АУСЫЛ (ЯЩУР, APHTAE EPIZOOTICAE) 7 страница

Морфологиялық өзгерістер барлық организмдердің майда қан тамырлардағы ошақты ісінулік – деструктивті және некробиозды өзгерістермен көрінеді. Мезенхимальды тіндерде цитолиз, қан айналым бұзылыстары, қан құйылулар байқалады. Әсіресе бүйректерде күрт өзгерістер болады: макроскопиялық олар болбыр, көлемдері үлкейген, капсуласы оңай сылынады. Кесіндіде қыртыс қабаты қою сұр түсті, пирамидалары қою қоңыр түсті, қанға толы, некроз ошақтары байқалады. Көптеген ағзаларда, эндокриндік бездерде (бүйрек үсті безі, гипофиз), вегетативті ганглийлерде кең таралған дистрофиялық өзгерістер байқалады.

Клиникасы. Инкубациялық кезең жиі 21-25 күнге тең, бірақ 7 күнге дейін қысқаруы және 46 күнге дейін ұзаруы мүмкін. Аурудың дамуы 4 кезеңге бөлінеді - бастапқы, олигуриялық, полиуриялық, реконвалесценция.

Бастапқы кезең 1-3 күнге созылады, жедел басталады – дене қызуы 38-40°С жоғарлап, қалтырау, маңдай, самай бөлімдерінде қатты бас ауыру, бұлшық еттердің ауыруы анықталады. Беті, мойын, кеуденің жоғарғы бөлігі гиперемияланған, беті ісінді, қабағы аздап ісінген болады. Склера, конъюнктива тамырларының инъекциясы, ауыз жұтқыншақтың гиперемиясы байқалады. Ауыздың құрғауы және қатты шөлдеу сезімі өте тән.

Ремиттирлеуші немесе дұрыс емес типтегі дене қызуы 4-7 күнге созылады, одан соң литикалық немесе қысқарған лизис жолымен төмендейді, сосын дене қызуы субфебрильды сипатта болуы мүмкін. Қызба ұзақтығы 10-25 күнге, кейде 35 күнге созылады. Аурудың орташа және ауыр ағымында дене қызуының төмендеуі науқасқа жеңілдік әкелмейді. Бүйрек зақымдалу симптомдары, катаральды құбылыстар болмайды. Кейбір науқастарда геморрагиялық көріністер пайда болады: ұзаққа созылмайтын мұрыннан қан кетулер, конъюнктиваның аз мөлшерде қан құйылулары. Лимфа түйіндері үлкеймейді, АҚ қалыпты, пульс дене қызуына сәйкес келеді, жүрек тондары аздап бәсеңдеген. Іші жұмсақ, ауырмайды, бауыр, көк бауыр үлкеймеген. Кейбір науқастарда құсу, ұйқысыздық, Кернинг симптомы әлсіз оң болуы мүмкін.

Олигурия кезеңі: аурудың 2-4-ші күнінен 8-11 күніне дейін созылады. Осы кезеңге тән белгі (93-95%) науқаста өте қатты бел тұсындағы ауыру сезімі. Егер ауру сезімі 5 күннен соң пайда болмаса диагноз күмәнді. Тағы да тән белгі – құсу, ол дәрі немесе тағам қабылдаумен байланысты емес. Ауыр науқастарды тоқтаусыз құсу, күнінде 10-нан көп рет болады. Құсудың пайда болуы бүйрек жетіспеушілігінің күшеюімен байланысты. Көпшілік науқастарда бүйрек ауруының иррадиациясы, құрсақ қуысы ағзаларына қан құйылуы, электролит бұзылыстары, ішектің жартылай парезі, метеоризм нәтижесінде іште ауыру сезімі пайда болады. Терісі құрғақ, 4-6 күні майда нүктелі петехиальды бөртпе (13-17%) пайда болуы мүмкін, кеуденің жоғары бөлігінде, қолтықта, бұғана үсті және асты аймақтары, арқада, бөкседе, мұрыннан қан кетулер, макрогематурия, кей жағдайда (4-5%) ішектен қан кетулер (қарамай тәрізді нәжіс). Көпшілік науқастарда салыстырмалы немесе абсолютті брадикардия, артериялық гипотония, олигурия кезеңінен екінші жартысында қысқа уақытты гипертензия байқалады. Уремиялық интоксикация және электролиттік бұзылыстарында миокардтың инфекциялық-токсикалық зақымдалуы, ЭКГ-да Т-«уремиялық» жоғарылауы болады. 10-15% науқаста 2-3 күнге созылатын іш өту болады. 20-25% науқаста бауыр ұлғайып, ауру сезімі пайда болады.

