самастойныя сістэмы права ⇐ ПредыдущаяСтр 5 из 5
Міжнароднае права як асобная сацыяльна-прававая рэальнасць сфармавалася адначасова з фармаваннем нацыянальнага (унутры- дзяржаўнага) права. Развіццё рэгулярнага тавараабмену і таварна- грашовых адносін заканамерна абумовіла фармаванне такіх экві- валентаў, з дапамогай якіх можна было аднастайна рэгуляваць гра- мадскія адносіны на тэрыторыі розных дзяржаўных утварэнняў. Разам з тым міжнароднае права з’яўляецца якасна самастойнай сістэмай права, таму што ствараецца ў выніку ўзаемаўзгодненых дзеянняў і ўзаемадзеянняў па меншай меры дзвюх суверэнных дзяр- жаўных воль. Без згоды суверэннай волі, якая можа быць выража- на ў рознай форме, на тэрыторыі дзяржавы не можа дзейнічаць ніякі «іншародны» прававы эквівалент. Пад міжнародным правам можна разумець сукупнасць (сістэму) прававых эквівалентаў (норм права), якія рэгламентуюць тыя грамадскія адносіны, што склад- ваюцца паміж дзяржавамі, міжнароднымі арганізацыямі, а такса- ма паміж фізічнымі і юрыдычнымі асобамі, якія з’яўляюцца гра- мадзянамі розных дзяржаўных утварэнняў ці створаны згодна з правам нейкай дзяржавы. Усё міжнароднае права падзяляецца на міжнароднае публіч- нае і міжнароднае прыватнае права. Міжнароднае публічнае права – сістэма норм права, якія рэг- ламентуюць міжнародныя палітычныя адносіны, г. зн. адносіны, якія складваюцца паміж асобнымі дзяржавамі і міжнароднымі арганізацыямі, якія створаны дзяржавамі падчас іх супрацоўніцт- ва і барацьбы. Міжнароднае прыватнае права рэгламентуе тыя гра- мадскія адносіны міжнароднага характару, удзельнікамі якіх з’яў- ляюцца фізічныя і юрыдычныя асобы (напрыклад, грамадзяне Польшчы і Беларусі, прадпрыемства, створанае на падставе бела- рускага права, і прадпрыемства, створанае на падставе польскага права). Міжнароднае прыватнае права ў юрыдычнай літаратуры вельмі часта называецца канфліктным правам, таму што яно дазва- ляе вырашаць прававыя супярэчнасці, якія аб’ектыўна ўзнікаюць у выніку сутыкнення розных нацыянальных прававых сістэм. Асноўнай і галоўнай крыніцай міжнароднага права з’яўляец- ца дагавор нарматыўнага зместу, разнавіднасцямі якога выступа- юць статуты міжнародных арганізацый (напрыклад, Статут ААН, Статут Міжнароднай арганізацыі працы), пакты, канвенцыі і дэк- ларацыі (Пакт аб грамадзянскіх і палітычных правах, Дэкларацыя правоў асобы і грамадзяніна), іншыя шматбаковыя і двухбаковыя дагаворы. Сярод пашыраных крыніц міжнароднага права можна адзначыць таксама прававыя звычаі і прававыя прэцэдэнты, права- вую дактрыну. Агульнапрызнаныя нормы міжнароднага права, якія згодна з паняційна-тэрміналагічнай традыцыяй, якая склалася ў міжнародным праве, адносяцца да крыніц міжнароднага права, існу- юць звычайна ў форме прававога звычая. Гэта самае адносіцца і да агульнапрызнаных прынцыпаў міжнароднага права. Агульнапрызнаныя прынцыпы таму і лічацца агульнапрызнанымі, што знайшлі сваё ўвасабленне альбо ў форме дагавораў (статутаў, пактаў, дэкларацый), альбо ў форме дактры- нальных палажэнняў. А таму не існуе нейкага «паветранага» агуль- напрызнанага прынцыпу міжнароднага права. Само агульнае пры- знанне павінна быць нейкім чынам, у нейкай форме выказана. Вось гэтая форма і з’яўляецца па сутнасці крыніцай міжнароднага пра- ва ў тым сэнсе, у якім увогуле крыніца права разглядалася намі вышэй. Не можа і не павінна існаваць розных падыходаў да разу- мення крыніц права ў праве міжнародным і праве нацыянальным (унутрыдзяржаўным). У юрыдычнай навуцы не існуе аднастайнага разумення як сут- насці, прыроды міжнароднага права, так і яго ўзаемаадносін з на- цыянальным (унутрыдзяржаўным) правам. Маністычны падыход заснаваны на тым, што міжнароднае і нацыянальнае права ўтвара- юць нейкае адзінае цэлае, але пры гэтым альбо нацыянальнае, аль- бо міжнароднае права валодаюць прыярытэтам (першынством). Дуалістычны падыход грунтуецца на тым, што адначасова суісну- юць і ўзаемадзейнічаюць міжнародная і нацыянальная прававыя сістэмы. Кожная з іх мае адносна самастойны характар, яны ўздзей- нічаюць адна на другую і ўзаемадзейнічаюць паміж сабой. Нівод- ная з іх не можа існаваць у адрыве ад другой, але яны не падпарад- коўваюцца адна другой. Як маністычны, так і дуалістычны пады- ходы да ўзаемаадносін паміж міжнародным і нацыянальным пра- вам маюць свае разнавіднасці. 