 |
|
Кантрольная работа па беларускай мове
Тлумачальная запіска
Кантрольныя работы па беларускай мове прызначаны для студэнтаў ФЗН усіх спецыяльнасцяў і маюць на мэце: а) праверыць тэарэтычныя веды па курсе “Беларуская мова. Прафесійная лексіка”; б) паглыбіць і замацаваць веды па ўсіх раздзелах гэтай лінгвістычнай дысцыпліны; в) узбагаціць прафесійны слоўнікавы запас будучых спецыялістаў; г) развіць моўную (пісьмовую) кампетэнцыю студэнтаў у вучэбна-прафесійнай сферы дзейнасці.
Кантрольная работа па беларускай мове дасылаецца простай бандэроллю ці прыносіцца асабіста ў дэканат ФЗН або на кафедру беларускай філалогіі (408 аўдыторыя). Падпісваецца па-беларуску!!!
Узор подпісу бандэролі:
Іванова Ірына Мікалаеўна
211805 в. Залессе
Глыбоцкага раёна
Віцебскай вобласці
Каму: кафедра беларускай
філалогіі, п. 408
БДУ культуры і мастацтваў
Куды: вул Рабкораўская, 17
220001, Мінск
Узор подпісу кантрольнай работы:
Кантрольная работа
па беларускай мове
студэнта (-кі) ФЗН групы № 115
Івановай Ірыны Мікалаеўны
Пры выкананні кантрольнай работы рэкамендуецца карыстацца наступнай вучэбнай літаратурай:
- Азарка В.У., Васілеўская А.С., Круталевіч М.М. Беларуская мова: спецыяльная лексіка. – Мн., 2004.
- Беларуская мова / Пад рэд. Л.М.Грыгор’евай. – Мн., 1994.
- Сучасная беларуская мова / Пад рэд. Л.М.Грыгор’евай. –Мн., 2010.
- Сямешка Л.І., Шкраба І.Р., Бадзевіч З.І. Курс беларускай мовы. – Мн., 1986.
5. Тлумачальны слоўнік беларускай мовы: У 5-ці т. – Мн., 1977–1984.
Можна выкарыстоўваць і іншую вучэбна-метадычную літаратуру.
Заданні для кантрольных работ складзены ў чатырох варыянтах. Выбар варыянта залежыць ад парадкавага нумара ў спісе акадэмічнай групы.
Пры выкананні кантрольнай работы неабходна кіравацца наступнымі патрабаваннямі:
- Кантрольная работа павінна быць выканана і прадастаўлена ў тэрмін, устаноўлены вучэбным планам (да 30 кастрычніка).
- У пачатку кантрольнай работы ўказваецца нумар варыянта.
- Перад кожным заданнем павінна быць поўнасцю прыведзена яго ўмова.
- Кантрольная работа выконваецца на камп’ютары. Шрыфт Times New Roman, памер шрыфта – 14 пункт, інтэрвал палутарны. Палі верхнія і ніжнія – 2 см, левае – 1,5 см, правае – 3 см. Забараняецца скарачаць словы..
- У канцы работы неабходна прывесці спіс выкарыстанай літаратуры (гл. афармленне ў тлумачальнай запісцы).
- Калі ў рабоце былі зроблены заўвагі, іх трэба выправіць і прад’явіць выкладчыку да здачы заліку (разам з папярэдняй работай).
- Студэнты з незалічанай работай да заліку не дапускаюцца.
- Кантрольную работу дасылаць да 30 кастрычніка.
Кантрольная работа па беларускай мове
для студэнтаў-завочнікаў
Варыянт 1
1. Падбярыце і перакладзіце навуковы тэкст на беларускую мову па сваёй спецыяльнасці (0,5 старонкі кнігі звычайнага фармату, прыкладна 100 слоў). У перакладзеным варыянце падкрэсліце словы-тэрміны (да перакладу абавязкова дадайце ксеракопію тэксту-арыгінала з усімі выходнымі дадзенымі).
2. Напішыце 20 слоў-тэрмінаў па сваёй спецыяльнасці, падкрэсліце зычныя і галосныя, напісанне якіх не супадае з вымаўленнем.
3. Напішыце словы па-беларуску:
проездной, профессор, почтальон, здоровье, радиопередача, эмоциональный, аккордеонист, вокальный, необразованный, жизнерадостный, добросовестный, немилосердно, восемнадцатый, антифашистский, аппарат, периодика, реакция, территория, ориентация, идеалы, отголосок, примадонна, специальность, театральный, интеллект, бессмертие, специфика, Фейербах.
