 |
|
Илья Ильич Мечников (1845-1916) 1 страница
Э________
күрделі нәруыздарға__
жатады.
Биология 10-сынып 28.09.
Cабақтытың тақырыбы: Нәруыз молекуласын зерттеу әдістері
Сабақтың мақсаты: 1. Оқушыларды нәруыз молекуласын зерттеу әдістері
таныстыру.
2.Дүпиетанымынын арттыра отырып,оқу материалдарын толық меңгеру
қабілетін дамыту.
3.Ұйымшылдыққа тазалыққа тәрбиелеу.
Сабақтың пәнаралық байланысы: Химия.
Сабақтың типі: Жаңа сабақ
Сабақтың түрі: Шығармашылық
Сабақтың әдісі: жоба құру оны қорғау, кесте толтыру. .
Сабақтың көрнекілігі: тірек-сызба, портрет
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру бөлімі.
ІІ. Жаңа сабақты түсіндіру.
ІІІ. Бекіту
ІV. Үйге тапсырма беру.
V. Үй тапсырмасын тексеру
VІ. Бағалау.
І. Амандасу ,Түгелдеу,сабақ мақсатымен танысу.
ІІ.Нәруыз молекуласын химиялық, физикалық және рентген-құрылымдык өдіспен зерттеу. Э.Фишер: «Нәруыз аминкышқылдарьшан тұрады және амидтік байланысқа түседі» деген болжамның дұрыстығын дәлелдеді. Э.Фишер амидтік байланыс түрін пептидтік байтныс, ал нәруыздың ең кіші бөлшегін пептид деп атады. Екі пептид байланысса, «дипептид», үш пептид байланысса, «трипелтид», ал бірнеше пептид байланысса «полипептид» түзілетіндігін дәлелдеді.
физикалық тұрғыдан зерттеледіШвед химигі Т.Сведберг жердің тартылыс күшінен 250 мын есе күшті үдеу беретін центрифуга ойлап тапкан. Қоймалжың сүйыктықтың үстіне нәруыз ерітіндісін қүйып, центрифуга-да айналдырғанда, нөруыз молекулалары ыдыстың түбіне карай ығыскан. оның Мr табуға болатынын анықтады. Нәруыз молек-ң табиғаты шap пішпінді болатынын ең бірінші дәлелдеді.
Полипептидтердің құрылымын рентген-құрылымдық әдіспен зерттеу 1930 жылдары басталды. Америкалык ғалым Л.Полинг 1951 жылы үлкен жаңалық ашқан. Медицинада «орақ пішінді жасушалы анемия» дейтін ауру белгілі. Бұл аурумен ауырған адамдардың қанындағы эритроциттер «орақ» пішінді болады. . орақ пішінді эритроциттер оттекті тасымалдау қасиетінен айырылады немесе өте нашар тасымалдайды. Ауру адамның гемоглобинінің құрамындағы аминқышкылының тізбегіндегі 6- орында тұрған «глутамин қышқылының» орнын «валин» басқанын анықтаған. Оны былай көрсетуге болады:
a) NH2— ВАЛ — ГИС — ЛЕЙ- ТРЕ-ПРО- глутамин қышқылы –ГЛУ-ЛИЗ
Карл Лайнус Полинг(1901 ж.т.)