6. Сістэма права і сістэма заканадаўства У адпаведнасці з Законам Рэспублікі Беларусь «Аб нарматыў- ных прававых актах», які быў прыняты ў 2000 г., заканадаўства азначаецца як сістэма нарматыўных прававых актаў__якія рэгулю- юць грамадскія адносіны. У сваю чаргу, сістэму заканадаўства, як уяўляецца, гэтаксама, як і сістэму права, можна азначыць праз адзінства нарматыўных прававых актаў, а таксама іх падзел на нейкія структурныя часткі. Адзінства сістэмы заканадаўства вызначаец- ца найперш тым, што сістэма нарматыўных прававых актаў фар- муецца пераважна дзяржавай, ствараецца адзінай сілай (дзяржа- вай) і падрымліваецца ў працоўным стане гэтай самай сілай. Адзін- ства дзяржаўнай волі забяспечвае адзінства сістэмы заканадаўства. Паколькі ўсе дзеючыя ў грамадстве нормы права выкладаюц- ца ў некалькіх крыніцах права (прававы прэцэдэнт, прававы звы- чай і г. д.), то ва ўсёй сістэме нарматыўных прававых актаў, г. зн. сістэме заканадаўства, фармулюецца (змяшчаецца) толькі частка дзеючых у грамадстве норм права, тая частка норм права, якія «ап- рануты» ў форму самых розных відаў нарматыўных прававых ак- таў. Разам з тым, у нарматыўных прававых актах побач з правіламі паводзін, якія разлічаны на дакладна неакрэсленае кола асоб і не- аднаразовае прымяненне, змяшчаюцца і нарматыўныя прадпісанні індвідуальнага прававога характару. З савецкіх часоў юрыдычная навука карыстаецца дактрынальным правілам, згодна з якім да нар- матыўных прававых актаў адносяцца такія акты-дакументы, якія выдаюцца кампетэнтнымі органамі дзяржавы і службовымі асо- бамі, у якіх утрымліваецца (змяшчаецца) хаця б адна норма права. Дадзеныя акты-дакументы таксама ўключаюцца ў склад паняцця «сістэма заканадаўства». Сказанае дазваляе сфармуляваць (паказаць) суадносіны паміж сістэмай права і сістэмай заканадаўства наступным чынам. Паміж сістэмай права і сістэмай заканадаўства існуе адзінства, але існуе і несупадзенне. Адзінства паміж адзначанымі сістэмамі назіраецца ў тым, што сістэма заканадаўства з’яўляецца знешняй формай існавання сістэ- мы права. Без сістэмы заканадаўства і акрамя сістэмы заканадаў- ства большасць сучасных дзеючых сістэм права існаваць не ў ста- не. Праз знешнюю форму свайго існавання сістэма права аказвае ўздзеянне на грамадскія адносіны, у сістэме заканадаўства яна зна- ходзіць сваё ўвасабленне. Сістэма права і сістэма заканадаўства не супадаюць найперш па аб’ёму. Яны перасякаюцца. Супадзенне па аб’ёму назіраецца толькі ў той частцы, у якой дзеючыя ў грамадстве нормы пазітыў- нага права фармулююцца менавіта ў нарматыўных прававых ак- тах. Сістэма права без сістэмы заканадаўства не будзе поўнай, а ў рамана-германскай прававой сям’і сістэму права без сістэмы зака- надаўства ўвогуле цяжка ўявіць. У сістэмы права і сістэмы заканадаўства розныя першасныя элементы. Першасным элементам сістэмы права з’яўляецца норма права, а першасным элементам сістэмы заканадаўства – нарматыў- ны прававы акт. А паколькі норма права і нарматыўны прававы акт – гэта шчыльна знітаваныя, але ўсё ж розныя прававыя рэаліі, якія маюць розную прыроду і розны набор сутнасных і якасных пры- мет, то яны маюць розныя структурныя і функцыянальныя сувязі і аб’ядноўваюцца ў розныя структуры. Для сістэмы заканадаўства характэрна вертыкальная структура, якая складаецца пад уздзеян- нем юрыдычнай сілы нарматыўных прававых актаў, якая, у сваю чаргу, вызначаецца пад значным уздзеяннем структуры органаў улады. У сістэме права такой структуры не існуе. Бо юрыдычную сілу норм права без юрыдычнай сілы крыніц права вызначыць нельга. Яна вызначаецца апасрэдавана. Разам з тым у сістэме заканадаўства існуе гарызантальная структура, у якой выдзяляюцца галіны, падгаліны і інстытуты за- канадаўства і якая шмат у чым супадае з галіновай структурай пра- ва. Але паміж гэтымі структурамі існуюць і несупадзенні. Далёка не кожная галіна права цалкам супадае з галіной заканадаўства. У галіновай структуры права не існуе комплексных утварэнняў (галін права), у той час як у гарызантальнай структуры права існуюць комплексныя галіны заканадаўства і нават нарматыўныя прававыя комплексы, да ліку якіх адносіцца, напрыклад, адміністрацыйнае заканадаўства. ©2015 arhivinfo.ru Все права принадлежат авторам размещенных материалов.
|