 |
|
Сацыяльна-асобасных кампетэнцый выпускніка
БЕЛАРУСКАЯ МОВА
(ПРАФЕСІЙНАЯ ЛЕКСІКА)
Тыпавая вучэбная праграма
для вышэйшых навучальных устаноў
Мінск
РІВШ 2008
УДК 808 26
ББК81 411 3
Б43
Рэкамендавана:
кафсдрай гісторыі беларускай мовы Беларускага дзяржаўнага універсітзта
(пратакол № 8 ад 4 сакавіка 2008 г);
навукова-метадычным саветам Беларускага дзяржаўнага універсітэта
(пратакол № 3 ад 27 сакавіка2008 г);
вучэбна-метадычным аб'яднаннем ВНУ Рэспублікі Беларусь
па гуманітарнай адукацыі
(пратакол № 4 ад 31 сакавіка 2008 г)
С к л а д а л ь н і к і:
д-р філал. навук, праф, заг. каф. гісторыі бел. мовы Беларускага
дзяржаўнага універсітэта М.Р. Прыгодзіч;
канд. філал. навук, дац., дац. каф. гісторыі бел. мовы Беларускага
дзяржаўнага універсітэта Г.І. Кулеш,
канд. філал. навук, дац., дац. каф. Бел. мовазнаўсгва Беларускага дзяржаўнага
педагагічнага універсітэта імя Максіма Танка Н.П. Лобань
Р э ц э н з е н т ы:
кафедра рус. і бел. моў Беларускай дзяржаўнай сельскагаспадарчай акадэміі;
д-р філал. навук, праф., праф. каф. бел. мовы Гомельскага дзяржаўнага
універсітэта імя Ф.Скарыны В.А. Ляшчынская;
канд. філал. навук, дац., дац. каф. бел. і рус. моў Беларускага дзяржаўнага
эканамічнага універсітэта Н.П. Старавойтава
Беларускаямова (прафесійная лексіка): тыпавая вучэб. пра-
Б 43грама для выш. навуч. устаноў / склад. М.Р.Прыгодзіч, Г.I.Ку-
леш, Н.П.Лобань ; пад рэд. М.Р.Прыгодзіча. – Мінск: РІВШ,
2008. – 28с.
УДК808.26
ББК 81.411.3
ЗМЕСТ
Тлумачальная запіска................................................................................................................4
Прыкладны тэматычны план...................................................................................................................11
Змест вучэбнай дысцыпліны......................................................................................................12
Спіс літаратуры..................................................................................................16
Асноўныя паняцці і тэрміны ............................................................... ...21
Дадатак. Прыкладныя тэмы вусных паведамленняў
і рэфератаў .......................................................................................................24
ТЛУМАЧАЛЬНАЯ ЗАПІСКА
Тыпавая вучэбная праграма новага пакалення па вучэбнай дысцыпліне “Беларуская мова (прафесійная лексіка)” прызначана для ажыццяўлення на першай ступені вышэйшай адукацыі ў межах цыкла сацыяльна-гуманітарных дысцыплін. Яе характэрнымі рысамі з'яўляюцца: абноўлены змест, акцэнтаванне на кампетэнтнасным падыходзе да навучання, значнае ўзмацненне ролі і месца самастойнай працы студэнтаў, выкарыстанне сучасных інавацыйных педагагічных тэхналогій. У межах супрацоўніцтва выкладчыка і студэнта праграма выступае своеасаблівым арыенцірам у працэсе набыцця ведаў, разнастайнай інфармацыі, атрымання практыка-арыентаваных і жыццядзейнасных уменняў.
Вучэбная праграма дысцыпліны “Беларуская мова (прафесійная лексіка)” распрацавана ў адпаведнасці з такімі нарматыўнымі і метадычнымі дакументамі, як:
· Макет образовательного стандарта высшего образовання первой ступені (зацверджаны загадам Міністэрства адукацыі Рэсаублікі Беларусь ад 13.06.2006 г. № 374).
· Образовательный стандарт “Высшее образование. Первая ступень. Цикл социально-гуманитарных дисциплин” (зацверджаны і ўведзены ў дзеянне пастановай Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь ад 01.09.2006 г. № 89).
· Изменение № 1 к РД РБ 02100.5227-2006 (зацверджана і ўведзена ў дзеянне пастановай Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь ад 18.01.2008 г. № 3).