Америкалык биофизик және биохимик. Нәруыз-дың екінші реттік кұрылымынын теориясын тұжырымдаған. Нобель сый-лығының лауреаты
а) сау адамның гемоглобиңінің тізбегі; ә) ауру адамның гемоглобинінін тізбегі
Міне, бұл аурудың болу себебі гемоглобин күрамындағы бір ғана аминкышкылының орын ауыстыруына байланысты екендігі осы тізбектен көрініп түр. Сонымен катар Л.Полинг «пептид молекула-сының беріктігі, оның күрамындағы оттек пен азот атомдарының сутектік байланыспен байланысуына негізделген» деген қорытынды жасады. Осы ашкан жаңальщтары үпгін Л.Полинг 1954 жылы Нобель сыйлығына ие болды.Сонымен, нәруыз (пептид) молекуласын әр түрлі әдістермен зерттеудің нәтижесінде, төрт құрылымды екендігі анықталды. Нәруыздың бірінші реттік құрылымы.Нәруыздың бірінші реттік құрылымында аминкыш-кылдары ретпен бір-бірімен берік ұзын тізбек құрап орналасады. Бірінші реттік құрылымындағы аминкышкылдарының ретпен орналасуы баска нәруыз моле-куласында қайталанбайды. Сондыктан жасушада бірнеше жүздеген нәруыз молекуласы болады. Олар кұрылымдары жөнінен бір-бірінен айқын ажыратылады. мысал ретінде Инсулин гормоны екі полипептидтік тізбектен — А ж\е В-дан тұрады. А тізбегі 21 аминкышкылдарының қалдығынан, а л В тізбегі 30 аминқышкылдарынын қалдығынан тұрады. Бір назар аударатын жағдай — В тізбегінің І реттік құрылымы барлық жануарларда бірдей болады.
Қорыта келгенде, полипептидтік тізбектегі әр түрлі аминкышкьіл-дары калдыктарыньщ бір-бірімен кезектесіп байланысу ретін нәруыздың бірітиіреттік щрылыжы деп атайды. Нәруыздың ІІ реттік құрылымы.Полипептидтік тізбектері түзу болып келетін нөруыз аз. Оларға тек табиғи жібек талшыктары мысал бола алады. Полипептидтік тізбектің кеңістіктегі оралма төрізді болып келген пшіінін нөруыздың екінші реттік құрлымы деп атай
Нөруыздың екінші реттік күрылымы әрбір шиыршықтың көрші оралымындағы —NH— ж\е —СО— топтарының арасында түзілетін сутектік байланыстар арқылы орындалады. Полипептидтік байланыс оралымға айналғанда, радикалдар сырттап қалады. Сол радикалдардан нәруыз молекуласынын үшшші реттік кұрылымы түзіледі.Нәруыздың ІІІ реттік құрылымы. Полипептидтік тізбек екіге бүктелгенде, шар пішінді форма түзіледі. Бүл кезде құрамында S атомы бар аминқышқылы цистеин радикалдарының арасында байланысқа түседі. Бүл байланыс әлсіз (гидрофобты), бірак молекулалардың тағы да бүктеліп шумакталуының нәтижесінде беріктігі арта түседі. Мұны нәруыз молекул-ң ІІІ реттік құрылымы немесе S=S байланыс дейді. S=S байланыс сутектік байланыспен салыстырғанда әлсіздеу, бірақ оралым көбейген сайын радикалдар бір-бірімен жабысып, молекуланын белсенділігі арта түседі де, осыдан
ІV. реттік құрылым пайда болады. Ол өте күрделі, бірнеше шумақталған оралымнан (глобулалардан) құралады, яғни ІV реттік кұрылым — бірнеше нәруыз молекул-ң қосындысы. Мысалы, гемоглобин ферменті төрт нәруыз молекуласының жиынтығынан тұрады да, ол ұлпаларға оттек тасымалдайды.
ІІІ.1. Берілген кестені толтырыңдар. Нәруыз молекуласын ашқан ғалымдардың еңбектері
| Ғалымдар | Еңбектерінің құндылығы |
| 1. Э.Фишер 2. Т.Сведберг 3. ЛПолинг |
ІV. §6
V. 1. Нәруыз молекуласы қандай ?
2. Нәруыздың құрылысы қандай?
3. Аминқыщқылдарының түрлері қандай мысал келтір.
Биология 10-сынып 1.10.09.
Cабақтытың тақырыбы: Нәруыздың қасиеттері және атқаратын қызметтері
Сабақтың мақсаты: 1. Оқушыларды нәруыздың қасиеттері және атқаратын қызметтерімен таныстыру.
