Фрустрация, депрессия, апатия

Фрустрация - [ лат. frustratio – алдау, сәтсіздік, ақталмаған үміт ] - алға қойған мақсаттарына жете алмаған, жоспарлары күл-талқан болып күйреген адам басынан өткеретін уайым, үрей билеген психологиялық жай-күй. Дегеніне жете алмаған, діттеген мақсатын орындай алмаған саясат субъектілері фрустрация жағдайын кешуі мүмкін.Мақсатқа жету жолында жеңу мүмкін емес (немесе субъективті қабылданатын) қиыншылықтардан объективті негізде туындайтын жүріс-тұрыс пен уайым ретінде танылатын адамның психикалық қалпы.

Депрессия (лат. depressio — көңілсіздак, жабыраңқылық) – жабығу, торығу, күйзелу секілді ұғымдарына балама ұғым. Депрессия - көпке созылмайтын, бірақ созылып кетсе невроз немесе психоздың бастауына айналатын түнілу мен пессимизм арқылы бейнеленетін көніл-күи жағдайы.

Бұл өзі нарықтық қоғам орнаған соң ең көп қолданылатын әрі ең бір «сәнді» сөзге айналды. «Депрессияда жүр едім», «депрессияның салдарынан жұмыстан кеттім» болмаса «депрессиядан айыққан соң бәрін жаңадан бастаймын» деген тіркестер бір ауыздан шығып, екінші біреулердің құлағына ілініп жатады. Құлағына ілінетін себебі – тыңдаушының өзі депрессияда жүр…

Апатия - көне грек философиясында, стоиктер ұстанған этикалық принцип бойынша адам белсенділіктерінің төмендеуі.

АПАТИЯ (гр. аnatheia–бетараптық) – немқұрайдылық күй. Қандайда бір іс-қимылға деген құлшыныстың жоқтығы. Енжарлық, селқостық, сылбырлық, көңілдің еш нәрсеге соқпай, ұнжырғаның түсуі.

61-Ойлау операцияларын дамытуға арналған практикалық жаттығулар

Ақыл – ой дамуының мектептік тесті (АДМТ — ШТУР)

Жасөспірім және жеткіншек жастағы оқушылардың ақыл-ой дамуын диагностикалауға арналған. 6 тапсырмалар жинағынан тұрады (субтест).

Әрбір субтестті орындау үшін уақыт шектеулі:

«Мағлұматтылық 1»- 8мин

«Мағлұматтылық 2»- 4мин

«Ұқсастық»-10мин

«Жүйелеу»-7мин

«Жинақтап қорыту»-8мин

«Сандық қатарлар»-7мин

Құрылымы: «Қазір сіздерге тапсырмалар беріледі, онда жалпы және әртүрлі қоршаған ортадағы болмыстар мен заттарды салыстырып, талқылауға Сіздердің меңгергендеріңізді анықтау үшін бағытталған. Бұл тапсырманың өзгешелігі сонда сізге сабақ үстінде орындауға тура келеді. Тапсырманы орындау үшін Сізге қаламсап пен жауап бетшесі қажет болады, оны мен таратамын. Сіздер әртүрлі тапсырмалар жинағын орындайтын боласыздар. Ең алдымен, әрбір тапсырмалар жинағына түсініктемелер беріледі және мысалдарда оның шешілу тәсілдері көрсетілген. әрбір тапсырма шектеулі, уақытқа қатаысты. Жұмыстың басталуы мен аяқталуы менің бұйрығыммен орындалады. Барлық тапсырмалар қатарлармен қатаң түрде шешіледі. Бір тапсырмамен ұзақ уақыфт шұғылданбаңыз. Жұмысты тез және қатесіз орындауға тырысыңыз».

Осыдан кейін зерттеуші жауап парағын таратады және графаларды толырады, мұнда оқушының аты-жөні, тәжірибенің өткізілетін күні, мекетп және сыныбы, зерттелуші қайда оқиды соның барлығы тіркеледі.