Аурудың клиникасында бүйректік синдром жетекші болып табылады. Пастернацкий симптомы күрт оң, одан соң қатты ауыр сезімі пайда болады. 12 қабырғамен арқаның ұзын бұлшықеттері арасындағы бұрышқа пальпация жасау қатты ауыру сезімі тудырады. Тәуліктік зәр мөлшері төмендейді. Диурездің төмендеуі (300-900 мл) аурудың 2-4 күні, ал қалпына келуі аурудың ауырлық дәрежесіне байланысты 5-13 күні жүреді. Бірақ ісінулер дамымайды. Анурия (3-7%) –науқаста кездеседі. Зәрдің салыстырмалы тығыздығы төмендейді, Зимницкий сынамасы бойынша изогипостенурия дамиды (1,001-1,006). Протеинурия (0,003-50,0 г/л) пайда болады, ауыр науқастарда белок 94-188 г/л жетеді. Зәр тұнбасында эритроциттер, гиалиндік және түйіршікті цилиндрлер, эпителий клеткалары анықталады. Диагностикасында патогномды белгі – зәр тұнбасында эритроциттер, гиалиндік және түйіршікті цилиндрлер, эпителий клеткалары анықталады. Диагностикасында патогномды белгі – зәр тұнбасында «фибринді цилиндірлердің» (тығыз ұзын) анықтаулы. Жүйке жүйесі жағынан ұйқысыздық, тежелу жағдайы дамуы мүмкін. Көрудің бұзылуы тән, 2-4 күнге созылады, жүрек синдромы дамыған кезде жоғалады. Көрудің бұзылуы бүйрек жетіспеушілігінің ауыр ағымын көрсетеді.

Гемограммада – қанның қойылуы (эритроциттер, гемоглобиннің жоғарылауы), ЭТЖ-20-35 мм/сағ, бастапқы кезеңде - лейкопения немесе нормоцитоз, кешірек – лейкоцитоз, ауыр жағдайда -30-60х10⁹/л нейтрофилез, моноцитоз, таяқша жиі плазмоциттер 3-8, кейде 25 пайда болады. Олигурия кезеңінде қалдық азот 0,9 х1,2 г/л кейде 4,0-4,2 г/л, креатинин – 0,036-0,123 г/л.

Полиурия кезеңі аурудың 6-13 күні басталады, бастың, белдің ауыруы біртіндеп азаяды. Тәуліктік диурез 5-8 л-ге жетеді, никтурия байқалады. Массивті полиурия бүйректік синдромы ауыр өткен науқастарда байқалады. Әлсіздік, ауыз құрғау, шөлдеу сақталады. Ентігу, жүрек қағу – физикалық күш түсіргенде байқалады. Науқастың жағдайы жақсара бастайды, құсу тоқтайды.

Реконвалесценция кезеңі 21-25 күннен басталады. Шөлдеу, ауыздың құрғауы, тәуліктік диурез азаяды. АҚ қалпына келеді. Сауығу өте баяу жүреді.

Клиникалық көрінісіне байланысты БСГҚ-ң жеңіл, орташа және ауыр түрлерін ажыратады.

БСГҚ-ң жеңіл түрі кезінде клиникалық симптомдар әлсіз, геморрагиялық синдром айқын емес, уремия болмайды, диурез аздап төмендеген, қалдық азот қалыпты немесе аздап жоғарлайды.

БСГҚ-ң орташа ауырлықтағы түрі кезінде бүйрек жетіспеушілігі мен геморрагиялық синдром болады, анурия анықталмайды. Қалдық азот 0,4-0,5 г/л, диурез 300-900 мл.

