Здавалка
Главная | Обратная связь

Батырлар жыры, жиналу, жариялану, зерттелу тарихы

С И Л Л А Б У С

 

«Халық ауыз әдебиеті» пәні бойынша

5В011700 – Қазақ тілі мен әдебиеті мамандықтары үшін

 

Оқыту түрі: күндізгі, жеделдетілген күндізгі

курс: 1,2

семестр: 1,3

кредит саны: 2

барлық сағат саны: 90

дәрісханалық сағат саны: 60, соның ішінде:

дәріс сабақтар: 15

іс-тәжірибелік сабақтар: 15

СӨЖ (оның ішінде ОСӨЖ) 60

Аралық бақылау: 2

Емтихан: 1,3 семестр

 

 

Талдықорған, 2015 ж.

ОҚЫТУШЫ ТУРАЛЫ МӘЛІМЕТ

Джакыпбекова Мамиля Тургамбаевна

Қазақ филологиясы кафедрасының аға оқытушысы, ф.ғ.к.

Деканат тел: 22-10-95

Қазақ филологиясы кафедрасы, 120 ауд.

Жансүгіров көшесі, 187 а

Пән: Халық ауыз әдебиеті

Пәннің пререквизиті: Мектеп бағдарламасына сәйкес қазақ әдебиетінің кезеңдері бойынша алғашқы теориялық ұғымдар негізінде алған білімдері.

Пәннің постреквизиті: ХІХ ғасырдағы қазақ әдебиеті, ХХ ғасырдың бас кезіндегі қазақ әдебиеті, Қазіргі қазақ әдебиеті.

Пәннің қысқаша түсініктемесі: Казак, халқының ауыз әдебиеті курсын жоғары оқу орындарында оқыту ісі болашақ мамандарды туған халқының ғасырлар бойы жасаған дәстүрлі мәдениеті үлгілерімен, халық өнерінің түрлерімен жан-жақты таныстыруды камтамасыз ететін білімдік үрдіс.

Осыған орай қазақ халық әдебиетін оқытуда әлемдік фолъклортану ғылымындағы методологиялық ортақтастықтар мәселелері, фольклордың ауызша сөз өнері ретіндегі табиғаты, ерекшеліктері, тұтас көркемдік жүйесі, жанрлары, поэтикалық тәсілдсрі мен құралдары, жазба әдебиетпен арақатынасы, фольклордың зерттелу тарихы т.б. ауқымды мәселелер жөнінде білім беру мақсаты көзделеді.

Қазақ фольклорын жалпыадамзаттық құндылықтардың ажырамас бөлігі, жастарды отаншылдықка тәрбиелеудің пәрменді құралы ретінде оқып үйрету мәселесі де басты назарда болуға тиіс.

Халық ауыз әдебиеті пәні бойынша біліктіліктері (компетенциялары)

Фольклорлық туындылардағы кейіпкердің рөлі мен орнын, сондай-ақ кейіпкер харектерінің қоршаған орта мен жағдайларға байланысты қалыптасуын ашып көрсете білуі;

Жанрды, шығармаларды, кейіпкерлерді, сондай – ақ оларда көтерген келелі мәселелерді, көркемдік ерекшеліктерін салыстыра отырып қарастыра білуі;

Тиісті деректерді келтіре отырып, пікір алмасуларда, диспуттарда өз көзқарасын, пікірін дәлелдей білуі;

Белгілі бір мәселелерді нысана етіп, соны шешу, әрі жинақтап қорытындылауда көркем шығармалардан, негізгі эпизодтардан ішінара іріктеп алып, (ауызша және жазбаша) баяндай білуі;

Әдеби тақырыпқа бір немесе бірнеше деректер бойынша баяндамалар мен рефераттар әзірлей білуі;

Алдын – ала дайындаған баяндамаларымен, рефераттарымен көпшілік алдында сөйлей білуі, өз ой – толғамын, өзінше түйіндеулерін келтіре отырып (дискуссия) еркін сөйлей білуі; әдеби сын – зерттеулерге тезис және конспект жасай білуі керек.

Көркем шығарманың тақырыбы мен идеясын; объективтік және негізгі идеяларды ажырата алуы тиіс,өлең сөздің теориялық негіздерін: ұйқас, шумақ, бунақ сондай-ақ әлем әдебиетіндегі өлең жүйелерін: силлабикалық, метрикалық, тоникалық өлең өлшемдерін;

Көркем әдебиеттің танымдық-тәрбиелік, көркемдік-эстетикалық, ұлттық сипаттарын айқындай алу, талдауға ұсынылған шығарма туралы пікір жазу, өзіндік ой толғау, бағалай алу мақсаты көзделген.

Пәннің мақсаты мен міндеттері:Фольклордың тарихын, терең тамырлы табиғатын, синкреттік сипатын такьіту, оны өзге ғылым салаларымен байланысты (тіл, этнография, тарих, археология, философия т.6.) оқытуды кажет етеді. Дәрістік білімді семинар сабақтармен сабақтастыру, арнайы тақырыптарға жазба жұмыстарын орындату, студентердің ойлау, сөйлеу және жазу мәдениетін қалыптастыруға ықпал етеді.

Бағалау саясаты

Білімді бағалаудың балдық-рейтингтік жүйесі

 

Әріптік жүйе бойынша бағалар Балдардың сандық эквиваленті Процентік құрамы Дәстүрлі жүйе бойынша бағалар
A 4,0 95-100 Өте жақсы
A- 3,67 90-94
B+ 3,33 85-89 Жақсы
B 3,0 80-84
B- 2,67 75-79
C+ 2,33 70-74 Қанағаттанарлық
C 2,0 65-69
C- 1,67 60-64
D+ 1,33 55-59
D 50-54
F 0-49 Қанағатанарлықсыз

 

Курстың білім бағасының жалпы разбаловкасы

Бағаланатын позиция 1-8 аптада бағалаудың саны 9-15 аптада бағалаудың саны Барынша көп балдардың саны   Электронды журналға балдарды қоюдың мерзімі
Ағымдық бақылау     Әр бағалау үшін 100 балл   Әр апта сайын (бірінші аптадан басқа)
СӨЖ Әрбір СӨЖ үшін 100 балл 4,7,11,14 апталар
Аралық бақылау Әр аралық бақылау үшін 100 балл 8 және 15 апта
1-ші жіберілудің рейтингісі R 1 8 апта
2-ші жіберілудің рейтингісі R2 15 апта
Академиялық периодта жіберілудің рейтингісі R = (R1+R2)/2 15 апта
Емтихан E 16-19 апталар
Қорытынды баға I = R*0.6+E*0.4  