Бағаналардың дұрыс толтырылғанын қадағалап, зерттеуші оқушылардан қаламдарын бір жаққа қойып, оны мұқият тыңдауларын сұрайды. Содан кейін зерттеуші нұсқауларды оқып беріп, субтесттің 1-мысалдарын таратады. «Кімнің сұрағы бар» деп сұрайды. Тест алу жағдайы барлығына бірдей болуы үшін, зерттеушіге жауап берер алдында жай ғана сәйкестендірілген мәтінді оқып беруі керек.

Осыдан кейін бетті айналдырып, тапсырманы орындай беруге рұқсат беріледі.бірінші субтестке берілген уақыт аяқталғанда, экспериментші сыналатындардың жұмысын үзіп, қаламдарын қойғызып, өзі келесі субтест бойынша нұсқауларды оқи бастайды.

62-Зияткерлікті өлшеудің психологиялық тәсілдері (ақыл-ой тестері, Дж.Равен матрицалары және т.б.)

Тест Равена

Методика предназначена для изучения логичности мышления. Испытуемому предъявляются рисунки с фигурами, связанными между собой определенной зависимостью. Одной фигуры не достает, а внизу она дается среди 6-8 других фигур. Задача испытуемого - установить закономерность, связывающую между собой фигуры на рисунке, и на опросном листе указать номер искомой фигуры из предлагаемых вариантов.

Тест состоит из 60 таблиц (5 серий). В каждой серии таблиц содержатся задания нарастающей трудности. В то же время характерно и усложнение типа заданий от серии к серии.

В серииА - использован принцип установления взаимосвязи в структуре матриц. Здесь задание заключается в дополнении недостающей части основного изображения одним из приведенных в каждой таблице фрагментов. Выполнение задания требует от обследуемого тщательного анализа структуры основного изображения и обнаружения этих же особенностей в одном из нескольких фрагментов. Затем происходит слияние фрагмента, его сравнение с окружением основной части таблицы.

Серия В- построена по принципу аналогии между парами фигур. Обследуемый должен найти принцип, соответствен но которому построена в каждом отдельном случае фигура и, исходя из этого, подобрать недостающий фрагмент. При этом важно определить ось симметрии, соответственно которой расположены фигуры в основном образце.

Серия С- построена по принципу прогрессивных изменений в фигурах матриц. Эти фигуры в пределах одной матрицы все больше усложняются, происходит как бы непрерывное их развитие. Обогащение фигур новыми элементами подчиняется четкому принципу, обнаружив который, можно подобрать недостающую фигуру.

Серия В- построена по принципу перегруппировки фигур в матрице. Обследуемый должен найти эту перегруппировку, происходящую в горизонтальном и вертикальном положениях.

Серия Еоснована на принципе разложения фигур основного изображения на элементы. Недостающие фигуры можно найти, поняв принцип анализа и синтеза фигур.

63-Өзін өзі бағыттау әдістері, оның нақты адамға қолданылуын талдау.

Жауабы:

Кәсіби бағыттылығы қалыптастыруды жетілдіру және жеке адамның жалпы дамуы тұрғысынан өте терең және жан-жақты зерттеген А.П. Сейтешовтің пікірінше, тұлғаның кәсіби бағыттылығы дегеніміз – жеке адамның маңызды жақтарының бірі, ол оның эмоция-ұстаным-қызығушылық-бейімділік-идеал-сенімдерінен көрінеді деді.

Эмоция танымдық үдерістің бірінші кезеңі. Ол қажеттілік, сезімталдық, уайымдау, тірі эмоционалдық күй формаларында көрінеді. Ұстаным – нақтылы бір шарттарға сәйкес қандай да бір іс-әрекетке дайындық ретінде туындайтын нақтылы бір жағдайдағы тұлғаның динамикалық күйі. Қызығушылық - тұлғаның бағыттылығын анықтайтын қыры болса, бейімділік – тұрақты қызығушылықты құрайтын сапа. Идеал – идеалды іздеу, идеалды бекіту, идеалға ұмтылу іс-әрекетінде көрініс табатын тұлға бағыттылығының негізгі формасы. Идеалдар оқушылардың қызығушылықтары мен бейімділіктері негізінде қалыптасады. Идеал – адам мінез-құлқы мен олардың бір-бірімен қарым-қатынасының үлгілік көрінісі. Кәсіби идеал кәсіби және қоғамдық мазмұнға ие. Кәсіби идеалға кәсіби қызығушылық – болашақ мамандығы туралы ұмтылыс, кәсіби талаптармен танысу және т.б. жатады. Қызығушылықтарын қанағаттандыра отырып, таңдаған мамандығы туралы білім қорларын кеңейтеді. Қоғамдық мазмұнға сананың кәсіби бағыттылығының азаматтық және адамгершілік дамуы жатады.

