Здавалка
Главная | Обратная связь

Беларускія землі у грамадска-палітычным жыцці ВКЛ



Ўнутрыпалітычная жыццё Вялікага княства Літоўскага складалася пад уздзеяннем розных фактараў: барацьбы за ўладу паміж прадстаўнікамі літоўскай дынастыі, далейшай эскалацыі літоўскага ўплыву на заходнерускіх землях, а таксама пад уздзеяннем супярэчнасцей на этнічнай, рэлігійнай, маёмаснай і прававой аснове.Аказвалі ўплыў і асаблівасці знешнепалітычнай сітуацыі. У выніку гэтага вялікакняская ўлада ў XIV - XVI стст. не раз знаходзілася ў палітычным крызісе, што пагражала распадам дзяржавы. Якія былі прычыны гэтых крызісаў, якімі шляхамі яны пераадольвалі, і як гэта адбівалася на становішчы беларускіх зямель, мы зараз разгледзім.

Першае час пасля ўваходжання заходнерускіх зямель у склад Вялікага княства Літоўскага яшчэ захоўвалася іх адносная аўтаномнасць, унутраны лад і самабытнасць. Нашчадкі рускіх князёў дынастыі Рурыкавічаў, якія засталіся на сваіх месцах, працягвалі кіраваць мясцовым грамадствам разам са сваімі баярамі. Такімі былі князі Лукомскі, Друцкія, Вяземскія, Адоеўскага, Варатынскі і інш. Вялікае княства Літоўскае ў XIV ст. ўяўляла сабой кангламерат асобных зямель і уладанняў, якія былі аб'яднаны толькі тым, што падпарадкоўваліся вярхоўнай улады вялікага князя літоўскага. У астатнім заходнярускія князі былі поўнымі гаспадарамі ў сваіх уладаннях.

Паступова сітуацыя пачала змяняцца не на карысць беларускіх і іншых заходнерускіх княстваў. Гэта было выклікана шэрагам прычын: барацьбой за ўладу ў Вялікім княстве пасля смерці Гедыміна, імкненнем вялікакняскага пасаду да цэнтралізацыі дзяржавы, спробамі ўмацаваць пануючае становішча ў ёй літоўскіх феадалаў, прынізіць былую ролю і значэнне старажытнарускай дынастыі.Апошнія дасягалася рознымі спосабамі. Вялікую ролю гуляла сістэма зямельных талентаў, якой надавалася важнае палітычнае значэнне. Гедымін яшчэ пры жыцці раздаваў сынам зноў далучаныя землі на правах удзельнага княжання. Пасля яго смерці ўсё Вялікае княства Літоўскае было падзелена на 8 частак.

Сем з іх выпалі сынам Гедыміна: Манивиду, Нарымунта, Карияту, Альгерду, Кейстуту, Любарту і Евнуту. Восьмы, полацкі надзел, быў аддадзены пляменніку Гедыміна - Любцы. Унукі і праўнукі Гедыміна таксама валодалі заходнярускія землі. Сыны Альгерда атрымалі: Андрэй - Полацкае княства, Дзмітрый - Бранск, Канстанцін - Чарнігаўскае, Уладзімір - Кіеўскае. На Валыні (у Луцку) працягваў правіць брат Кейстута Любарт Гедзімінавіча-Дзмітрый Гедымінавіч. У менш буйных валынскіх гарадах сядзелі сыны Нарымунта і Карията. У княствах Пінскім і Свіслацкім кіравалі Наримунтавичи, а ў Заслаўі - сыны і ўнукі Евнута.

Свідрыгайла, сын Альгерда, атрымаў дарчых грамат 1387 у Беларусі зямлі ад свайго брата Ягайлы: «... горад Мінск ... з усімі Людміла і з зямлёю і з ўсякае пошлін і з прыбыткам і князі службовыя", а таксама г. Полацк з усімі воласцямі, воласці Свіслач, Бабруйск, Рэчыцу, Прапойск, Любашаны, Ігумен, Лагойск і іншыя гарады і вёскі "з Людміла і з усё даходы«. Вялікія ўладанні атрымаў У 1384 г. у Гродзенскай і Брэсцкай землях сын Кейстута Гедымінавічаў Вітаўт яшчэ да таго, як стаў вялікім князем.

Некаторыя літоўскія князі і ўплывовыя баяры, што з'яўляліся спачатку прадстаўнікамі цэнтральнай улады ў беларускіх землях (намеснікамі, старастамі) або прыдворнымі, сталі з часам буйнымі зямельнымі ўласнікамі (Радзівілам, Кежгайлы, Гаштольды, Насуты, Сангушкі і інш) .. Значнымі ўладаннямі (з надыходам каталіцтва) у канцы XIV - XV стст. была надзеленая каталіцкая царква, у прыватнасці епіскапства Віленскае.

Пашыраліся таксама валодання беларускіх (Сапегі, Іллінічаў, Валовіча, Тышкевічы) і ўкраінскіх (Астрожскія, Хадкевічы) феадалаў, якія праявілі вернасць ўладнай літоўскай дынастыі.

Насаджэнне літоўскага землеўладання мела на мэце пашырыць сацыяльную базу вялікакняскай улады, прывязаць славянскія землі шчыльней да цэнтра. Але павелічэнне прыватных уладанняў мела для цэнтральнай улады і пабочныя вынікі, таму што, раздаючы землі, вялікі князь зніжаў свае ўласныя зямельныя ўладанні (гаспадарскі дамен). А гэта скарачала матэрыяльную аснову яго ўлады ўнутры краіны. У той жа час ўзвышэнне эканамічнай ролі буйнога літоўскага баярства вяло да узвышэнню яго палітычнай ролі, што, у сваю чаргу, замацоўвала Фэдэратыўныя тэндэнцыі ў структуры дзяржавы.

Такім чынам, тэндэнцыя да федерализации з'явілася вынікам насаджэнні літоўскага ўплыву ў заходнерускіх землях і была ў пэўнай ступені прымусовай з боку цэнтральнай улады, паколькі ўлічвала поліэтнічная характар ​​дзяржавы і моц рускага кампанента. Але закладзены з самага пачатку існавання ВКЛ вялікі нахіл у бок федералистских пачаў не мог не выклікаць у вялікакняскай улады ўзнікнення супрацьлеглай тэндэнцыі ў палітыцы да цэнтралізацыі.








©2015 arhivinfo.ru Все права принадлежат авторам размещенных материалов.