4. Устаўце, дзе трэба, прапушчаныя літары:
камп..ют..р, ф..льклор, ф..ртэпіяна, з..мправізаваць, кал..ндар, “П..сняры”, д..рыжор, раз..сціся, ц..рымонія, адна..менны. дэз..нфармацыя, с..мнаццаць, спец..нструмент, канферанс..е, інтэрпр..тацыя, к..нцэртмайстар, н..жыццяздольны, энц..клапедыя, мен..джар, сальфеджы.., ф..награма, р..петыцыя, пасляслоў..е, абан..мент, інт..л...генцыя, мец..нат, в..ртуоз, сп..вак, бал..рына.
5. Раскрыйце дужкі:
а) запішыце, дзе трэба, вялікую літару. Калі ёсць варыянты ў напісанні, трэба напісаць абодва (напрыклад, 9 Мая (свята), 9 мая (дата)):
(Дз,дз)ень (П,п)ерамогі, (Л,л)аўрэат (Дз,дз)яржаўнай (П,п)рэміі, (П,п)алеская вёска, мікрараён (З,з)ялёны (Л,л)уг, (З,з)аслужаны (Дз,дз)еяч (К,к)ультуры (Б,б)еларусі, (Дз,дз)ень (Н,н)араджэння, (Г,г)рамадзянская (В,в)айна, (В,в)ялікдзень, (Г,г)рунвальдская (Б,б)ітва, (З,з)аходняя (Б,б)еларусь, (К,к)анстытуцыя (Р,р)эспублікі (Б,б)еларусь, сузор’е (В,в)ялікай (М,м)ядзведзіцы, газета “(К,к)ультура”, (П,п)олаччына, (Б,б)еларускі (Дз,дз)яржаўны (Ў,ў)ніверсітэт (К,к)ультуры і (М,м)астацтваў;
б) запішыце словы разам, асобна, праз дэфіс: (аўдыя)візуальны, (экспрэс)выставы, (даведачна)бібліяграфічны, (канкурэнта)здольнасць, (супер)вокладка, (шмат)кроп’е, (па-за)праграмаю, (высока)адукаваны, (добра)вядомы, (значна)палепшаны, (філасофска)гістарычны, (агульна)(усходне)славянскі, чаму(сьці), (паў)краіны, (агульна)адукацыйны, (тэле)пастаноўка, як(небудзь).
6. Напішыце 5 слоў-тэрмінаў або словазлучэнняў-тэрмінаў (вузкаспецыльных) па сваёй спецыяльнасці і дайце ім тлумачэнне.
7. Перакладзіце словазлучэнні на беларускую мову (для назоўнікаў агульнага роду запішыце два варыянты перакладу):
она была лучшей исполнительницей народных песен, просить о помощи, игрушка из клёна, работать с Лепеевым Васей, встреча с коллегой Шурой, комментарии к переводу на французский язык, написано красными чернилами, пропустил индивидуальное занятие, большое спасибо за дружескую поддержку, перечень произведений печати, часть научно-справочного аппарата издания, должен извиниться за опоздание, войти в открытую дверь, неспелая ежевика невкусная, вход по пригласительным билетам, древняя рукопись, керамическая посуда, вокальное пение, объявление о встрече одноклассников.
8. Перакладзіце словазлучэнні на беларускую мову:
книга интереснее телеэкранизации, рассказ короток, но интересен, крыжовник крупнее красной смородины, Западная Двина шире и длиннее Припяти, в незнакомом тексте, музыкальная грамота, музыкальный слух, музыкальный театр, сестра старше брата на пять лет, благородный поступок, июльские ночи теплее сентябрьских, мои наилучшие пожелания, убедительная просьба, студенческие строительные отряды, в коммуникационном процессе, уникальная область художественной деятельности.
9. Запішыце колькасныя лічэбнікі словамі і раскрыйце дужкі:
2(адыграныя спектаклі), 3(міжнардныя дамовы), 17 (прачытаныя нумары часопіса), 8 (знаёмыя мужчыны), 14 (сучасныя камп’ютары), з 500 (тысяча рублёў), з (сямёра) капірайтарамі, паміж 2 (блізкія людзі), каля 700 (кіламетры ад Брэста), 33 (падручнікі па беларускай літаратуры), 2 (прахожыя), перад 867 (навучэнцы), звыш 60 (аркушы), 2 (дзверы), 5 (доўгія дні), 24(студэнты ІІ курса), 50 (годдзе), з 9 пісьменнікамі, 5,3 (даход), 9 (ягняты).