2.Дүпиетанымынын арттыра отырып,оқу материалдарын толық меңгеру
қабілетін дамыту.
3.Ұйымшылдыққа тазалыққа тәрбиелеу.
Сабақтың пәнаралық байланысы: Химия.
Сабақтың типі: Жаңа сабақ
Сабақтың түрі: Шығармашылық
Сабақтың әдісі: жоба құру оны қорғау, кесте толтыру. .
Сабақтың көрнекілігі: тірек-сызба, портрет
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру бөлімі.
ІІ. Жаңа сабақты түсіндіру.
ІІІ. Бекіту
ІV. Үйге тапсырма беру.
V. Үй тапсырмасын тексеру
VІ. Бағалау.
І. Амандасу ,Түгелдеу,сабақ мақсатымен танысу. §7.
Нәруыздың қасиеттері. Әр түрлі жануарлардың, өсімдіктер мен микроорганизмдердің нәруыздарын зерттегенде, олар физикалык ж\е химиялық қасиеттері ұқсамаған. Бұл айырмашылықтар аминкышқылдарының алуан түрлілігімен түсіндіріледі, яғни әрбір түрдің өзіне тән құрылымдары жөнінен күрделі айырмашылыктары бар нәруыздары болады. Осыған байланысты бір түр фенотипі жөнінен екінші түрге ұқсамайды (БЖ дамыған егізден баска).
Нәруыздардын көбісі суда жаксы, кейбіреулері нашар ериді, ал кейбірнәруыздар мүлде ерімейді. Нөруыздардьщ ерітіндісі коллоидті сипатта болады. Олардьщ кейбір кышқылдарда ж\е тұз ерітіндісінде еритін түрлері де бар. Нәруыздардың барлығы сілтілерде жақсы ериді, ал органикалык еріткіштерде мүлде ерімейді. Нәруыздар лиофильді (грекше «йо» — ерітінді, «рһпіо» — сүйетін) коллоидті ерітінді түзеді. Нәруыздың коллоидті касиеттері коллоидті бөлшектердің мөлшеріне, ерітіндінің рН мәніне, сырткы ортаның температурасына ж\е т.б. байланысты. Нәруыздар табиғи пішіндеріне қарай: фибрилдік және глобулдық болып екіге белінеді. Фибрилдік нәруыздардың түрлері жіп тәрізді болады. Оларга миозин, кератин (шаштың кұрамында болады) т.б. жатады. Бұлшык ет нәруызы — миозинтң ұзындығы жүздеген нано-метрге жететін жіп төрізді болып келеді. Олар ұзара да, қыскара да алады. нәтижесінде қимыл-қозғалыс реакциялары жүзеге асып отырады. Молекулаларының диаметрі 5—7 нм болатын шар төрізді гемоглобин оттекті тасымалдау қасиетіне ие. Глобулдық нәруыздар — полипептидтік тізбектері шар төрізді болатын нәруыздар. Сонымен фибрилдік нәруыздар құрылымдык және жиырылу, ал глобулдық нәруыздар зат алмасу қызметін аткарады.
Нәруыз молекуласының тағы бір касиетіне оньщ әр түрлі әсерлерден табиғи құрылымының өзгеруі жатады. Мысалы, қыздырудың, сәулелендірудің, химиялық заттардың әсерінен және механикалық әсер етудің салдарынан нәруыздың, алдымен, үшінші реттік, одан кейін екінші реттік құрылымдарының арасындағы байланыс үзіледі. Соңынан молекула пішіндерін өзгертеді. Бұл құбылысты денатурация деп атайды. Денатурация: қайтымды және қайтымсыз болып екі топка болінеді. Денатурациядан кейін нәруыздың қасиеттері өзгереді. Ол өзінің ерігіштігшен айырылып, арнаулы қызмет атқаруы бұзылады. жұмыртқа қыздырғаннан кейін тығыздалып, мөлдірлігін жоғалтуы дәлел бола алады..