Бағалаудың критериилері (2 кредит)

Бақылау түрі Жоғарғы баға Оқытушы журналына балдарды қою мерзімі
Ағымдық бақылау: сабаққа қатысқаны: 1 сағат – 5 балл үй тапсырмасын орындалуына іс-тәжірибелік сабақтарының орындалуына белсенділік (лекциялардағы жауаптары...) ОСӨЖ     Әрбір сабақта
СӨЖ 1 1 тапсырма 2 тапсырма 3 тапсырма СӨЖ тапсырмасын өткізу кестесі бойынша
СӨЖ 2 1 тапсырма 2 тапсырма СӨЖ тапсырмасын өткізу кестесі бойынша
СӨЖ 3 1 тапсырма 2 тапсырма СӨЖ тапсырмасын өткізу кестесі бойынша
СӨЖ 4 1 тапсырма 2 тапсырма 3 тапсырма СӨЖ тапсырмасын өткізу кестесі бойынша
Бірінші аралық бақылау Коллоквиум 1 сұрақ-теориялық сұрақ (ауыз әдебиеті жанрларына байланысты) 2 сұрақ-практикалық тапсырма (тұрмыс- салт жырларын жатқа жазып, сипаттама беру) 3 сұрақ - тапсырма (әр тақырыптағы мақал –мәтелдерді жатқа жазу)     8 апта
Екінші аралық бақылау 1. Тест тапсырмалары 2. Жазбаша (батырлар жырынан келтірілген үзіндіні тауып, қай эпизодтан екендігін ) 3. Берілген сипаттама қай кейіпкердікі екенін табу және талдау       15 апта
Мазмұны Сағат саны Апта
Модуль 1. Фольклор және фольклортану ғылымы
Дәріс 1.Фольклор және фольклортану ғылымы туралы түсінік   апта
Практикалық сабақ 1.Қазақ фольклористикасының қалыптасу және даму жолдары
ОСӨЖ 1. С.Сейфуллинннің «Қазақтың ескі әдебиет нұсқалары» және «Қазақ әдебиеті. Билер дәуірінің әдебиеті» еңбектерін қысқаша шолу және конспектілеу
  Дәріс 2.Қазақ фольклорының зерттелу тарихы   2 апта
Практикалық сабақ 2. Ауыз әдебиетін шығарушылар мен орындаушылар туралы зерттеулер  
ОСӨЖ 2.Ауыз әдебиетін тудырушы, қалыптастырушы, таратушылардың (абыз, сәуегей, ақын, бақсы, жырау, сал -сері т.б.) тұлғасы мен шығармашылығы жайлы және оның қоғамдық қызметтерінен хабар беретін деректермен таныстыру
Модуль 2. Тұрмыс-салт жырлары
      Дәріс 3. Тұрмыс-салт жырларын саралау мен зерттеудің өзекті мәселелері     3 апта  
Практикалық сабақ 3. Тұрмыс-салт өлеңдері
ОСӨЖ 3.1.Ш.Уәлихановтың «Ұлы жүз қазақтарының ертегілері мен аңыздары», «Жоңғария очерктері» еңбектері
  Дәріс 4.Үйлену ғұрып фольклоры мен азалау фольклоры     4 апта
  Практикалық сабақ 4.Төрт түлік мал жайындағы шығармалар
  ОСӨЖ 4.Отбасылық ғұрып фольклорының поэтикасы
СӨЖ 1.Ертегілердің құрылысы 1.Өз жанынан ертегінің бір түріне ертегі құрастыру 2.Құрастырған ертегінің композициясын, сюжетін талдау 3. Ертегідегі кейіпкерлердің іс-әрекетіне, мінез-құлқына т.б. талдау жүргізу
Дәріс 5.Магиялық фольклор (наным-сенімге байланысты туған өлең–жырлар:(жарапазан, бәдік, бақсы сарыны т.б.) 5 апта
  Практикалық сабақ 5.Қазақ ғұрпындағы шер өлеңдер    
ОСӨЖ 5.Ауыз әдебиетіндегі бата сөздердің жанрлық табиғаты  
Модуль 3. Кіші жанрлар
Дәріс 6.Мақал - мәтелдер, жұмбақтар 6 апта  
  Практикалық сабақ 6.Қазақтың мақал – мәтелдері мен жұмбақтары
  ОСӨЖ 6.Қазақ жұмбағының көркемдік-стильдік сипаты
Дәріс 7.Шешендік сөздер, зерттелуі, құрылысы 7 апта  
Практикалық сабақ 7.Төле, Қазыбек, Әйтеке билердің шешендік сөздері
ОСӨЖ 7.Шешендік сөздердің көркемдік қызметі (мысалдар негізінде)
Модуль 4. Қазақ халық прозасы
Дәріс 8.Ертегілік проза   8 апта    
  Практикалық сабақ 8.Ертегілердің түрлері: қиял – ғажайып ертегілері, хайуанаттар жайындағы ертегілер
  ОСӨЖ 8.Миф, хикая, ертегінің өзіндік ерекшеліктері, сипаттам беру (мысалдар негізінде)
  Аралық бақылау 1.(Бақылау жұмысы)  
Дәріс 9. Ертегіден тыс прозалық жанрлар (аңыз -әңгімелер   9 апта    
  Практикалық сабақ 9.Тұрмыс –салт ертегілері
  ОСӨЖ 9.Шешендік сөз үлгісін жаттап, соның мазмұнына талдау жасау.
  СӨЖ 2. «Қобыланды батыр» жыры 1. Жырдағы Тайбурыл шабысын суреттейтін эпизодты жаттау 2. Суреттеуге сәйкес тұлпардың бейнесін салу  
Модуль 5. Эпикалық жырлар
  Дәріс 10.Эпостық жырлар және олардың зерттелуі   10 апта  
Практикалық сабақ 10.«Алпамыс» батыр жыры
  ОСӨЖ 10.Эпостанудың өзекті мәселелері (ғылыми еңбектреді конспектілеу)
  Дәріс 11.«Алпамыс», «Қобыланды», «Ер Тарғын», «Қамбар батыр» жырларындағы образдар жүйесі , көркемдік ерекшелігі     11 апта    
Практикалық сабақ 11.«Қобыланды батыр» жыры
ОСӨЖ 11.Батырлар жырындағы ел қорғау, патриотизм мәселелері
    Дәріс 12.Лиро – эпостық жырлар   12 апта
Практикалық сабақ 12.«Ер Тарғын» және «Қамбар батыр » жырлары
ОСӨЖ 12.«Қыз Жібек» жырындағы этнографизмдер
СӨЖ 3. «Ер Тарғын» жыры 1. Ақжүністің сипатын суреттейтін эпизодты жаттау 2. Қартқожақтың өмір кезеңдерін суреттейтін эпизод негізінде оның кім болғанын сипаттау 3.Тарғын образына байланысты «тұлдыр батыр» ұғымын таразылау
Дәріс 13.«Қозы Көрпеш - Баян Сұлу» жыры.   13 апта
Практикалық сабақ 13.Лиро-эпостық жырлар
ОСӨЖ 13. «Қозы Көрпеш –Баян сұлу» жырының зерттелуі, ғылыми еңбектерді конспектілеу
Дәріс 14.Қазақтың айтыс өнері     14 апта
Практикалық сабақ 14.Айтыстың түрлері
ОСӨЖ 15.Ә.Диваевтың, С.Сейфуллиннің бәдік айтысы туралы пікірлері
  СӨЖ 4. «Қозы Көрпеш –Баян сұлу» жыры 1. «Қозы Көрпеш –Баян сұлу» жырының сюжетіне өз тарапынан өзгерістер енгізіп, өз қалауымен аяқтау 2. Енгізген өзгерістердің мәнісін түсіндіру 3. Жырдағы жағымсыз кейіпкер Қодардың ұнамды деген тұстарын сипаттау
    Дәріс 15.Балалар фольклоры   15 апта  
Практикалық сабақ 15.Бесік жырының тәрбиелік мәні
ОСӨЖ 15.«Қуырмаш», «Санамақ» т.б. балалар тақпақтарын жатқа айту
Аралық бақылау 2.(Бақылау жұмысы)  
  Емтихан  
  Барлығы:дәріс, практикалық сабақ, СӨЖ (оның ішінде ОСӨЖ)      