БСГҚ-ң ауыр түрінде айқын қызбалық реакция, кейде инфекциялық- токсикалық шок, айқын геморрагиялық синдром, ішкі ағзаларға қан кетулер, қан құйылулар, ми қан айналымының бұзылуы, бүйрекүсті безінің жедел жетіспеушілігі, олигоурия (200-300 мл), анурия, үдемелі азотемия, қалдық азот 0,9 г/л-ден көп анықталады.

Сирек менингоэнцефалді түрі байқалады, аурудың 2-4-ші күндерінде сопор, кома, бульбарлық көріністер, менингеалді нышандар дамиды.

Асқынулары. Инфекциялық-токсикалық шок, азотемиялық уремия, бүйректің жыртылуы, эклампсия, жүрек-тамырлардың жедел жетіспеушілігі, өкпе ісінуі, асқазан-ішектен қан кету, миға, миокард, бүйрекүсті безі, гипофиз, ұйқы безіне қан құйылу, ошақты пневмония, флегмона, паротит, перитонит.

Болжамы. Қиыр шығыста өлім-жітімділігі 6-8%, Ресейдің Еуропа бөлігінде 1-3,5% құрайды.

Диагностикасы. БСГҚ симптомдары: бүйрек жетіспеушілігі, геморрагиялық синдром, белде ауыруы сезімінің болуы. Ауру көріністерінің ретін ескерту қажет: жедел басталу, қызба, беттің гиперемиясы, склера, конъюнктива тамырларының инъекциясы, геморрагиялық бөртпе, жүрек жетіспеушілігінің белгілері, олигоурия, анурия, геморрагиялық синдромдар. Гиперазотемия, массивті протеинурия, гипоизостенурия, зәр тұнбасында фибриндік цилиндрлердің болуы, көрудің бұзылуы. Географиялық ерекшеліктердің болуы. Грипп, бөртпе, іш сүзектері, лептоспироз, геморрагиялық васкулит, жедел гломерулонефрит, пиелонефрит, кенелік энцефалит, жедел іш синдромы хирургиялық аурулармен салыстырмалы диагностика жүргізеді.

Гемограммадағы өзгерістер: бастапқы лейкопения, сосын нейтрофилді гиперлейкоцитоз, тромбоцитопепения, ЭТЖ-ң жоғарылауы.

ИФА, РИА, ИМФ арқылы диагноз толықтырылады. ИФА арқылы антиденелер 3-7 күні ең көп санына жететіні анықталған.

БСГҚ жағдайын стандартты анықтау.

БСГҚ күмәндану жағдайы:

Айқын улану көріністерімен, жоғары қызбамен және бір немесе екі синдромның дамуымен сипатталатын жедел ауру:

1. Бүйректің жедел жетіспеушілігі келесі 5 белгімен білінген:

-бел аймағында ауру сезімі;

- Пастернацкий симптомы;

- құсу, іштің ауруы;

- Беттің,қастың ісінуі, жоғары қастарда майда қан құйулар;

-олигоурия, кейде анурия

- протеинурия

-микро- және макрогематурия;

-гиперазотемия

2. Геморрагиялық синдром келесі белгілердің біреуімен білінген:

-петехиальды бөртпе;

- қан құйулар;

- қан кетулер (қызыл иектен, мұрыннан, жатырдан, ас қорыту жолдарынан);

- тромбоцитопения (<100 000/л).

Ықтимал жағдай:

күмәндану жағдайға сәйкес және келесі мәліметтердің біреуі болған кезде қойылады:

- 6 апта бұрын табиғи ошақта болуы

және

келесі эпидемиологиялық мәліметтердің біреуі:

-кеміргіштермен контакт болу;

-кеміргіштердің экскременттерімен контакт болу;

және\немесе

Расталған ауру жағдайымен эпидемиологиялық байланыстың болуы

Дәлелденген жағдай

Келесі мәліметтердің біреуі болған кезде қойылады:

- «оң» нәтижелі ПТР;

- ИФА әдісімен IgM немесе IgG класына жататын антиделерді анықтау;

- патологоанатомиялық материалдан вирус антигенін иммуногистохимиялық әдісімен анықтау.