Нәруыздың қызметтері.
құрылыс қызметі. Жасуша мен цитоплазма органоидтерінің мембраналары жасуша мембранасының ішкі, сыртқы қабықшасы, митохондрияның ішкі мембранасының 70%-ы нәруыз молекуласынан тұрады. Жануарлардьщ мүйізі, тұяғы, қауырсыны, түктері, сіңірлері, шеміршектері мен қан тамырларының қабырғасы жөне т.б. нәруыздан құралган.
Тасымалдау қызметі гемоглобин нәруызы өкпеден сіңіріп алған оттекті дененің барлық ұлпалары мен мүшелеріне тасымалдап, оларды оттекпен қамтамасыз етедіде, ыдырау өнімі — СО2-шығарылады.
Қозғалыс қызметі.Организмнің қозғалыс қызметіне бұлшық еттің талшығы мен ұлпалардың түрлі жиырылғыштық жүйесіне әсер ететін арнайы нәруыздар катысады. Мұндай нәруыздар жасушаның ішіндегі протоплазманың козғалысына да әсер етеді. Жасушаның бөлінуі кезінде ахроматин жіпшелерінің жиырылуы салдарынан, хромосомалар экватордын полюстеріне тең таралатындығы белгілі. Қорғаныштық қызметі. Нөруыздар организмді әр түрлі жұқпалы аурулардан қорғайды. Егер жануарлардың немесе адамның организміне зиянды нәруыздар (токсиндер) енетін болса, оған қарсы туратын нәруыздар — антиденелер түзіледі. Антиденелер бөгде денелермен күресіп денені зарарсыздандырады. аурумен ауырғаннан кейін организмде иммунитет пайда болады.
Ферменттік (катализаторлыц) қызметі. Организмдегі заттардың өзін-өзі жаңартуы ферменттердін әсерімен жүзеге асырылады. Орыс ғалымы И.П.Павлов ферментті «тіршіліктің қоздырғышы» деп атады, өйткені ол организмдегі зат алмасуды реттейтін көптеген реакцияларды тездетеді-
Антидене 
Антидене жасап
шығаратын
жасуша
7-сурет. Антиденелердің түзілуі
ІІІ.Биологиялық диктант.
ІV. §7
V. Мына терминдерге анықтама беріңдер: пептид, дипептид, полипептид, пептидтік байланыс
2. Нәруды зерттеулің әдістеріне тоқталып,мысал келтіріңдер.
3.Нәпуыздың 4-реттік құрлымына сипаттама беріңіздер?
1-зертханалык жұмыс. Зат алмасу реакциясының фер-менттік сипаты
Мацсаты: 1) зат алмасу реакциялары кезіндегі ферменттердід маңызын дөлелдеу; 2) ферменттердің белсенді әрекеттерін анықтау.
Қ^рал- жабдықтар. Шикі және піскен картоп түйнектері, элодея жапырағы, 3%-дьщ сутек пероксиді, тамшуыр (пипетка), препараттык инелер, заттык шыны және жабын әйнек, Петри тостағаншасы жөне микроскоп.
Жрмыс барысы. 1. Шикі және ліскен картоп кесінділеріне сутек лероксидін тамызыңцар. Қай кесіндіде өзгеріс байкалады? Байқалған кұбылысты түсіндіріндер. 2. Су тамшысында жатқан элодея жапьгра-гын микроскоп аркылы карандар. 3. Жапыракда сутек пероксидін тамызып, кандай өзгеріс байкалатынын бакылаңдар.
Жаңа сабақтың сұрақтары
1. Нуклеин қышқылдары дегеніміз не?
2. Нуклеин қышқылдарын алғаш тапқан кім, қай жылы неден алды?
3. ДНҚ құрамындағы мономерлерді ашқан кім олар қалай аталады?