Практикалық сабақтың тапсырмалары

№1 практикалық сабақ тақырыбы: Қазақ фольклористикасының қалыптасу және даму жолдары

Негізгі сұрақтар:

1. Батырлар жыры туралы зерттеулер (М.Әуезов, Қ.Жұмалиев, М.Ғабдуллин, О.Нұрмағамбетова т.б.)

2. Лиро-эпос туралы зерттеулер (Н.С.Смирнова, Ы.Дүйсенбаев, Ә.Қоңыратбаев)

3. Тұрмыс –салт өлеңдері туралы зерттеулер (Б.Уахатов)

4. Шешендік сөздер туралы зерттеулер (Б.Адамбаев)

5. Ертегілік емес проза (С.Қасқабасов)

Тапсырма:

1. Тақырыпқа қатысты ғалымдар еңбектерін конспектілеу;

2. Салыстыру жасау

 

№2 практикалық сабақ тақырыбы: Ауыз әдебиетін шығарушылар мен орындаушылар туралы зерттеулер

Негізгі сұрақтар:

1. Фольклор эстетикасы (Ш.Әлібеков)

2. Шығаруышлар мен орындаушылар (Е.Ысмаилов, Р.Бердібаев, Е.Тұрсынов)

3. Толғау жанры (Б.Әбілқасымов)

4. Эпикалық мотивтер жүйесі (Ш.Ибраев)

Тапсырма:

1. Ғалымдар еңбектеріне шолу жасау;

2. Конспектілеу

 

№3 практикалық сабақ тақырыбы: Тұрмыс-салт өлеңдері

Негізгі сұрақтар:

1. Үйлену салтына байланысты туған өлең жырлар

2. Той бастар өлеңінің мазмұны

3.Жар-жар өлеңінің құрылысы мен мазмұны

4.Сыңсу және жұбату өлеңдерінің айтылу мақсаты

5. Бет ашар өлеңінің тәрбиелік мәні

Тапсырма:

1. Үйлену салтына байланысты туған өлең жырлардың мәтінін оқып, жатқа оқу

2. Әр өлеңнің орындалуындағы салттық, ғұрыптық дәстүрлермен танысу

3. Ауыз әдебиетінде үйлену салтына байланысты туған өлең жырлардың мәтінін бүгінгі мәтінімен салыстыру

№4 практикалық сабақ тақырыбы: Төрт түлік мал жайындағы шығармалар

Негізгі сұрақтар:

1. Ш.Уәлихановтың «Шамандықтың қазақтардағы қалдығы» деген зерттеуіндегі төрт түлік мал жайындағы шығармалардың шығу себептері туралы ойлары

2. Ауыз әдебиетіндегі Зеңгі бабаға, Сексек атаға және Шопан атаға шығарылған өлеңдердің мазмұны

3. Қазақ тіліндегі төрт түлікке байланысты туған теңеу сөздердің мәні

4. Аңшылық жайындағы өлеңдердің шығу мотивтері

Тапсырма:

1. Ш.Уәлихановтың «Шамандықтың қазақтардағы қалдығы» деген еңбегіндегі тақырыпқа қатысты тұстарын конспектілеу

2. Қазақ тіліндегі төрт түліктің жасына және төліне байланысты атауларды тізіп жазу (жылқы, сиыр, қой, түйе)

3. «Көкжендет» жырын жаттау

№5 практикалық сабақ тақырыбы: Қазақ ғұрпындағы шер өлеңдер

Негізгі сұрақтар:

1. Шер өлеңдерінің түрлері: жоқтау, естірту, қоштасу, көңіл айту

2. Жоқтау өлеңдерінің түрлері, мазмұны

3. Естірту және қоштасу өлеңдерінің құрылысы, мамұны

4. Жарапазан өлеңіндегі суреттелетін жайттар

Тапсырма:

1. Ай мен Таңсықтың жоқтауын жаттау

2. Жарапазанды жатқа айту

№6 практикалық сабақ тақырыбы: Қазақтың мақал – мәтелдері мен жұмбақтары

Негізгі сұрақтар:

1. Мақал мен мәтелдің құрылымы

2. Мақалдың мәтелден өзгеше өзіндік ерекшеліктері

3. Мақалдың тақырыптық ауқымы

4. Абайдың кейбір қазақ мақалдарына айтқан сын пікірі (қарасөзі)

5. Бүгінгі заман тақырыбын көтерген мақал – мәтелдер

6. Жұмбақтың шығуына түрткі болған себептер

Тапсырма:

1. Бірнеше тақырыпты қамтыған мақал –мәтелді жатқа айту (талдау)

2. Өз жаныңнан 3 жұмбақ құрастыру

№7 практикалық сабақ тақырыбы: Төле, Қазыбек, Әйтеке билердің шешендік сөздері

Негізгі сұрақтар:

1. Шешендік сөздің зерттелуі, түрлері , құрылысы

2. Төле, Қазыбек, Әйтеке билердің шешендік сөздері

Тапсырма:

1. Байдалы бидің көңіл айтуы (жатқа айту).

№8 практикалық сабақ тақырыбы: Қиял – ғажайып және хайуанаттар жайындағы ертегілер

Негізгі сұрақтар:

1. Ертегілердің жиналуы және зерттелуі, композициялық құрылысы

2. Қиял – ғажайып ертегілерінің тууына себеп болған жағдайлар

3. Хайуанаттар жайындағы ертегілердегі аңдар бейнесі

3. Жануарлар жайындағы ертегілердегі адам арманы мен қиялының жемісі

Тапсырма:

1. «Ер Төстік», «Керқұла атты Кендебай», «Күн астындағы Күнікей қыз» ертегілерінің мәтінімен танысып, сюжетіне және кейіпкерлер жүйесіне талдау жасау

2. «Алтын сақа» ертегісінің мәтінімен танысып, талдау жасау, қиял мотивтеріне түсінік беру

№9 практикалық сабақ тақырыбы: Тұрмыс –салт ертегілері

Негізгі сұрақтар:

1. Тұрмыс –салт ертегілерінің құрылымдық және мазмұндық ерекшелігі

2. Тұрмыс –салт ертегілеріндегі суреттелетін кейіпкелер

3.Тұрмыс –салт ертегілерінің тәрбиелік мәні

Тапсырма:

1. «Аяз би» ертегісінің мәтінімен танысып, сюжетіне және идеясына талдау жүргізу (кейіпкер іс әрекеті негізінде)

№10 практикалық сабақ тақырыбы: .«Алпамыс» батыр жыры.

Негізгі сұрақтар:

1. «Алпамыс» батыр жырының мәтінімен толық танысып, үзінді жаттау

2. Сюжеттік талдау жүргізу

3. Кейіпкерлеріне берілген сипаттамаларға талдау жасау

Тапсырма:

1. «Алпамыс» батыр жырының мәтінімен толық танысып, үзінді жаттау

2. Сюжеттік талдау жүргізу

3. Кейіпкерлеріне берілген сипаттамаларға талдау жасау

№11 практикалық сабақ тақырыбы: «Қобыланды батыр» жыры.

Негізгі сұрақтар:

1. «Қобыланды батыр» жыры. Жырдың жиналуы, зерттелуі және жырды таратып айтушылар

2. Жырдағы кейіпкелер әлемі: Қобыланды, Қараман, Құртқа, Қарлыға т.б.

Тапсырма:

1. «Қобыланды батыр» жырының мәтінімен толық танысып, үзінді жаттау

2. Сюжеттік талдау жүргізу

3. Кейіпкерлеріне берілген сипаттамаларға талдау жасау

№12 практикалық сабақ тақырыбы: «Ер Тарғын» және «Қамбар батыр» жырлары

Негізгі сұрақтар:

1. «Ер Тарғын» және «Қамбар батыр» жырлары. Жырлардың жиналуы, зерттелуі

2. Жырдағы Тарғын және Қамбар образдары

3. Жырлардағы көркемдеуші компоненттер, өлең құрылысы

Тапсырма:

1.«Ер Тарғын» жырындағы Ақжүністің Қартқожаға айтқанын жаттау

2. «Қамбар батыр» жырының мәтінімен толық танысып, үзінді жаттау

2. Сюжеттік талдау жүргізу

3. Кейіпкерлеріне берілген сипаттамаларға талдау жасау

№13 практикалық сабақ тақырыбы: Лиро-эпостық жырлар

Негізгі сұрақтар:

1. «Қозы Көрпеш –Баян сұлу» жырының жиналуы және зерттелуі

2. Жырдың тақырыптық –идеялық ерекшелігі

3. «Қыз Жібек» жырының зерттелуі

4. «Қыз Жібек» жырындағы махаббат тақырыбы

Тапсырма:

1. «Қозы Көрпеш –Баян сұлу» және «Қыз Жібек

жырының мәтінімен толық танысып, үзінді жаттау

2. Сюжеттік талдау жүргізу

3. Кейіпкерлеріне берілген сипаттамаларға талдау жасау

№14 практикалық сабақ тақырыбы: Айтыс өлеңдері

Негізгі сұрақтар:

1. Айтыстың түрлері: қыз бен жігіт айтысы, ерекшелігі

2. Жұмбақ айтысының күрделілігі

3. Ақындар айтысы

4. Біржан мен Сара айтысының көтерген тақырыптары

Тапсырма:

1. Біржан мен Сара, Шөже мен Балта, Жамбыл мен Құлмамбет айтыстарының мәтінімен танысу

2. Сөз қақтығысының ерекше тұстарын талдау (ақындардың сөз саптау даралығы тұрғысынан)


№15 практикалық сабақ тақырыбы: Бесік жырының тәрбиелік мәні

Негізгі сұрақтар:

1. Бесік жырының тәрбиелік мәні

2.Балалардың өз тарапынан орындалатын тақпақтары

Тапсырма:

1. Бесік жырын жатқа әуенімен орындау

2. «Қуырмаш», «Санамақ» т.б. балалар тақпақтарын жатқа айту

Студенттің өзіндік жұмысын ұйымдастыру бойынша

әдістемелік нұсқау

«Қазақ ауыз әдебиеті» пәнінің ең басты мақсаты – болашақ мамандарды туған халқының ғасырлар бойы жасаған дәстүрлі мәдениеті үлгілерімен, халық өнерінің түрлерімен жан-жақты таныстыруды камтамасыз ететін білімдік үрдіс.