Емдеу. Науқастар міндетті түрде жұқпалы аурулар ауруханасына жатуы керек, оларға төсек тартып жату белгіленіп, ет тағамдарын қолдануға тиым салады, сұйықтық пен асқа салатын тұздарға шек қойылмайды Жеңіл қорытылатын тағам (стол 4), көп сұйықтық беріледі. Бастапқы кезеңде глюкоза, аскорбин қышқылы, рутин, антигистаминдер, аналгетиктер. Олигоурия кезеңінде ішетін және құйылатын сұйықтық зәр мөлшерінен 1000 мл-ге көп болмауы керек, жоғары дене қызуы кезінде – 2500 мл-дейін.

Этиотропты емі толық зерттелмеген. Вирусқа қарсы препараттар, интерферондар, интерлейкиндер тиімді болуы мүмкін. Патогенетикалық ем интоксикациямен, бүйректің жедел жетіспеушілігімен, инфекциялық токсикалық шокпен күресу мақсатымен жұргізіледі.

Бүйрек жетіспеушілігі айқын, азотемия, инфекциялық-токсикалық шок кезінде – шокқа қарсы шаралар, гемодиализ, глюкокортикостероидтар, қанның ультрафильтрациясы, гемотрансфузия.

Стационардан шығару – клиникалық көріністері толық жойылған соң, қан, зәр көрсеткіштері қалпына келген соң болады. Ауруханадан шығаруға изогипостенурия мен полиурия қарсы көрсеткіштер емес.

Ауырғандар 1 жыл бойы диспансерлік бақылауда болу керек.

Терапевттік шаралар есепке алумен және негізгі биохимиялық көрсеткіштерімен үнемі бақыланатын аурудың ауыр түрінде жүргізіледі

Алдын алу шараларыаурудың негізгі көзіне - резервуарына (кеміргіштер) және ауруды тарататын жұғу жолдарына қарсы тағайындылады.

ЛЕЙШМАНИОЗДАР

Лейшманиоздар – протозойлы инфекция тобына жататын трансмиссивтік ауру.

Көне заманғы қолтаңбалардан Шығыс елдерінде тарағаны белгілі. Қоздырғыштың ашылуы әскери дәрігер П.Ф.Боровскийдiң есімімен байланысты. Ол 1897 жылы қойылған терi жарасынан алынған жұғындыдан ерекше денелерді анықтаған. 1900 – 1903жж. ағылшын зерттеушiлерi В.Лейшман және Донован қоздырғышты өлген адамның бауыр, көкбауыр жұғындыларынан тапқан. 1913 ж. Якимов лейшманиозға табиғи ошақтық тән екенін яғни оның Орта Азия және Закавказьеде таралғанын дәлелдеді.

1937 – 40жж. Н. Л. Латышев лейшманиоздың тері түрінің табиғи ошақтар бар екенін анықтады.

Этиологиясы.Лейшманий қарапайымдылар тобынан. Дамуы екі сатыдан тұрады: лейшманиялық және лептомонадалық.

Ι сатысында паразиттер адамдар мен жануарлар терісінің, ішкі ағзаларының гистиофагоцитарлық клеткалары ішінде мекендейді.

ІІ лептомонадалық сатысында шіркей организмде кездеседі, сонымен қатар қоректі орталарда өндіруге болады.

Висцералды лейшманиоз қоздырғышы Leishmania donovani терілік лейшманиоз қоздырғышы – L. troрica minor et major.

Эпидемиологиясы.Лейшманиоз трансмиссивті аурулар тобына жатады, оның спецификалық тасымалдаушысы ұсақ қансорғыштар – шіркейлер (москиты), олардың 300 түріִбар.

Шіркейлер Орта Азияда, Қазақстанның оңтүстік аймақтарында, Қырғыз Республикасы, Крымда, Украина, Молдавия республикасында кездесуі, әсіресе Орта Азия республикаларында шіркейлердің 19 түріִбар, Закавказье – 15 түрі, Украина, Молдавияда 3 түрі кездеседі. Шетелдер – Ауғаныста, Ирак, Иран, Сирия. Адамдар мен жануарларорганизміне қоздырғыш тек қана шіркейлердің шаққан жерінде лептомонадаларды теріні қасу не тырнау енеді.

