 |
|
Асабл. дзярж. і сасл. ладу ВКЛ. Тры статуты ВКЛ.
паліт. структ. і дзярж. лад ВКЛ. 1) далуч. да ВКЛ слав. землі зах. адносн. самаст. Фармір. сіст. федэр-зму. 2) зацвердз. сіст. намесн-вау: пасля смерці уладара адзін з сыноу застав. на месцы,а інш. уходзілі 3)ВКЛ фармір. як манар. з элем. фед-ізму, дзе кн-вы мелі адносн. самаст.
Асабл. дзярж. ладу: 1. скасав. абл. княж. і увядзенне сіст. намесн. не суправадж. пераносам ф-ый мясц. органау кірав. у цэнтр. 2. У 14 ст. пры ВкЛ існ. Дума (не дзярж. устан.). 3. Дума паступ. трансфарм. у Раду паноу.У яе складзе: канцл., падканц., катал. епіскапы, ваяводы, кашталяны, гетманы , падскарбі (мін. фінанс.), маршалкі, некат. мясц. старасты і пісары. Асн. справы выраш. Вольны сейм.Сейм вызнач. унутр. і знеш. палітыку кн-ва, устан. падаткі, выраш. суд. справы, выбірау ВкнЛ, прызнач. кандыд. на інш. дзярж. пасады. Мясц. кірав.Мясц. кірав. мела свае прадст. органы – сеймікі, уя-іх удзельн. усе дэпутаты.
З 1522-1529 праводзіл. работа па кадэфікацыі права ВКЛ. 1529- 1-Ы Стат.ВКЛ. 1-Ы Статут падзелены на 13 раздзелау і на артык.
1566г. -2-і Стат. ВКЛ. Уведз.новыя нормы дзярж. і грамадз. права. Існ.да Любл. ніі 1569г., калі ВКЛ і Польшча аб’ядн. у РП.
1588г-3-і Статут ВКЛ. Замац. сувер. правы ВКЛ, шляхец. вольнасці, роун. правы усяго насельн., замацавау свабоду рэлігій і іх раунапрауе. 12-ы артык. – не даваць палякам аселасці, званняу, зямлі і пасад. Статут быу перакладзены на польскую, нямецкую і рускую мовы і выкарыстаны у Саборн.улаж.1649г. у Маск. дзяржаве. Стат. напіс. на старажытнабел. мове.
Т.ч. паліт. рэжым ВКЛ прымау абрысы парламенцкай манархіі.
Знешняя палітыка ВКЛ
1409 г.-«вялiкая вайна» мiж Польшчай, ВКЛ i Тэўт. орд. Вырашальны ўдар быў нанесены крыжакам у бiтве пад Грунвальдам (1410), i ням. агрэсiя была спынена.
XIV—XV стст. працягвалiся набегi 1362-Разгром Альгердам мангола-татар на р. Сiнiя Воды, далуч. да ВКЛ Кiеўшчыны, Падолii. 12жн.1399 -Віт. і Тахтамыш пацярп. паражэн. ад Цімура.(р.Ворксла). 1455 г. атрады мангола-татар былi разбiты войскамi кiеўс. князя Сямена Алелькавiча. На гэтым набегi Арды на тэрыторыю ВКЛ практ. спынiлiся.
З др. пал. XV ст. у знеш. палiт. ВКЛ паўстае пыт. ўзаемаадн. з Крымскiм ханствам.Пад нацiскам крым. татар паўдн. межы ВКЛ адступiлi на поўнач.за пер. з 1500 па 1569 г. -татары зрабiлi на Бел. 45 набегаў. 1527 - лiт., бел. i ўкр. атрад. нанесена параж. крымскiм татарам пад Каневам З кан.XV ст. абвастр. аднос. памiж ВКЛ i Р.дзярж.. Прыч:–1)завярш. палiт. аб`яднання Паўн.-Усх. Русi пад уладай Масквы ,2) асаблiв-ці. выраш. канфесiйнага пыт. ў ВКЛ. Канфрант-я памiж М.дзярж. i ВКЛ неаднараз. прыводзiла да войн (1492—1494, 1500—1503, 1507—1508, 1512—1522, 1534—1537). прыгранічная вайна 1487-1494гг. фактычна знішч. граніцу паміж ВКЛ і Маск. дзярж.1500-1503-вайна між вкл і Маск.дзярж.23 кастр.1501 аднав. унія з Польшч (у Мельніку,не раціфіц.). Вайна 1507-1508 гг. сконч. “адвеч.мірам”.1544 к. Оршы маск. кн. Васіль ІІІ пацярп. паражэнне. Знеш. палiт. ВКЛ была склад. i супярэчл., прыярытэты ў ей мянялiся. У XIV—XV стст. – гэта барацьба супр. крыж. (Тэўт. ордэн) i татар. ханствамi (Зал. Ардой, Вял. Ардой, Крымс. хан-ам) i пашыр. сваей тэрыт., у кан. XV—XVI стст. – гал. напр. знешнепалiт. дзейн. ВКЛ сталi адносiны, а па сутнасцi канкур. барацьба з М.дзярж.. Страта 1/4 тэрыт. ВКЛ у гэтай барацьбе сведч. пра значн. аслабл. ВКЛ.