Қазіргі жағдайда, адамға қажет білімнің көлемі күрт өсуіне байланысты білімді тек қана мәліметтер жиынтығы деп түсіну мүмкін емес. Студенттер өздігімен білім алу икемін игеруіне, ғылыми және саяси мәліметті өздігімен түсінуіне ықпал жасаған абзал. Сондықтан фольклордың тарихын, терең тамырлы табиғатын, синкреттік сипатын таныту, оны өзге ғылым салаларымен байланысты (тіл, этнография, тарих, археология, философия т.6.) оқытуды кажет етеді.

Студенттің өзіндік жұмысын ұйымдастыру бойынша арнайы тақырыптарға жазба жұмыстарын орындату, студенттердің ойлау, сөйлеу және жазу мәдениетін қалыптастыруға ықпал етеді.

Жұмыс жоспарын құрастыру және оны пайдалану барысында мына міндеттер ескерілуі тиіс:

- Алынған тақырыптың өзектілігі және студенттің іздену мүмкіндігіне сай келуі;

- Студенттің өз бетімен орындайтын ізденіс жұмысының нәтижелі болуы үшін қажетті әдебиеттермен қамтамасыз ету;

- Жеке және ұжымдық түрде жүргізілетін жұмыс түрін жоспарлау;

-Әр тақырыптың өзіндік ерекшелігіне сәйкес жұмыстың жүргізілу әдіс-тәсілдерін (тренингтер, дискуссия, пікір-сайыс т.с.с.) жұмыс түрлерін белгілеу;

- Қажетіне қарай үлестірмелі материалдарды үлестіріп, соған тура жауап табуға баулу;

- Студенттердің білімдерін бағалауды жүзеге асырудың тиімді жолдарын дұрыс таңдап алу,

- Тақырып бойынша жұмыс істеуге қажетті әдебиеттерді іріктеу, тапсырмалар мен сұрақтарды беру.

СӨЖ жұмысының негізгі мақсаты - өз бетімен ізденіс жұмыстарын жүргізуге баулу, жұмыстың бұл түрі нәтижелі болуы үшін СӨЖ бағдарламасын құрастыру барысында көрсетілген мәселелер толық қамтылуы тиіс. Осындай жұмыстар студенттердің атаулы курстарды ойдағыдай қабылдауына және игеруіне өте ыңғайлы.

СӨЖ-дің күнтізбелік - тақырыптық жоспары

 

Сабақтың мазмұны Сағат саны Тапсыру уақыты Бақылау формасы
  Ертегілер Негізгі сұрақтар: 1. Ертегілердің құрылысы 2. Ертегілердің түрлері Тапсырмалар: 1.Өз жанынан ертегінің бір түріне ертегі құрастыру 2.Құрастырған ертегінің композициясын, сюжетін талдау 3. Ертегідегі кейіпкерлердің іс-әрекетіне, мінез-құлқына т.б. талдау жүргізу       2-4 апта 1. Мәтінді ауызша мәнерлеп баяндау 2. Жазбаша талдау жасау
    «Қобыланды батыр» жыры Негізгі сұрақтар: 1. Жырдың мазмұны 2. Жырдағы образдар Тапсырмалар: 1. Жырдағы Тайбурыл шабысын суреттейтін эпизодты жаттау 2. Суреттеуге сәйкес тұлпардың бейнесін салу         5-7 апта 1. Үзіндіні жатқа айту 2. Сурет салу
    «Ер Тарғын» жыры 1. Жырдың мазмұны 2. Жырдағы образдар Тапсырмалар: 1. Ақжүністің сипатын суреттейтін эпизодты жаттау 2. Қартқожақтың өмір кезеңдерін суреттейтін эпизод негізінде оның кім болғанын сипаттау 3.Тарғын образына байланысты «тұлдыр батыр» ұғымын таразылау         9-11 апта 1. Үзіндіні жатқа айту 2. Жазбаша сипаттама беру 3. Түсінік жазу  
    «Қозы Көрпеш –Баян сұлу» жыры 1.Жырдың жиналуы 2. Зерттелуі Тапсырмалар: 1. «Қозы Көрпеш –Баян сұлу» жырының сюжетіне өз тарапынан өзгерістер енгізіп, өз қалауымен аяқтау 2. Енгізген өзгерістердің мәнісін түсіндіру 3. Жырдағы жағымсыз кейіпкер Қодардың ұнамды деген тұстарын сипаттау           12-14 апта 1. Жыр бойынша жазбаша сюжеттік жұмыс жүргізу 2. Сипаттама беру 3. Жырдан нақты мысалдар келтіру (Қодар образына байланысты)
  Барлығы    

 

 