4. Пуриндік негізбен пиримидиндік негіздерді атап, олардың сәйкестігін сипатта?
5. ДНҚ-ны зерттеуде М.Уилкинс пен Р. Франклин еңбектері қандай, ДНҚ-кұрылысын қалай сипаттаған?
6. Дж. Уотсон мен Ф.Крик зерттеулері бойынша ДНҚ моллекуласын сипаттау.
Биология 10-сынып 5.10.09.
Cабақтытың тақырыбы: Нуклеин қышқылдары
Сабақтың мақсаты: 1. Оқушыларды нуклеин қыщқылдарының ашылу тарихы және молекула құрамымен таныстыру.
2.Дүпиетанымынын арттыра отырып,оқу материалдарын толық меңгеру
қабілетін дамыту.
3.Ұйымшылдыққа тазалыққа тәрбиелеу.
Сабақтың пәнаралық байланысы: Химия.тарих
Сабақтың типі: Жаңа сабақ
Сабақтың түрі: Шығармашылық
Сабақтың әдісі: .
Сабақтың көрнекілігі: ДНҚ –моделі, портрет
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру бөлімі.
ІІ. Жаңа сабақты түсіндіру.
ІІІ. Бекіту
ІV. Үйге тапсырма беру.
V. Үй тапсырмасын тексеру
VІ. Бағалау.
І. Амандасу ,Түгелдеу,сабақ мақсатымен танысу.
ІІ.. 1951 жылы америкалык биохимик Э. Нуклеин қышқылдары — тірі организмдегі тұқым қуалайтын акпараттарды сақтай отырып, оны келесі ұрпактарға жеткізетін күрделі кұрылысты молекула.
Олар малдардың, күстардың, т.б. жануарлардың пайдалы қасиеттерін таңдап алган. Сөйтіп үй жануарларының көптеген тұқымдарын, сүтті сиырларды, ешкі, қойларды және жүйрік жылқыларды сұрыптап шыгарған.
1868 жылы швейцарияльщ биохимик Ф. Мишер жасуша ядросының құрамынан қықылдық қасиеті бар затты бөліп алған. Оны алғаш рет ядродан (латынша «nykle-us» — ядро) тапқандықтан нуклеинцышқылы деп атадыЧаргафф ДНҚ молекуласының күрамына 4 нуклеотид кіретіндігін тапты Екі нуклеотид — аденин мен гуанин (екі сақиналы) пуриндік негізге, тиминмен цитозин пиримидиндік негізге жатады. Э. Чаргафф адениннің саны тиминмен бірдей: А = Т, ал гуаниннің саны цитозиннің санына Г = Ц сәйкес екенін анықтады. 1950 жылы агылшын биофизигі М.Уилкинс ДНҚ-ның кристалдык талшыктарының рентгенграммасын алды.
Р.Франклин — ДНҚ молекуласынын рентгенграммалык суретін бірінші түсірген гальцддардың бірі. Ол рентгенграмманың көмегімей көмірсулы фосфатты
тұлғаның (сүйеніш) шиыршыктың сыртқы жағында, ал азотты негіздер ішкі жағында орналасатындығьш ж\е шиыршьщтың бір оралымында он нуклеотид болатынын анықтады. ДНҚ-ның кұрамын анықтауда Р.Франклин ашкан деректердін маңызы өте зор болды. 1953 жылы америкалық биохимик Дж.Уотсон мен ағылшын биофизигі әрі генетигі Ф.Крик дөлелдеді. Олар рентген құрылымдыұ әдісті пайдаланып, ДНҚ моле-куласьгаың құрамын ашты
|
Ол тізбектер косарлана бұралып, кос оралым түзеді. Екі тізбектің азотты негіздері оралымның ішінде калып, олар өзара бір-бірімен сутектік байланыс түзеді. Ал көмірсу мен фосфат топтары оралымды сырттап калады. Демек, әр тізбектің азоттык негіздері коваленттік байланыс арқылы бірін-бірі толыктырып түратын комплементарлык принципке сай байланысады. Яғни, аденин мен тимин екі сутектік, ал гуанин мен цитозин үш сутектік байланыс арқылы қосылатыны дөлелденді. Сонымен, 1953 жылы Дж.Уотсон мен Ф.Крик ДНҚ молекуласынын құрылымдық моделін жасап, халыкаралык Нобель сыйлығына ие болды.