Кәсіби идеал мен мамандық таңдау арасындағы айырмашылық, идеал – мақсат, ал мамандық таңдау – осы мақсатқа жетудің құралын таңдау, белгілі бір іс-әрекетте өз-өзін дәлелдеу. Идеалды іздеу, таңдау және бекіту оқушы санасында кәсіби бағыттылықты қалыптастырудың негізгі кезеңін құрайды. Кәсіби идеалдың болуы – саналы, дұрыс, дәл уақытында мамандық таңдаудың алғышарты.

Сендіру тұлға кәсіби бағыттылығының жоғары формасы ретінде іс-әрекетке бағыттылығын анықтау, тәжірибеде таңдалған жолының дұрыстығына көз жеткізу секілді компоненттерден тұрады.

Кәсіби бағыттылықты дамытудың маңызды міндеті – жастарды әр кәсіптің ерекшелігімен, олардың мазмұны туралы толық біліммен қаруландыру, әрбір кәсіптің олардың жеке қасиеттеріне қоятын талаптарымен таныстырумен қатар, таңдап алған кәсібіне деген терең қызығушылығын ояту, маңыздылығын сезіндіру, оның қоғамдық өмірдегі әлеуметтік беделін түсіндіру болып табылады. Әсіресе, студенттердің болашақ кәсібіне байланысты мәселелерді шешу барысындағы олардың шығармашылық ой қабілеттерінің маңызы ерекше.

64-Маманның өзін өзі бағыттау негіздері.

Қоғамның әр түрлі саласында адами фактор ролінің артуы жоғары мектеп түлектерінің кәсіби деңгейіне қойылатын талаптарды күрделендіреді. Күрделі міндеттерді кәсіби тұрғыда шеше алатын, өз кәсіби іс-әрекетінің нәтижелерін болжап, үлгілей алатын және тәжірибеде қызмет ете алатын жоғары білікті мамандарға сұраныс артуда. Жоғары мектептің әлеуметтік тапсырысын сәтті орындаудың бірден бір шарты бәсекеге қабілетті мамандар дайындау болып табылады. Әлемнің алдыңғы қатарлы елдері білім беру мақсатын, мазмұны мен технологияларын оның нәтижесіне қарап бағалайды. Осыған байланысты, білім берудің негізгі мақсаты, болашақ мамандардың алған білімі, білігі мен дағдыларының негізінде, өзін-өзі дамытуға, мағлұматтарды өз бетінше табуға, талдауға және ұтымды пайдалануға үйрету болып отыр.

Болашақ мамандарды кәсіби іс-әрекетке даярлаудың заманауи мемлекеттік талаптары тұлғаның қалыптасқан кәсіби бағыттылығын талап етеді. Кәсіби бағыттылықтың болмауы немесе деңгейінің төмен болуы мамандарды даярлау сапасына негативті әсер етеді.