Глоссарий

Термин сөз Қысқаша анықтамасы
автор сөзi төл сөзді де, төлеу сөзді де жеткізіп, оған түсінік беретін сөйлеушінің өз сөзі.
айтыс ауыз әдебиетінде ежелден қалыптасқан поэзиялық жанр, топ алдында қолма-қол суырып салып айтылатын сөз сайысы, жыр жарысы.
ақын поэзиялық туындыларды (өлең, жыр-дастан, поэма) ауызша айтып не жазып шығаратын өнер иесі, халықтың көркемдік талғамын қалыптастырып, жалғастыратын сөз шебері
Эпос өмір шындығын мол қамтып, кең суреттейтін, адам мінезін терең ашып жан-жақты танытатын күрделі жанр.
Лирика суреттеп отырған өмір құбылысына ақынның түсінігін, күйінішін, сүйінішін көрсететін көлемі шағын өлеңдер.
Драма шындықты айрықша тәсілдермен, шиеленіскен тартыстар үстінде жинақтап, оқиғаға қатысатын адамдардың сөзі мен ісі арқылы көрерменнің көз алдында қолма-қол көрсететін жанр
Теңеу заттың не құбылыстың ерекше белгілерін басқа затпен не құбылыспен салыстыра суреттеу.
Эпитет(айқындау) заттың не құбылыстың айрықша сипатын, сапасын, белгісін білдіретін суретті сөз.
Ассонанс бірыңғай дауысты дыбыстарды қайталау.
Аллитерация бірыңғай дауыссыз дыбыстарды қайталау.
Метафора (ауыстыру) суреттелген затты не құбылысты айқындай түсу үшін оларды сөздеріне ұқсас затқа не құбылысқа балау.
Кейіптеу табиғат құбылыстарын жандандырып, адам кейпінде суреттеу.
Метонимия (алмастыру) өзара байланысты ұғымдар мен шартты сөздерді бірінің орнына бірін алмастыра қолдану.
Синекдоха (мегзеу) бүтіннің орнына бөлшекті, жалпының орнына жалқыны немесе керісінше қолдану.
Аллегория(пернелеу) адамдар арасындағы қатынастарды астарлап жануарлар мен жәндіктер әрекетімен көрсету. Аллегорияға А.Байтұрсыновтың, С.Дөнентаевтың мысал өлеңдері жатады.
Ирония (кекесін) адамды, затты, құбылысты сырттай мақтап суреттеп, іштей келекелеп, мысқалдап айту.
Гипербола (ұлғайту) затты не құбылысты шамадан тыс ұлғайтып көрсету.
Литота(кішірейту) затты не құбылысты кішірейтіп көрсету.
Арнау автордың өзіне не өзгеге, кейде тіпті жалпы жұртқа арнайы тіл қатуы, олармен іштей тілдесуі.
Анофора өлең тармақтарында бір сөздің немесе сөз тіркесінің жол аяғында қайталануы.
Эпифора – өлең тармақтарында бір сөздің немесе сөз тіркесінің жол аяғында қайталануы.  
Риторикалық сұрақ риторикалық сұраққа, әдетте, жауап күтілмейді, айтылған ойға тыңдаушының назарын аударып, екпін түсіру үшін қолданылады.
Антитеза (шендестіру) кереғар екі затты не құбылысты қатар қоя отырып, келесі бір заттың, ұғымның, құбылыстың сипатын суреттеу.
Градация (дамыту) алдыңғы сөзден соңғы сөзді, алдыңғы ойдан соңғы ойды, алдыңғы құбылыстан соңғы құбылысты асыра, асқақтата суреттеу.
Параллелизм(егіздеу) екі құбылысты немесе екі затты қатар қойып, жұптап суреттеу.
Инверсия сөздердің орындарын ауыстырып, өзгеше тіркестер құру.
Эллипсис сөйлем ішінде атап айтпаса да түсінікті кейбір сөздерді әдейі жазбай кету.

 

Әдеби жанрлар

 

Эпикалық жанрға жататын шығармалар: батырлар жыры, лиро-эпостық жырлар, ертегілер, аңыздар, эпопея, роман, хикаят (повесть), әңгіме, очерк, новелла, т.б.

 

Лирикалық жанрға жататын шығармалар: арнау-өлең, баллада, өлең, сонет, рубаи, т.б.

 

Драмалық жанрға жататын шығармалар. трагедия, комедия, интермедия, скетч, пьеса,т.б.

 

Өлең ұйқастары

 

Белгілі бір өлшеммен, үйлесімді ырғақпен ұйқасып келетін өрнекті сөз жүйесін өлеңдейді.

 

Өлең жолдары буын саны, тармағы, ырғағы мен мағынасы жағынан және ұйқасу үйлесімі жағынан жеке жүйе құрайды. Мұны өлеңнің шумағы деп атайды.

 

Шумақ тармақтардан, яғни өлең жолдарынан тұрады. Тармақ өз ішінен бунақтарғабөлініп, олар ырғағынтудырады. Тармақтың соңғы сөздерінің дыбыстық жағынан үндесуінөлең ұйқасы деп атайды.

 

1.Қара өлең ұйқасы (а, а, б, а)

2.Шұбырпалы ұйқас (а, а, а, а)

3.Ерікті ұйқас (а, б, в, г, б)

4.Шалыс ұйқас (а, б, а, б)

5.Егіз ұйқас (а, а, б, б)

6.Аралас ұйқас (а, а, б, в, б, в, б, б, б)

7.Шалыс ұйқас (а, б, а, б, в, г, д, г, ж, д)

 

Ұйқас түрлерінің үлгі кестесі.

 

Ұйқас түрлері Мысалдар  
Қара өлең ұйқасы Өлең – сөздің патшасы, сөз сарасы, /а/ Қиыннан қиыстырар ер данасы. /а/ Тілге жеңіл, жүрекке жылы тиіп, /б/ Теп-тегіс, жұмыр келсін айналасы. /а/ (Абай)
Кезекті ұйқас   Желп-желп еткен ала ту, /а/ Жиырып алар күн қайда? /б/ Орама мылтық тарс ұрып, /в/ Жауға аттанар күн қайда? /б/ (Махамбет)
Шұбыртпалы ұйқас
Бұған Қобылан қуанып: /а/ «Шырағым, Бурыл, шу!» - деді, /б/ Құбылып Бурыл гуледі, /б/ Табаны жерге тимеді, /б/ Тау менен тасты өрледі, /б/ Төрт аяқты сермеді, /б/ Құлақтың түбі терледі, /б/ Тер шыққан соң, өрледі, /б/ Адырды көзі көрмеді. /б/ («Қобыланды батыр» жырынан)
Ерікті ұйқас
Алты жасқа келгенде /а/ Арыстан туған Қобылан /б/ Қазынадан қамқа киеді. /в/ Өзімнің еншім болсын деп, /г/ Тобылғы меңді торы атты /д/ Енші қылып мінеді. /в/ Қобыландының тілегін /ж/ Бүкіл Қыпшақ тіледі. /в/ («Қобыланды батыр» жырынан)
Шалыс ұйқас Қараңғы қазақ көгіне /а/ Өрмелеп шығып күн болам. /б/ Қараңғылықтың кегіне /а/ Күн болмағанда, кім болам? /б/ (Сұлтанмахмұт)    

 

«Қазақ ауыз әдебиеті» пәнінен емтихан сұрақтары

 

1. Фольклортану ғылымының обьектісі мен міндеті

2. Фольклор және жазба әдебиет

3. Ауыз әдебиетінің әлеуметтік маңызы

4. Өткен ғасырдың орта шенінде ғалымдардың «мифтік» теориясы

5. Ауыз әдебиетінің шығуы жайында «ауысып алу» теориясы

6. Қазақ фольклористикасының қалыптасу, даму, өсу жолы

7. Орыс әдебиетіндегі шығыс фольклористикасы

8. Қазақ ауыз әдебиетінің зерттелуі

9. Қазақ фольклористикасының қалыптасу, даму, өсу жолы.