ІІІ. Кесте толтыру
| Нуклеин қышқылы | ДНҚ-ны зерттеуші ғалымдар | Ғалымдардың еңбектері |
| днқ |
ІV. . §8
V. 1. Нәруыздардың қасиеттерін сипатта?
2.Нәруыз қандай қызметтер атқарады?
Арылшын биофизигі. ДНҚ-ның кұрылысын зерттеп, Дж.Уотсон мен
Ф.Криктін «Дезоксири-бонуклеин кышкылы кос орамды болады» деген болжамын дөлелдеді. Нобель сыйлығынын лауреаты (1962 ж.)
Биология 10-сынып
Cабақтытың тақырыбы: ДНҚ молекуласының екі еселену ерекшеліктері
Сабақтың мақсаты: 1. Оқушыларды ДНҚ молекуласының ерекшеліктерімен таныстыру.
2.Дүпиетанымынын арттыра отырып,оқу материалдарын толық меңгеру қабілетін дамыту.
3.Ұйымшылдыққа тазалыққа тәрбиелеу.
Сабақтың типі . Жаңа сабақ
Сабақтың түрі: Проблемалық
Сабақтың көрнекілігі: тірек-сызба, Сызбанұсқа
Сабақтың пәнаралық байланысы: Химия.
Сабақтың әдісі: Сұрақ жауап,баяндау, кесте толтыру. .
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру бөлімі.
ІІ. Жаңа сабақты түсіндіру.
ІІІ. Бекіту
ІV. Үйге тапсырма беру.
V. Үй тапсырмасын тексеру
VІ. Бағалау
ІІ. ДНҚ молекуласының екі еселену ерекшеліктері
молекуласының екі еселенуін редупликация деп атайды. Редупликация жасушаның бөлінуге даярлану кезінде көптеген ферменттердщ қатысуымен жүреді. Ол ферменттердің бірі — азоттык негіздердің арасындагы сутектік байланысты ыдыратып, екі тізбекті бір-бірінен ажыратса, екіншілері — ядроның кұрамындағы бос нуклеотидтердің есебінен ажыраған тізбекті толыктыратын екінші тізбекті кұрастырады. Яғни, екінші тізбектегі генетикалық ақпарат алғашкы тізбектегі ақпаратпен бірдей болады. Мысалы, бір тізбек А—Т—А—Г— Ц—А болса, оның қарсысында Т—А—Т—Ц—Г—Т тізбегі түзіледі. Тізбектегі нуклеотидтердің бір-бірімен байланысуы олардың комплементарлык принципіне сөйкес келеді.
Екі еселену кезінде аналық ДНҚ молекуласынан жана екі молекула түзіледі. Осы екі жаңа молекуладағы генетикалык акларат аналыкқДНҚ-ға сәйкес болады. Демек, ата-анадан берілетін тұқым куалау аклараты ДНҚ-ның екі еселенуі кезінде беріледі.
1960 жылы М.Месельсон мен Ф.Сталь ДНҚ-ның екі еселенушің жолдарын болжады.
1. Сақтала екі еселену. Жаңа тізбекте молекула пайда болу үшін алдыңғы ДНҚ-ның қос оралымының матрицасы сакталып, жаңа молекулаға негіз болады. Жаңа молекуланың біреуі бұрынғы ДНҚ-ньщ молекуласын, ал екіншісі жаңадан синтезделген молекуланы алады.