Кәсіби бағыттылық – адамның таңдалынған мамандыққа көзқарасын сипаттайтын, кәсіби іс-әрекетке дайындығы мен оның табыстылығына әсер ететін жеке адамның интегралды қасиеті деп қарастырылады. Кәсіби бағыттылықтың жан-жақтылығы, жеке адамның жүйесін құрайтын қасиеті ретінде П.А. Шавирдің анықтамасында көрсетілген. Оның пікірінше кәсіби бағыттылығы – нақты іс-әрекетті артығырақ көретін мотивтер жүйесі, оның өзі жеке адамның танымдық және құндылық-бағдарлық іс-әрекеті негізінде ететін кәсіби әсерлер жүйесімен қарым-қатынас процесінде қалыптасады. Кәсіби бағыттылығы жеке адамның интегралды қасиеті, оның тұлғалық бейнесін құрайтын факторы ретінде түсіну, оны кешенді түрінде кәсіби іс-әрекетке қажеттілік, бейімділіктер, кәсіби мұраттар, кәсіби іс-әрекетке деген құндылық бағдарлар және кәсіби іс-әрекетке байланысты дүниетаным компонеттері деп түсіну керек.

Бағыттылықты әлеуметтік мәнінде жан-жақты көрсеткен ғалым Е.А. Смирнованың пікірінше, белгілі бір кәсіпке қажеттілік-ниет-мақсат-бағдар-бағыттылық түрінде көрінеді деген. Ол бағыттылықты көптеген бағыттылық түріне баланатын өте жақсы оқитындықтың саналық көрінісі деп қарастырып, оны дүниетанымдық, адамгершілік принциптеріне, көзқарасқа баламасын қорытындылай келгенде көз жеткізу, сену деп түсіндіреді. Бұл әсіресе, кәсіптің тұқым қуалаушылық дәстүрін жалғастыру тәрізді кәсіптік бағыттылығын қалыптастырудың оң көзқарасын туындатуға өзіндік маңыз берді.

65-Іскерлік қарым-қатынас этикасы және мәдениеті.

66-Батысеуропалық және шығыс дәстүрлі мәдениетіндегі іскерлік қарым-қатынас этикасы ерекшеліктері.

Кәсіби бағыттылығын қалыптастыруға көптеген ғалым-психологтар, педагогтар және социологтар зерттеулері А.Е. Голомшток, Л.А. Иовайша, А.П. Сейтешов, К.К. Платонов, т.б. арналған. Бұл зерттеулерде студенттердің оқитын пәндері бойынша кәсіби бағыттылығын қалыптастыруда әбден болатындығын қарастырған. Бағыттылық жеке тұлғаның ерекшеліктерін тұтастай анықтайтын құрылым болса, онда кәсіби бағыттылық жеке адамның жалпы бағыттылығының құрылымы ретінде болады. К.К. Платонов ішкі талаптардың жәй қосындысына әкеп соғатын статистикалық тәсілмен кәсіби бағыттылық түсінігінің еңбек жағдайына байланысты мотивтің тәуелділігін тапты. Осыған сүйене отырып, А.П. Сейтешев тәрбиелеу және тұлғаның жетілу нәтижелігі саналатыны бағыттылық ішкі талаптарының құр механикалық қосындысы емес, адамның жете түсіну мен объективті жағдайдан шығатын тұлғаның біртұтас динамикалық бағытының тәсілін ұсынады. Л. Иовайша өзінің монографиялық еңбегінде мектеп оқушыларының мамандық таңдауының педагогикалық негіздерін айқындай отырып, кәсіби бағыттылықты кәсіби қызығушылық, бейімділігі, мотивтерінің бір мақсатқа бағытталуынан болады деген.

Іскерлік қатынас этикасы –мінез –құлықтық талаптардың принциптері,нормалар мен ережелердің әлемдік тәжірибе мен ғылым негізіндегі өндірістің жиынтығы.

Іскерлік қарым –қатынас белгілі бір мінез –құлықтық қағидаларға сүйенуі керек, олардың ең басты қағидалары болып келесілер табылады:1.іскерлік байланыстың негізінде жеке мүдделер мен өзіндік қызығушылықтардан басқа іскерлік қана қызығушылықтар болуы керек;2.адамгершілік;3.мейірімділік, яғни адамға мейірімділік жасау қажеттігі;4.құрмет көрсетушілік, яғни қарсы тарапқа деген құрмет.

67-Іскерлік хат алмасу этикеті, байланыс құралдары және т.б. арқылы қарым-қатынас.