10. А.С. Орловтың «Казахский героический эпос» деп аталатын еңбегі

11. М. И. Фетисовтың ауыз әдебиетіне қатысты еңбектері

12. В. М. Сидельниковтыың ауыз әдебиетіне қатысты еңбектері

13. Н.С.Смирнованың ауыз әдебиетіне қатысты еңбектері

14. В. В. Радловтың ауыз әдебиетіне қатысты еңбектері

15. Ә. А. Диваевтың ауыз әдебиетіне қатысты еңбектері

16. Ш.Уәлихановтың ауыз әдебиетіне қатысты еңбектері

17. М.О.Әуезовтың ауыз әдебиетіне қатысты еңбектері

18. С.Сейфуллиннің ауыз әдебиетіне қатысты еңбектері

19. Тұрмыс – салт жырларының жіктелуі

20. Еңбек кәсібімен байланысты туған өлең жырлар (төрт түлік туралы жырлар)

21. Отбасы салтына байланысты туған өлең түрлері (Үйлену салтына байланысты туған өлең жырлар және жаназалау жырлары)

22. Той бастар өлеңінің мазмұны

23. Жар-жар өлеңінің құрылысы мен мазмұны

24. Сыңсу және жұбату өлеңдерінің айтылу мақсаты

25. Бет ашар өлеңінің тәрбиелік мәні

26. Наным - сенімге байланысты туған жырлар (жарапазан, бәдік, бақсы сарыны т.б.)

27. Төрт түлік мал жайындағы шығармалардың алғашқы үлгілері

28. Бесік жырының тәрбиелік мәні

29. «Күн жайлату», «бұлт шақыру» өлеңдерінің мәні

30. Мақалдардың тақырыбы және өзіндік ерекшеліктері

31. Мақал мен мәтелдің құрылымы

32. Мақалдың мәтелден өзгеше өзіндік ерекшеліктері

33. Мақалдың тақырыптық ауқымы

34. Абайдың кейбір қазақ мақалдарына айтқан сын пікірі (қарасөзі)

35. Бүгінгі заман тақырыбын көтерген мақал – мәтелдер

36. Жұмбақтың шығуына түрткі болған себептер

37. Мәтел, оның мақалдан айырмашылығы

38. Жұмбақтар, тақырыбы, өзіне тән ерекшеліктері

39. Қазақ ертегілерінің жиналуы мен зерттелуі

40. Ертегілердің құрылысы, ертекші

41. Ертегілердің түрлері, хайуанаттар жайындағы ертегілердің пайда болу жолдары

42. Қиял – ғажайып ертегілерінің жанрлық ерекшелігі

43. Батырлық, новеллалық және сатиралық ертегілердің жанрлық сипаты

44. «Аяз би» ертегісінің тақырыптық –идеялық ерекшелігі

45. «Ақ қасқыр» ертегісіндегі қиял мотивтері

46. «Алтын сақа» ертегісіндегі үй хайуандары

47. Күлдіргі ертегілердің тәрбиелік мәні («Ұр тоқпақ», «Қаңбақ шал» т.б.)

48. «Ер Төстік» ертегісінің идеясы

49. «Керқұла атты Кендебай» ертегісіндегі халқы арманы

50. Аңызға тән сипатты белгілер

51. Қорқыт жайындағы аңыз-әңгімелер

52. Асан қайғы туралы аңыз-әңгімелер

53. Алдар көсе мен Жиренше туралы аңыздар

54. Қазақ эпосының жанрлық құрамы

55. Батырлар жыры, жиналу, жариялану, зерттелу тарихы

56. «Қобыланды», «Алпамыс», «Ер Тарғын» жырларының поэтикасы

57. Батырлар жырындағы ұқсас мотивтер

58. Батырлар жырындағы кейіпкерлер жүйесі (бас қаһарман, әйелдер, тұлпар, дұшпан образдары)

59. «Қобыланды батыр» жырының жиналуы, зерттелуі және жырды таратып айтушылар

60. «Қобыланды батыр» жырындағы кейіпкелер әлемі: Қобыланды, Қараман, Құртқа, Қарлыға т.б.

61. «Ер Тарғын» жырының жиналуы, зерттелуі

62. «Ер Тарғын» жырындағы Тарғын және Қамбар образдары

63. «Ер Тарғын» жырындағы көркемдеуші компоненттер, өлең құрылысы

64. «Қамбар батыр» жырының жиналуы, зерттелуі

65. «Қозы Көрпеш –Баян сұлу» жырының жиналуы және зерттелуі

66. «Қозы Көрпеш –Баян сұлу» жырының тақырыптық –идеялық ерекшелігі

67. «Қыз Жібек» жырының зерттелуі

68. «Қыз Жібек» жырындағы махаббат тақырыбы

69. Айтыстың түрлері: қыз бен жігіт айтысы, ерекшелігі

70. Жұмбақ айтысының күрделілігі

71. Ақындар айтысы

72. Біржан мен Сара айтысының көтерген тақырыптары

73. Лиро – эпостық жырлардың жанрлық сипаты, жиналуы мен зерттелуі

74. Әдет ғұрып, салт сананың лиро-эпос сюжетінен алатын орны, кейіпкерлер тағдырымен сабақтастығы

75. «Айман –Шолпан», «Қыз Жібек», «Қозы Көрпеш – Баян сұлу» жырындағы кейіпкерлер жүйесі

76. Айтыс жанрының сипаттамасы

77. Айтыстың жіктелуі

 

 
 

І.Жансүгіров атындағы Жетісу мемлекеттік университеті   СМЖ ЖМУ Е/ОӘК.09-2009 1 басылым
САПА МЕНЕДЖМЕНТ ЖҮЙЕСІ
  Пәннің оқу-әдістемелік қамтамасыз етілу картасы Ф.4.09-09
2009 ж.