Висцеральды лейшманиоз ошағында ең негізгі қоздырғыш резервуары – иттер. Оларда ауру терінің зақымдалуымен сипатталады, кейде инфекция жайылма түріне не паразиттасымалдаушы қалыптасуына әкеледі.

Инкубациялық мерзімінің ұзақтығына байланысты жыл маусымдылығы ерекше байқалмайды. Бірақ лейшманиоз терілік түрі мамыр, маусым айларында кездесіп, ауру деңгейі шілде – қыркүйекте көтеріледі.

Кеміргештерде лейшманиялар сақталуы мүмкін, сондықтан кеміргештер көшіп қонуы арқылы антропоургиялық ошақтардың қалыптасуы мүмкін.

Иммунитет – жас кезінде ауырған адамдарда өмірлік иммунитет қалыптасады.

Патогенезі.Шіркей шаққан жерде біріншілік аффект пайда болады – шағын көлемді папула, қасу арқылы біртіндеп ойылып кейін үсті қабықшамен жабылады. Папула ішінде лейшманиялар орналасады.

Висцеральды лейшманиоз дамуы ерекше: паразиттер шіркей шаққан жерден организмге қан арқылы таралып, 3-6 күн ішінде бауыр, көкбауыр, лимфа түйіндеріне, сүйек кемігіне жетеді. Олар Купфер клеткалар протоплазмасында макрофаг т.б. фагоцитарлық клеткаларда дамиды, клеткалар ыдырап, паразиттер жаңа клеткаларға ауысып зақымдалуы қайтадан басталады. Зақымдалған клеткалардың ыдырауы жалпы улану белгілердің, РЭС органдарында гиперплазия және пролиферация процесстерінің қалыптасуына әкеледі, нәтижесі – бауыр, көкбауыр, лимфа түйіндері көлемдері ұлғаяды.

Висцеральды лейшманиоз: (бала лейшманиозы, қала-азар – қара ауру)

Жалпы сипаттамасы: созылмалы толқынды қызу, спленомегалия, гепатомегалия, анемия, кахексия тән.

Клиникалық көріністері.Инкубациялық мерзімі 6-8 айға жуық, бірақ 3 айға дейін қысқаруы не 1 жылға дейін ұзаруы мүмкін.

Клиникалық дамуында 3 сатыны атауға болады.

1. Басталуы (начальный);

2. Аурудың қозу кезі (разгар);

3. Терминалды сатысы.

Ι сатысы – басталуы: жалпы әлсіздік, тез шаршау белгілері байқалады. Науқастың түр-келбеті өзгереді – қудай бозғылт, не жер түстес, болып көрінеді. Асқа тәбеті төмендейді, көкбауыр көлемі өсуі мүмкін. Осы белгілермен ауру кей кезде шектелуі мүмкін – апиректикалық формасы.

ΙΙ сатысы аурудың қозған кезі. Өте жоғарғы деңгейде қызуы көтеріледі 39-40⁰С, кенеттен төмендеп, тәулік ішінде бірнеше толқынды түрде қызу көрсеткіштері ауысып, науқас қатты терлейді, әсіресе түнде. Науқастың терісі, шырыш қабаттары бозғылт тартып, кейде қорғасын түстес болады. Геморрагиялық диатез белгілері – мұрыннан қан кетуі мүмкін. Тері асты май қабаты, бұлшық еттер атрофиясы байқалады, науқас арықтайды.

Көкбауыр, бауыр көлемдері ұлғайып, ішінің өсуі көзге түседі, асцит қалыптасады. Бетінде, аяқ қолдарында ісік байқалады.

Осы өзгерістер нәтижесінде жүрек қалыпты жағдайынан солға ығысып, оның жұмысы бұзылады. ЭКГ – миокардиодистрофияға тән белгілер анықталады. АҚ төмендейді.

