 |
|
Люблінская Унія. Утварэнне РП.
Любл. ўнiя паклала пач. трагiчнай стар. айч. гiст. З гэтага часу незалежн. краiна ВКЛ страцiла сваю самаст., увайшла ў склад новай дзярж. -- Рэч П. Чаму так здарылася? Першая спроба злiць ВКЛ з Польшчай была зроблена Ягайлам пасля заключ. 1385 г. Крэўскай унii. Гэта была здрада Ягайлы. Ён абяцаў Польшчы вярнуць усе землi, страч. ей у час войнаў, перавесцi сваiх падначаленых з правасл. у катол., далучыць ВКЛ да Польшчы. Гэта была дынастычная унiя. Амаль 2 ст. памiж дзярж. звязанымi саюзнымi аднос. iшла барацьба: з боку Польшчы за iнкарпарацыю саюзнiка, з боку ВКЛ за самаст.. Нацiск з боку Польшчы няспынна пышыраўся i паглыбляўся. К сяр. XVI ст. ВКЛ у эканам., дзярж., грам.-палiт. жыццi наблiжалася да Польшчы. Пераймалiся поль. звыч., абрады, з`яв. ваяводс., воласцi, паветы. Прычыны: 1) а) Важнае знач. мелi знеш.палiт. абстав.. На поўд. ВКЛ вымуш. было абаран. i весцi няспынныя войны з крымск. татар.. З 1500 па 1569 г. апошнiя 45 раз. рабавалi бел. землi, уводзячы палон. у рабст.. б) У гэты ж час на ўсх. ўзмацн. маск. дзярж.. Яна iмкн. да берагоў Чорн. мора i ў 1568 г. вяла вайну з Лiвонс. ордэн., якi запрасiў дапам. ў ВКЛ. Расiя пач. баявыя дзеяннi на тэрыт. ВКЛ. Над княствам навiсла смяр. пагр.. Спробы заключ. мiр з Iв. Грозн. не мелi поспеху. Адначас. з боку Польш. ўзмацнял. дзеяннi па ўключ. ВКЛ у склад адзiн. дзярж.. У такiх умов. 10 студз. 1569 г. пачаў працаваць Любл. Сейм. Кароль i яго прыхiль. iмкнул. шляхам унii ўключ. ВКЛ у склад кароны. Пасля ВКЛ вымушана было iсцi на саюз з Польшчай, але iмкнул. захав. незал. сваей краiны. У снеж. 1568г. на аг. Сейме у Любліне яны прапанав. свае ўмовы аб`ядн.: адзiн кароль абiраецца роўнай кольк. паслоў ад Польш. i ВКЛ, кар-цца ў Кракаве i Вiльнi, княства i карона будуць мець свае ас. орг. ўлады i кiрав., захоўваць сваю тэрыт., цэласн. i недатык. i iнш. Гэт. прапан. не знайшлi падтр. на сейме. Паслы ВКЛ ад`ехалi на месцы. Гэта выклiкала абурэнне караля i польс. паслоў. Пад iх уцiскам, не маючы права без згоды сейма i рады прымаць раш., 5 сак. 1569г. Жыг. II Аў. скасоўвае ўсе папярэд. прывiлеi, дадз. ВКЛ i шляхце, далуч. Падляшша, Валынь i Падоллю да Поль.. Пад пагроз. пазбаўл. маёнтк. i высылкi з краю ён прымуш. паслоў гэтых зямель падпiс. унiю. У складзе ВКЛ застал. Лiтва i Бел..2) ун.паліт. абстав. – шляхта ВКЛ не задав. моцн. уладай кн., хацела такія ж правы, як і у поль. шл., выст. за унію.3) прыч. дынаст. характ. – Жыг. II не меў нашчадкаў.Катал. духав. выкарыст. Жыг. у сваіх паліт.-ідэалаг. мэтах: аб’ядн. ВКЛ з Поль., прасоув. каьал. на Усх.
Нягледз. на ўсе супрацьст., Літ. і Бел. вымуш. былi такс. падпiсаць унiю. Так 1 лiпеня 1569 г. згодна Люблiнскай унii ВКЛ i Поль. злуч. ў адз. народ, адз. дзярж. – Рэч П., феад. рэсп.. Быў абраны адзiны гаспад. – кароль польс. i вял. кн. лiт., рускi, прус., мазавецкi, жамойцкi, кiеус., валынс., падляшс., лiфляндс.. Спынiлася абранне вял. кн. ВКЛ, яго пажыццевае валод. княствам. Выбiраўся адз. сейм, якi павiнен быў склiкацца толькi ў Польш.. Уводз. адз. мытная прастора, граш. адз., агуль. знеш. палiтыка. Усе жых. РП мелi права набыв. маенткi i зямлю, уласн. у любой частцы краiны. Скасоўвал. ўсе пастан., зак., палаж., якiя супярэчылi ўнii, а такс. ас. сейм ВКЛ. Прысягаць можна было аднаму Поль. кар-ству.
Т.ч. Любл. ўнiя была гвалтам навязана ВКЛ паляк. на чале з Жыг. II, асабл. пасля анексii i далуч. больш. тэр. ВКЛ (Падляшша, Валынь, Падолле, Кiеўшчына).Унiя – гэта анексiя i iнкарпар. ВКЛ у Поль. ка-тва, пагроза поўн. акаталiч. i апал-вання. Унiя – вынiк цяж. i склад. ўнутр. i знеш.палiт. станов. ВКЛ у сяр. XVI ст.: пагарш. сац.-эканам. стану, раскола грамад. па канфес. прымеце, пашыр. рэлiг. барацьбы, здрады караля, аслабл. ВКЛ у вынiку войн. з крымс. ханств. i бараць. ВКЛ за лiвонс. спадч.. РэчП праісн. да3-га яе падз. у 1795 г.