Пәннің оқу-әдістемелік қамтамасыз етілу картасы

Қазақ ауыз әдебиеті

 

Кафедра қазақ филологиясы

Тьютор Джакыпбекова М.Т.

Мамандығы қазақ тілі мен әдебиеті

Кредит саны 2

Пәндер циклы - міндетті

Студенттер саны

 

 

  Әдебиеттің түрі   №   Шифр   Әдебиеттің аты Бары   Ескерту лер
Кітапхана да және кафедрада Қамтамасыз етілу %
Н Е Г І З Г І Ш3(2=Каз) я 73 Ғ13 Ғабдуллин М. Қазақ халқының ауыз әдебиеті. Оқу құралы. - А.: Қаз. мем.оқу-пед. Басп., 1996-346 б. 143 дана    
Ш3(2=Каз) 33я 7 Қ26 Қалиасқарұлы Қ. Қазақ ауыз ә әдебиеті. Хрестоматиялық оқу құралы. - Талдықорған, 2006. – 260 б. 1 дана    
Ш3(2=Каз) Гя 73 Қ65 Қоңыратбаев Ә. Қазақ фольклорының тарихы. Оқу құралы. - А:Ана тілі, 1991–288 б. 190 дана    
Ш3(2=Каз) Қ17 Қазақ фольклорының типологиясы. - А.:Ғы- лым, 1981 – 307 б. 3 дана    
Ш3(2=Каз) Қ64 Қоңыратбаев Ә.Қазақ эпосы және түркология. - А.:Ғылым, 1987 – 346 б.   3 дана    
  Ш5(2=Каз)гя73 Сүйіншалиев Х. Қазақ әдебиетінің тарихы: Оқулық . - Алматы: Санат, 1997.- 928бет.   12 дана    
Ш5(2=Каз)7-4 Жамбыл Ы88 Ысмайылов Е. Жамбыл және халық ақындары: Оқу құралы Құраст. Сейдеханов К.- Алматы: Санат, 1996ж.- 240бет.   1 дана    
Ш5(2=Каз)7-3 Ә82 Әуезов, М.О. Әдебиет тарихы - Алматы: Ана тiлi, 1991.- 240 б. 10 дана    
Ш5(2=Каз)7-49 Б20 Байтұрсынов, А. Ақ жол: Өлеңдер мен термелер, публ. макалалар және әдеби зерттеу - Алматы: Жалын, 1991.- 464 б. 1 дана    
Ш5(2=Каз)7 Б20 Байтұрсынов, А. Әдебиет танытқыш Зерттеулер мен өлеңдер .- Алматы: Атамұра, 2003.- 208 бет. 25 дана    
Ш5(2=Каз)7-53 Д33 Дербісалин, Ә. Дәстүр мен жалғастық (Ауыз әдебиетіндегі ақындық дәстүр және ХХ ғасыр басындағы қазақ поэзиясы)- Алматы: Ғылым, 1976.- 203б. 1 дана    
Ш5(2=Каз)7-3 Қ17   Қазақ әдебиетiнiң тарихы. 3 томдық. Т.1. 2-ші кітап.Қазақ халқының ауыз әдебиеті. - Алматы: Ғылым, 1964.- 694б. 1 дана    
  Ш5(2=Каз)7я73 Қ 65 Қоңыратбаев, Ә. Қазақ әдебиетiнiң тарихы : оқу құралы .- Алматы: Санат, 1994.- 312б. 175 дана    
Қ О С Ы М Ш А Ш3(2=Каз) 7-49 М39 Медеубекұлы М. Ақыл. Нақыл, өсиет. Қазақ ауыз әдебиетінің терме жанры. - А.:Санат, 1996 – 128 б. 10 дана    
Ш3(2=Каз) 611 Қ71 Қазақтың батырлық эпосы. - А.:Рауан, 1992 – 100 б. 10 дана    
Ш3(2=Каз) Б27 Батырлар туралы ертегілер. Халық ауыз әдебиетігнің желісі бойынша. - А.:Аруна, 2003 – 92 б. 1 дана    
Ш3(2=Каз)615 Қ17 Қазақ ертегілері. Қиял ғажайып ертегілер. (Құр. Қ.Толыбаев) – А.:Көшпенділер, 2003. -392 б. 6 дана    
Ш3(2=Каз)615 Қ17 Қазақ ертегілері. Қиял мифтік ертегілер.(Құр. Қ.Толыбаев) – А.:Көшпенділер, 200. -272 б. 3 дана    
Ш3(2=Каз) А87 Асанов К.Д. Айтыс өнерінің публицистикалық сипаты. А.: 2010 – 40б. 1 дана    
Ш3(2=Каз) А24 Адамбаев Б. Халық даналығы. Қазақ мақал – мәтелдері мен шешендік сөздері. А.: Мектеп, 1993 – 159 б. 1дана    
Ш3(2=Каз)-65 Қ17 Қазақ мақал –мәтелдері. Құр. Малайсарин Ж.- А.: Ана тілі, 2006 – 184 б. 10 дана    
Ш3(2=Каз)5-49 У17 Уәлиханов Ш. Алтын шаһарға сапар. А.: Атамұра, 2006 – 304 б. 2 дана    
Ш3(2=Каз)-611 Р15 Радлов В.В. Алтын сандық. – А.: Ана тілі, 1993- 256 б. 7 дана    
Ш3(2=Каз)7-44 Е64 Ер Жәнібек. 1 бөлім. А., 2008 – 320 б. 1 дана    
Ш3(2=Каз)2я723 У51 Умарова Г.С. Қазақ әдебиетінің тарихы. Астана:Фолиант, 2007 – 244б. 23 дана    
Ш5(2=Каз)-3я73 Т93   Тілепов Ж. Тарих және әдебиет. (ХІҮ-ХІХ ғасыр басындағы қазақ әдебиетінің тарихилығы) Алматы: 




©2015 arhivinfo.ru Все права принадлежат авторам размещенных материалов.