10. Праспрагайце наступныя дзеясловы:
акрэсліць, бегчы, разабраць, недадаць, несці, хацець.
11. Ад дзеясловаў утварыце нарматыўныя формы дзеепрыметнікаў і вызначце суфіксы:
укамплектавць, сфарміраваць, адрэстаўраваць, зжаць, дамовіцца, дагледзець, прынесці, застыць, адрэпеціраваць, інкруставаць, інтэрпрэтаваць, кампіляваць, скаардынаваць, адкарэктаваць, матываваць.
12. Перакладзіце на беларускую мову дзеепрыметнікавыя спалучэнні:
комплектующий отдел; цифры, показывающие динамику; лицо, заключающее договор; развивающееся сотрудничество приносит результаты; работающий с молодыми специалистами режиссер передает им свой опыт; выставка, демонстрирующая достижения страны в области культуры; оппонирующая организация.
13.Утварыце нарматыўныя формы дзеепрыслоўяў:
прысвяціць, праводзіцца, даследаваць, знайсці, знаходзіцца, арганізоўваць.
14.Перакладзіце словазлучэнні, улічваючы асаблівасці кіравання ў беларускай мове:
удивляться удаче, болеть ангиной, определять по своему вкусу, смеяться над младшим, благодарить родителей, согласно закону, не сделать из-за лени, встречаться по вечерам, в семи километрах от города, слышал своими ушами, смотреть за собой, по случаю праздника, управляющий делами, заведующая детским садом, думать про себя, создан по образцу.
15.Падбярыце беларускія сінонімы да наступных слоў:
асартымент, аргументы, бонус, вербальны, дэ-факта, канкурэнцыя, мемуары, вакантны, пралангацыя, крэдытор, фіксаваць, білінгвізм, аўтаномнае забеспячэнне, аптыміст.
Кантрольная работа па беларускай мове
для студэнтаў-завочнікаў
Варыянт № 2
1. Падбярыце і перакладзіце навуковы тэкст на беларускую мову па сваёй спецыяльнасці (0,5 старонкі кнігі звычайнага фармату, прыкладна 100 слоў). У перакладзеным варыянце падкрэсліце словы-тэрміны (да перакладу абавязкова дадайце ксеракопію тэксту-арыгінала з усімі выходнымі дадзенымі).
2. Напішыце 20 слоў-тэрмінаў па сваёй спецыяльнасці, падкрэсліце зычныя і галосныя, напісанне якіх не супадае з вымаўленнем.
3. Напішыце словы па-беларуску:
режиссер, жемчужный, исследование, обелиск, сымпровизировать, гениальный, индивидуум, высокообразованный, своевременно, льготы, мгновение, аудитория, в университете, немилосердный, студенческий, бесхарактерный, рассмотреть, дирижер, утверждать, Полесье, сюрреализм, на обложке, отсутствие, писатель, уменьшить, двести, деканат, пьедестал.
4. Устаўце, дзе трэба, прапушчаныя літары:
д..лікатны, канц..лярыя, ц..р..монія, менедж..р, вас..мнаццаць, ц..жкаваты, ап..кун, Васн..цоў, без..дэйны, за..нтрыгаваць, кр..дытаздольнасць, спецы..ліст, вогн..ўстойлівы, на..учанне, ла..рэат, цянь-шан..скі, д..ктафон, па..танцоўка, завес..це, салаў..іныя, Іл..я, камп’ют..р, дэз..нфармацыя, кантрас...ны, сям..юдзесяццю, пра..люстраваць, лід..р, супер..інтэлект.
5. Раскрыйце дужкі:
а) запішыце, дзе трэба, вялікую літару. Калі ёсць варыянты ў напісанні, трэба напісаць абодва (напрыклад, 9 Мая (свята), 9 мая (дата)):
(Б,б)еларускі (Д,д)зяржаўны (Ў,ў)ніверсітэт (К,к)ультуры і (М,м)астацтваў, (К,к)оласаўскі стыль, (Д,д)зень (П,п)ерамогі, (К,к)раіны (Б,б)алтыі, (Б,б)еларускае (Б,б)арока, (А,а)хілесава пята, (М,м)ележаў раман, газета “(Л,л)ітаратура і (М,м)астацтва”, (Д,д)акастрычніцкі перыяд, Людвіг (В,в)ван Бетховен, (Б,б)ожы (Х,х)рам, (Б,б)елавежская (П,п)ушча, (К,к)урган (С,славы), (К,к)анстытуцыйны (С,с)уд РБ, (З,з)аслужаны (Дз,дз)еяч (К,к)ультуры;
б) запішыце словы разам, асобна, праз дэфіс: (усходне)славянскі, (даведачна)бібліяграфічны, (літаратурна) мастацкі, Рэч (Паспалітая), (востра) сюжэтны, (паў) аркуша, (паў) Беларусі, (фонда) сховішча, (віцэ) прэзідэнт, (сарві) галава, (на) памяць, (па) майстэрску, (давыд) гарадоцкі, (розна) каляровы, толькі (што), (сацыя) культурны, (відэа) апаратура, (акета) інтэрв’ю, 1000 (гадовы).