Этикет ережелерін қатаң түрде сақтау -өзін -өзі ұстау мәдениетінің маңызды талабы.Кәсіби такт –бұл қарым –қатынас кезінде басқаларға деген шыдамдылық, мұқияттылық және әдептілік танытудың үлгісі.Шетел азаматтарымен іскерлік қарым –қатынасжасаудың негізгі қағидалары мен ережелері дипломатиялық хаттамамен белгіленеді.Шетел делегацияларын қабылдау мен қарым –қатынас жасау кезінде, келіссөз бен келісім шартқа қол қойған кезде, мереке күндері құттықтап, қаралы күндері көңіл айту –бұл дипломатиялық хаттама нормаларының сақталуын білдіреді.

Қабылданған нормалардан қандац да болмасын бас тарту мемлекеттердің абыройына нұқсан келтіру сияқты бағаланады. Тіпті белгісіз бір кеткен қателік қасақана жасалған қорлауға тең.

Іскерлік қарым-қатынас қандайда бір принциптерге негізделген, олардың ішіндегі негізгілері мыналар:

·іскерлік байланыс негізінде іске деген ниет білдіру, бірақ ол жеке және өзінің амбициясына байланысты болмауы керек;

·адалдық, ол өтірікке баралмайтын, әдепті сондай-ақ адамгершілік сапасын тудырады;

·ақ-ниет, ол адамдарға жақсылық жасау қажеттілігі (жақсылық-этиканың басты категориясы).

·қадірлеу (сыйлау), сөйлеушінің беделін қадірлеу. Ол адамның ізеттілігі, тактикалық ескертпелері, мейірімділігі бұның бәрі сыйластыққа немесе қадірлеуге жатады.

Этикет –бұл тәртіптің негізгі нұсқауы және қоғамдағы тәртіп. Этикеттің нұсқаулар ең біріншіден мәдениеттілікті көрсетеді.

1.Күнделікті қызметтік араласу.

·әңгімелесу, кездесу, келіссөздер;·келушілерді қабылдау;

·жиналыстарға, мекемелерге бару;·азаматтардың тұрған орындарына бару;·жиналыс, конференция, отырыстар;·кезекшілік, күзет.

2.Спецификалық қызмет араласуы.

·жұмыскезінде коллективімен араласу: а) субординациялық араласу түрі; б)жұмыскерлер арасында араласу;

·үйрену кезіндегі сабақ берушінің тыңдаушылармен жұмыс жүргізу.

·шет азаматтармен іскерлік қатынас.

3.Қауіпті қызмет түрі кезінде араласу.

·өзара келіспеушілік қарым-қатынасы;

·митинг, демонстрация, қатысушылармен араласу;

·спецконтингентермен араласу.

4.Вербалдық емесжәне арнайы емес араласу түрі.

·публикалық қатынас және интерьвю;

·баспада, теледидарда, радио арқылы сөйлесу;

·телефон, телесайт, радиохабар;

·іскерлік жазу.

68-Өз ЖОО оқытушылардың педагогикалық қарым-қатынас стильдеріне талдау жасаңыз. Қандай стильдер басым.

Исследователи вычленяют такие стили отношения учителя к классному коллективу как устойчиво – положительный, пассивно-положительный, неустойчивый. Но встречаются учителя, у которых отмечаются черты отрицательного стиля отношения к детям.
У педагога со стабильным положительным отношением к детям, деловой реакцией на недостатки в учебной работе и поведении, спокойным и ровным тоном в общении школьники раскованы, общительны, доверчивы. Отрицательное отношение к детям ("Как мне надоел ваш класс", "Умничать научились, а писать грамотно – нет" и др. ), неустойчивость позиции учителя, попадающего под власть своих настроений и переживаний, создают почву для возникновения недоверия, замкнутости, подхалимства. Все это налагает отпечаток на весь ход учебно–воспитательного процесса.

69-Тұлғаның табандылық пен жанжалшылдық деңгейлерін зерттеудің психологиялық әдістері.

⇐ Предыдущая 123 4 5 Следующая ⇒