· Макет типовой учебной программы дисциплины социально-гуманитарного цикла высшего образования первой ступени (методические рекомендации для разработчиков типовых учебных программ) (Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь, 2007 г).
· Порядок разработки, утверждения и регистрации учебных программ для первой ступени высшего образования (зацверджаны Міністэрствам адукацыі Рэспублікі Беларусь 28.12.2007 г.).
У вучэбнай праграме ўлічаны патрабаванні адукацыйнага стандарта па цыклу сацыяльна-гуманітарных дысцыплін.
- Агульныя патрабаванні да фарміравання
сацыяльна-асобасных кампетэнцый выпускніка
Асноўнымі мэтамі сацыяльна-гуманітарнай падрыхтоўкі студэнтаў у вышэйшай навучальнай установе з'яўляюцца фарміраванне і развіццё сацыяльна-асобасных кампетэнцый, заснаваных на гуманітарных ведах, эмацыянальна-вартасным і сацыяльна-творчым вопыце, што забяспечваюць вырашэнне і выкананне грамадзянскіх, сацыяльна-прафесійных, асобасных задач і функцый.
Сфарміраванасць у выпускніка сацыяльна-асобасных кампетэнцый садзейнічае развіццю сацыяльна-прафесійнай кампетэнтнасці як інтэграванага выніку адукацыі ў ВНУ.
Агульныя патрабаванні да фарміравання сацыяльна-асобасных кампетэнцый вьшускніка вызначаюцца наступнымі прынцыпамі:
1) прынцыпам гуманізацыіяк прыярытэтным прынцыпам адукацыі, што забяспечвае асобасна-арыентаваны характар адукацыйнага працэсу і творчую самарэалізацыю выпускніка;
2) прынцыпам фундаменталізацыі,які садзейнічае арыентацыі зместу дысцыплін сацыяльна-гуманітарнага цыкла на выяўленне сутнасных асноў і сувязей паміж разнастайнымі працэсамі акаляючага свету, прыродазнаўча-навуковымі і гуманітарнымі ведамі;
3) прынцыпам кампетэнтнаснагападыходу, які вызначае сістэму патрабаванняў да арганізацыі адукацыйнага працэсу, накіраваных на ўзмацненне яго практычнай арыентаванасці, павышэнне ролі самастойнай работы студэнтаў па вырашэнні задач і сітуацый, мадэліруючых сацыяльна-прафесійныя праблемы, і фарміраванне ў выпускнікоў здольнасці дзейнічаць у зменлівых умовах жыцця;
4) прынцып сацыяльна-асобаснай падрыхтоўкі,які забяспечвае фарміраванне ў студэнтаў сацыяльна-асобаснай кампетэнтнасці, заснаванай на адзінстве атрыманых гуманітарных ведаў і ўменняў, эмацыянальна-каштоўнасных адносін і сацыяльна-творчага вопыту з улікам інтарэсаў, патрэб і магчымасцей навучэнцаў;
5) прынцып міждысцыплінарнасці і інтэграцыісацыяльна-гуманітарнай адукацыі, рэалізацыя якога забяспечвае цэласнасць пазнання гуманітарных ведаў і яго ўзаемасувязь з сацыяльным кантэкстам будучай прафесійнай дзейнасці вьпускніка.
У адпаведнасці з вышэйазначанымі мэтамі і прынцыпамі сацыяльна-гуманітарнай падрыхтоўкі выпускнік вышэйшай навучальнай установы пры падрыхтоўцы па адукацыйнай праграме першай ступені (спецыяліст) павінен набыць наступныя сацыяльна-асобасныя кампетэнцыі:
• кампетэнцыі культурна-вартаснай і асобаснай арыентацыі;
• кампетэнцыі грамадзянскасці і патрыятызму;
• кампетэнцыі сацыяльнага ўзаемадзеяння;
• кампетэнцыі камунікацыі;
• кампетэнцыі зберажэння здароўя;
• кампетэнцыі самаўдасканалення.