6. Напішыце 5 слоў-тэрмінаў або словазлучэнняў-тэрмінаў (вузкаспецыльных) па сваёй спецыяльнасці і дайце ім тлумачэнне.
7. Перакладзіце словазлучэнні на беларускую мову (для назоўнікаў агульнага роду запішыце два варыянты перакладу):
старинная рукопись, затейливая подпись, душевная боль, старая шинель, барабанная дробь, способный ребенок, цинковые белила, хорошее поведение, белорусская живопись, бесконечные хлопоты, манная крупа, набрал полную грудь воздуха, открытая дверь, проявления гуманизма, аплодировали коллеге, говорили со старостой группы Валерой Кравченей, шить из шелка, на берегу реки, как с гуся вода, под тенью дуба, во время переписи населения, писать синими чернилами, рисовать акварелью, бояться собственной тени.
8. Перакладзіце словазлучэнні на беларускую мову:
последнее издание словаря полнее прежних; этот сценарий интереснее предыдущего; крупнейший в Европе университет; наш язык не хуже других; твой рисунок красивее моего; чьи-то вещи, никого не трогай; творчество этого художника гораздо ярче и оригинальней; Нарочь – красивейшее озеро Беларуси; прочитал Степкино сочинение; у нового солиста голос более приятный и звонкий; на конференции выступили наиболее способные студенты; ярчайший образец белорусского изобразительного искусства.
9. Запішыце колькасныя лічэбнікі словамі і раскрыйце дужкі:
284 (новая кніга); 25 (карцін); у 1995 годзе; з 8 аднакурснікамі; няма і 1,5 (год); на 1,5 старонках; з 53 падручнікамі; 1/3 (заданне); праз 1,5 (стагоддзе); 7,3; каля 10 старонак; з 14 да 18 гадзін; каля 55 працэнтаў; ¼ (усё дарослае насельніцтва); 3 (лепшы малюнак); абодва (мастак-авангардыст); 72 (экземпляр); абедзве (знакамітая актрыса), 782 старонкамі.
10. Праспрагайце наступныя дзеясловы:
афармляць, брацца, пець, даваць, даць.
11. Ад дзеясловаў утварыце нарматыўныя формы дзеепрыметнікаў і вызначце суфіксы:
аплаціць, назапасіць, спаліць, вымыць, выбраць, вынесці, злучыць, аправіць, выткаць, сплесці, змалоць, адкарміць, прагледзець, ссячы, пасівець, заінець, памаладзець, пастарэць, зарасці.
12. Перакладзіце на беларускую мову дзеепрыметнікавыя спалучэнні:
заинтересовавшийся человек, вышедший на сцену, открывшаяся выставка, стимулирующее средство, приносящий прибыль, танцующая балерина, пользующийся привилегией человек, почитаемый коллега, идущий вперёд, поющий конферансье, возмещённый убыток, угрожающее положение, установившиеся отношения, замёрзшее озеро.
13. Утварыце магчымыя формы дзеепрыслоўяў ад наступных дзеясловаў:
браць, спяваць, праспяваць, жыць, ехаць, развівацца.
14. Перакладзіце словазлучэнні, улічваючы асаблівасці кіравання ў беларускай мове:
поблагодарили преподавателя, послали за музыкантом, женился на однокурснице, внимательный к друзьям, простите меня, посмеяться над собой, видела своими глазами, в трех километрах от города, встречались по пятницам, пойти в лес за черникой, заведующий кафедрой, жить с родителями, больной гриппом, похожий на мать, писать по старому адресу, стоять у рояля.
15. Падбярыце беларускія сінонімы да наступных слоў:
арфаграфія, вернісаж, генацыд, гігант, гласарый, гуманны, дысгармонія, дэфект, ілюзорны, кампактны, карпарацыя, карэктывы, манускрыпт, прыярытэт, соцыум.