2. Жартылай сацтала екі еселену. Азотты негіздер арасындағы әлсіз сутектік байланыстар үзілгеннен кейін негіздер ыдырап, ДНК молекуласының кос тізбегі ашылған сырма сиякты екі жаққа кетеді. Бөлінген өрбір тізбек болашакта пайда болатын тізбекке матрица кызметін аткарады (
«Жаңа» жөне «ескі» тізбектер сутектік байланыстар аркылы косылады.
3. Бытыраңқы екі еселену. Бұл еселенуде ДНҚ молекуласы қыска бөлшектерге ыды-райды да, жаңадан түзілетін кос тізбектін негізі қаланады. Екі еселенудін бұл түрінде де матрицаның рөлін нуклеотидтер аткаратындығы белгілі.
Америкалық биохимик. ДНҚ-полимераза ферментін ашты. ДНК молекуласын ен бірінші синтездеді (1967 ж.). Нобель сыйлығыньщ лауреаты (1959 ж.)
М.Месельсон мен Ф.Сталь ДНҚ молекуласының жартылай сактала екі еселенетінін аныктады. Эукариот ясасушаларына жасалған кейінгі төжірибелер нөтижесінде де ДНҚ молекуласыньщ жартылай сақтала екі еселенетіндігінің дұрыстығы аныкталды. Биохимиктер ДНК-ның екі еселенуіне қатысыл, сутектік байланыстарды үзетін ерекше ферментті бөліп алды. Ол ферментті ДНК-полимераза ферменті деп атады. Бұл ферментті ашкан америкалық биохимик Артур Корнберг осы еңбегі үшін Нобель сыйлығының лауреаты атағын алған.
Ферменттердің өсерінен сутектік байланыстардың үзілуі ДНҚ-ның бір ұшынан басталып, екінші ұшында аякталады.
ДНҚ молекуласы үзінді түрінде екі еселе-неді де, әрбір тізбектің қарама-қар-сысында жаңа тізбектер синтезде-леді. Жаңа тізбектердің осылай үзінді түрінде синтезделетінін 1968 жылы жапон ғалымы
Р. Оказаки дәлелдеген болатын. бұл үзінділердщ бір-бірімен лигаза (грекше «ligasa» — жабыстырушы, Жалғастырушы деген мағынаны білдіреді) ферменті аркылы байланысады. Амер. ғалымдар Ричардсон Мен Вейс лигаза ферменттерінің қасиеттерін зерттеп, ол фермент-І үзінділерді бірімен-бірін , тұтас бір тізбек құрас. тапты.
ІІІ. Бекіту. Сұрақтар беру.
1. Редупликация дегеніміз не?
2. ДНҚ –ң екі еселенудің қандай түрлері бар оны кім зерттеп жазды?
3. ДНҚ –ң екі еселенудің тәжірибесі қандай тірі организмдерге жасалды.
4. Артур Корнберг Нобел ь сыйлығының лауреаты атағын қай еңбегі үшін алды.
5. Р. Оказаки бойынша ДНҚ –ң екі еселенуі қалай жүреді?неніің көмегімен?
6.ДНҚ молекуласының маңызы қандай?
ІV. Үйге §10 оқу. Есептер шығару.V.
Көрнекіліктер:
ДНК-полимераза ферменттін ашкан америкалық биохимик Артур Корнберг осы еңбегі үшін Нобель сыйлығының лауреаты атағын алған. ДНҚ-ны 1967ж бірінші синтердеді.
Морис Хью Уилкинс
(1916 ж.т.)
ізді.
Тақырыптың түйіні
1. ДНҚмолекуласы екі жілшеден түратындыктан молекулалык массасы нәруыздан жоғары болады. Табиғаттары алуан түрліліктің сакталынуы ДНҚ-нын акпаратына байланысты.
2. ДНКполимерге жатады, оның мономерлерінің рөлін төрт нуклеотид (аденин, тимин, цитозин, гуанин) аткарады.