Лимфа түйіндері ұлғаяды, бірақ олар тері қабатымен бірікпейді, ауыр сезімі басқанда байқалмайды. Қан түзу жұмысы бұзылуының нәтижесінде қызыл қан түйршіктерінің жалпы саны төмендейді. Анэозинофилия висцеральды лейшманиозға тән диагностикалық белгі. Лейкопения, тромбоцитопения.

Қанның ұю қасиеті төмендейді, эритроциттердің тұрақтылығы төмендейді.

ΙΙΙ сатысы – кахексиялық: аурудың соңғы сатысы. Науқас азып, арықтайды, ішінің көлемі ұлғаяды, төмен салбырап тұрады (бауыр, көкбауыр бұзылысы нәтижесі). Висцеральды лейшманиоздың жедел түрі 2 жасқа дейінгі балаларда кездеседі (39-40⁰С, анемия, интоксикациялық белгілері жоғарлайды). Дер кезінде ем қолданбаса өліп кетуі мүмкін. Жас өспірімдер мен жас адамдарда созылмалы түрі кездеседі. Уақытында қолданылған ем нәтижесінде науқас айығып кетуі мүмкін.

Диагностикалық критерийлері:

1. Эндемиялық ошақта болуы;

2. Клиникалық белгілері: қызуының созылмалы болуы, бауыр, көкбауыр, лимфа түйіндері ұлғайюы; қанда лейкопения, анемия;

Висцералді лейшманиоздың кейбір түрлерінің

клиникалық ерекшеліктері

Үндістандық (кала-азар). Біріншілік аффект болмайды. Ауру біртіндеп басталады, тек балаларда жедел өтеді. Полиаденопатия болмайды. Тері жабындылары ауыр қола түсті (бронза) болады. Терминалды кезеңде теріде лейшманидтер байқалады. Ауру көп жағдайда жедел, ауыр түрде өтіп, дер кезінде емдемесе өлімге әкеледі.

Жерортатеңіздік-ортаазиялық. Ауру біртіндеп басталады. Біріншілік аффект, жергілікті лимфаденит, полилимфаденопатия тән. Терісінің түсі мрамор тәрізді (жер секілді) болады. Лейшманидтер жоқ. Аурудың ағымы баяу, онша қатерлі емес, көп жағдайда созылыңқы немесе созылмалы түрде жүреді. Дұрыс емдесе жазылады.

Шығысафрикалық және Оңтүстікамерикалық. Клиникалық ағымы жағынан Жерортатеңіздік-ортаазиялыққа ұқсас болып келеді.

Ең маңызды диагностикалық әдіс: жұғындыларда паразиттерді анықтау (қаннан, лимфа түйіндерінен, жамбас сүйек және төс кемігінен жұғынды жасап Романовский-Гимза әдісімен бояу).

Салыстырмалы диагноз: висцеральды лейшманиоз – безгек, тұмау, сүзектес топтармен, лейкоз, сепсис, лимфогранулематоз, бруцеллез.

Емдеу: висцеральды лейшманиоздан жазылу дер кезінде емдеуді бастағанға байланысты: құрамында 5 валентті сурьма қосылған күрделі қоспалар – сомосурмин, неостибазан, глюкантим, пентосам. Спецификалық терапиядан басқа антибиотиктер, қан құю, аскорбин қышқылы.

Терілік лейшманиоз: инкубациялық мерзімі 3-8 айдан 1 жылға дейін. Қоздырғыш енген жерде папула пайда болады - көлемі түйреугіштің басындай қызғылт түсті, біртіндеп, шамамен 3-6 ай ішінде ұлғайя бастайды.

Жылтыр түйінге айналады, оның үстінде қабыршақты жамылғы пайда болып, астында кратер тәрізді іріңді жара қалыптасады.

Жара шеті қатып, ал ортасы ойылып тереңдей береді. Жараның қотырлануы, оның орнында тыртықтың пайда болуы, 1-2 жылға созылуы мүмкін.

Асқынуылары: пиодермия, абсцесс, флегмона.