Выпускнік у працэсе сацыяльна-гуманітарнай падрыхтоўкі павінен развіць і ўдасканаліць наступныя метапрадметныя кампетэнцыі:
• валоданне метадамі сістэмнага і параўнальнага аналізу;
• сфарміраванасць крытычнага мыслення;
• уменне працаваць у камандзе;
• валоданне навыкамі праектавання і прагназавання;
• сфарміраванасць асобасных якасцей: самастойнасць, адказнасць, арганізаванасць, мэтанакіраванасць. а таксама матывацыйна-каштоўнасная арыентацыя;
• уменне вучыцца, пастаянна павышаць кваліфікацыю.
•
2. Мэты і задачы дысцыпліны “Беларуская мова (прафесійная лексіка)”
Беларуская мова (прафесійная лексіка)– дысцыпліна, якая дапамагае студэнтам далучыцца да багаццяў нацыянальнай культуры, сфарміраваць камунікатыўна развітую асобу, здольную наладжваць зносіны на роднай мове ў прафесійнай сферы, перакладаць і рэферыраваць прафесійна арыентаваныя і навуковыя тэксты, весці дзелавую дакументацыю, выступаць з навуковымі паведамленнямі і публічнымі прамовамі і інш.
Праграма курса “Беларуская мова (прафесійная лексіка)” накіравана на засваенне і прафесійнае прымяненне беларускай навуковай тэрміналогіі, выпрацоўку ў студэнтаў уменняў правільна ўспрымаць розную інфармацыю на беларускай мове, а таксама дакладна і асэнсавана выказваць любую думку, спрыяць павышэнню грамадскага прэстыжу беларускай літаратурнай мовы як мовы тытульнай нацыі ў Рэспубліцы Беларусь.
Асноўныя мэты выкладання дысцыпліны:
• •выпрацаваць і замацаваць практычныя ўменні і навыкі граматнага карыстання вуснай і пісьмовай мовай;
• развіць моўна-эстэтычны густ студэнтаў, звязаны з чысцінёй і правільнасцю мовы;
• пашыраць і ўзбагачаць прафесійны лексічны запас будучых спецыялістаў, выпрацаваць уменне практычнага карыстання тэрміналогіяй і прафесійнай лексікай па абранай спецыяльнасці;
• фарміраваць устаноўкі на практычнае ўкараненне атрыманых студэнтамі ведаў у іх прафесійнай дзейнасці і іншых сферах сацыяльнай актыўнасці;
• выхоўваць любоў і павагу да мастацкага слова, духоўнай і інтэлектуальнай спадчыны беларускага народа, пачуццё нацыянальнай самапавагі і самаідэнтыфікацыі, імкнення да далейшага ўзбагачэння беларускай мовы.
Задачы вывучэння дысцыпліны:
• сфарміраваць у студэнтаў разуменне неабходнасці ведаць і карыстацца беларускай мовай у прафесійнай дзейнасці;
• даць студэнтам неабходную сістэму ведаў аб лексічным складзе, тэрміналогіі і маўленчай культуры;
• дапамагчы студэнтам усвядоміць месца беларускай мовы ў развіцці культуры і духоўным адраджэнні нацыі;
• садзейнічаць падрыхтоўцы высокаадукаваных, творчых і крытычна думаючых спецыялістаў, здольных вырашаць складаныя моўна-сацыяльныя праблемы бытавання беларускай мовы ва ўмовах дзяржаўнага білінгвізму.
У выніку вывучэння дысцыпліны студэнт павінен:
ведаць:
• ролю мовы і маўлення ў працэсе сацыяльных зносін;
• функцыі беларускай мовы як асноватворнага кампанента нацыянальнай культуры;
• месца і ролю беларускай мовы ў славянскай і еўрапейскай супольнасці народаў і моў;
• сістэму лексічных, граматычных і стылістычных сродкаў беларускай мовы;
• поўны набор прафесійнай лексікі;
• тэрміналагічныя слоўнікі і даведнікі па адпаведных сферах навукова-прафесійнай дзейнасці;
умець:
• граматна карыстацца вуснай і пісьмовай мовай;
• адэкватна ўспрымаць прафесійныя тэксты і навуковую галіновую інфармацыю;
• перакладаць, анатаваць і рэферыраваць прафесійна арыентаваныя тэксты;
• складаць і весці на беларускай мове дзелавую дакументацыю, рыхтаваць навуковыя і публічныя выступленні і г.д.;
• выконваць тэсты і тэставыя заданні, якія садзейнічаюць замацаванню вучэбнага матэрыялу.