылады. 4-5 күннен бастап дене қызуы белгілі бір деңгейде ұсталып (39-40°С) тұрады, көбінесе 8-9 және 12-13 күні дене қызуының төмендеп температуралық қисықта өзгерістер болады. Дене қызуының көтерілу дәрежесі және оның ұзақтығы аурудың ауырлығын және болжамын бағалаудың критерийі болады. 4-6 күннен бастап симпатикалық нерв жүйесінің зақымдалу белгілеріне сопақша мидың зақымдалу белгілері қосылады да – жедел менингоэнцефалит болады. Науқас шыдатпайтын бас ауыру, бас айналу, жиі құсуға, ұйқысы бұзылғанына шағым айтады. Айқын гиперакузия, фотофобия, тактильды гиперестезия дамиды. Ерте бульбарлы бұзылыстар – тілдің девиациясы, дизартрия, мұрын-ерін тұсындағы қатпарлардың жазылып кетуі, Говоров-Годелье симптомы пайда болады - науқас тілін тісінен әрі қарай шығара алмауы және оның екпінді қозғалысы (тремор).

Әдетте, науқас мазасыз, эйфория жағдайында, кейде тітіркенгіш, дөрекі болады. Бөртпе сүзектің ауыр түрі 7-8-ші күні дамиды: кеңістік пен уақытта науқас бағытын жоғалтқан, төсектен тұрып кетеді, қашып құтылғысы келеді, асығыс, айқын емес, байланыссыз сөйлейді. Көзіне, құлағына қорқынышты елестер (галлюцинациялар) көрінеді, сондықтан дәрігерге қаралуға келіспейді, агрессивті болады. Аурудың ауырлығына байланысты делириозды синдромның ұзақтығы 7-8 күнге созылады. Психикалық бұзылыстармен бірге желке бұлшық еттерінің ригидтілігі, Керниг, Брудзинский симптомдары және басқа менингиальды симптомдар «оң» болады. Жұлын сұйықтығында серозды менингитке тән көрсеткіштер анықталады.

Бөртпе сүзектің өршу кезеңінің 4-5-ші күніндегі айқын, патогномиялық белгісі-экзантема. Бөртпе розеолезды немесе розеолезды-петехиальды сипатымен, полиморфты элементтерімен сипатталады. Олардың көптігімен және бір мезгілде пайда болуымен ерекшеленеді. Розеолалар майда, тегіс теріден шығып тұрмайды, шеттері тегіс емес, өлшемі әр-түрлі, саусақпен басқанда жоғалып кетеді. Аурудың 5-6-шы күнінде, кейде 1 күнінен бастап розеолалардың ортасынан екіншілік петехиялар пайда болады. Біріншілік петехиалар да табылады. Бөртпелердің көп және полиморфты болуы клиницистерге бөртпе сүзекпен ауырған науқастың терісін «жұлдызды аспанмен» салыстыруға мүмкіндік береді. Әдетте бөртпе кеуде терісінде, дененің бүйір беттерінде, арқада пайда болады, сонан соң аяқ-қолдың бүгілетін беттеріне таралады. Ауыр жағдайларда бөртпелер ерте геморрагиялық сипат алады, жаңа элементтері пайда болады, бірақ олар өте сирек бетке, алақанға және табанға таралады. Аурудың жеңіл түрлерінде петехиалды элементтер болмауы мүмкін, бірақ жгут салғанда анықталады.







©2015 arhivinfo.ru Все права принадлежат авторам размещенных материалов.