БЕЗГЕК

Анықтамасы.Безгек–Plasmodium қарапайымдылармен шақырылатын, дұрыс интермиттерлеуші қызбамен, анемиямен, көк бауыр ұлғаюымен және аурудың қайталануымен сипатталатын жедел антропонозды трансмиссивті ауру.

Тақырыптың өзектілігі.Безгек өте кең тараған паразитарлық аурулардың бірі. 2 млрд-тан аса адам немесе планета тұрғындарының 30% артығы сырқаттану қаупіне ұшыраған. Ал олардың 500-600 млн жыл сайын осы қауіпті аурумен ауырады. Безгектен жылына 1,5-2,7 млн адам өледі. Оның 80% Африка елдерінің тұрғындары. Қазіргі уақытта бұл инвазия жер шарының 100-ден аса (ДДҰ, Женева, 1997; 2000) елдерінде тіркелді. ДДҰ сарапшыларының байқауынша безгектің таралуы әрбір аймақта қалыптасқан табиғи, әлеуметтік-экономикалық жағдайға тән. Ең пәрменді эпидемия ошақтары Оңтүстік және Оңтүстік-шығыс Азияда, Орталық және Оңтүстік Америкада, Африканың тропикалық және субтропикалық бөліктерінде орналасқан. Белсенді ошақтар ТМД-нің кейбір елдерінде – Тәжікстанда, Әзірбайжанда, Өзбекстанда бар, ол аурулар Ресейде, Қырғызстанда және Қазақстанда кездеседі. Аталған жерлерде инвазияның кішкентай жергілікті ошақтары бар. Көптеген аймақтары да, оның ішінде бұрынғы Кеңес Одағының безгек өршіп тұрған республикаларында, безгекпен күресудің кең көлемді бағдарламасы іске асырылды, соның нәтижесінде безгек ареалы күшті қысқартылды. Безгекпен күресу сәтті өткен Еуропа, Солтүстік Америка аймақтарында бұл ауру ұмытыла бастады. Бірақ, 80 - әсіресе 90-жылдары безгекпен ауыратын эндемиялы елдермен қарым-қатынастың үдеуіне байланысты, ел ішіндегі эпидемиологиялық жағдай біраз нашарлады. Саяси және экономикалық тұрақсыздық, адами араластың күшеюі және оны болдырмау шараларының әлсіреуі т.б. себептер жағдайды күрт қиындатты. Безгектің өршуі Азербайжанда, Тәжікстанда, Түркияда орын алды. Сырқаттану Грузияда, Ресейде, Молдовада, Арменияда, Өзбекстанда және Қазақстанда да тіркелді. ДДҰ-ның (Женева, 2000) ресми деректеріне сәйкес аталған елдерде 1997ж. 78000-ға жуық безгек тіркелген. Соңғы жылдарда Евразияда безгектің эпидемиялық процесінің негізінен басқа жерден әкелетіні анықталды. Бұрын сәтті болған аймақтарда (Ресей, Қазақстан, Қырғызстан, Өзбекстан) және бұл жағынан тұрақты сәтсіз, эпидемиялар болып тұратын, жергілікті дау-жанжалы көп, халықтың жаппай көші - қоны кездесетін (Әзірбайжан, Тәжікстан, Түркияның оңтүстік шығысы) аудандарда жанданғаны байқалады. Осыған байланысты 1998 ж. ДДҰ «Безгекті кейін қайтару« (БКҚ) деп аталатын, әрі бұл инвазиямен күресудің күрделі шараларын қамтитын ауқымды бағдарламаны қабылдады. ДДҰ-ның Еуропалық бюросы 1999 ж. аймақтық, оның ішінде Орта Азия мен Кавказда безгекпен сырқаттануды төмендетудің стратегиясын жасады. Ол бұл инвазиямен сырқаттылықты эпидемиялық аймақтарда төмендетуді, кейбір жерлерде (Армения, Түркмения, Қазақстан) толық жоюды көздейді. БКҚ-дың аймақтағы түпкі мақсаты безгектің таралу жолдарын болдырмау, ал 2010 жылы тропикалық безгекті мүлдем жою.

⇐ Предыдущая 16 17 18 19 20 21 22 23 2425