 |
|
Репликация. Транскрипция 5 страница
Құрастырған: доц. Нуртаева К.С.
2-тәжірибелік сабақ
1. Тақырыбы: Гендер әсері. Генотип, фенотип
2. Мақсаты: студенттерде гендермен (генотип) және олармен бақыланатын белгілер (фенотип) арасындағы өзара әсердің мәнін түсіну үшін генотиптегі гендердің өзара әсері жайлы білімді қалыптастыру.
3. Оқытудың міндеттері:
-студенттерге генотип, фенотип, аллельді және аллельді емес гендер терминдерін түсіндіру, сипаттау және түсінігін қалыптастыру;
-сау және тұқым қуалайтын аурулармен ауыратын адамдардың сыртқы (фенотиптік, клиникалық) белгілерінің дамуының генетикалық механизмдерін ашу;
-фенотиптік белгілердің дамуына аллельді және аллельді емес гендердің әсерінің рөлін көрсету;
-медицина тәжірибесінде тұқым қуалайтын патологияның немесе клиникалық белгілердің дамуын түсіну үшін науқас (генотипіндегі) ағзасындағы гендер әсерінің механизмдері мен типтері жайлы білімнің қажеттілігін түсіндіру.
4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:
4.1. Генотип, фенотип: анықтамасы, өзара әсері.
4.2. Аллельді гендердің өзара әсерлесуі: толық доминанттылық, толымсыз доминанттылық, аса жоғары доминанттылық, кодоминанттылық.
4.3. Көптік аллельдер. АВО жүйесі бойынша қан топтарының генетикасы. Медициналық маңызы.
4.4. Аллельді емес гендердің өзара әсерлесуі: комплементарлық, эпистаз, полимерия.
4.5. Пенетранттылық, экспрессивтілік. Плейотропия.
4.6. Фенотиптік белгілердің дамуына гендер әсерінің рөлі мен маңызы.
5. Оқыту әдістері:студенттердің сабақтың мәнін, мақсатын және міндеттерін; түсінгенін қысқа, анық, ойын жүйелі жеткізу және түсінген материалын сызба нұсқа, кесте, сурет түрінде көрсету; тест қателіктерімен топпен жұмыс: есептер шығаруды көрсету және түсіндіру,сызбалар толтыруға бағыттай отырып ауызша сұрау; тақырып бойынша бейнефильмдер көру.
6. Әдебиеттер:
Негізгі:
6.1. Генетика. Под ред. Иванова В.И. М.: Академкнига, 2006. б. 82-115.
6.2. Жимулев И.Ф. Общая и молекулярная генетика. Новосибирск: Сиб.унив. изд-во, 2007. С. 35-39, 55-57.
6.3. Медициналық биология және генетика. Е.Ө. Қуандықовтың ред. Алматы, 2004. б. 104-113.
6.4. Қуандықов Е.Ө., Нұралиева Ұ.Ә. Жалпы және медициналық генетика негіздері (дәрістер жинағы). Алматы: Эверо, 2009. б. 35-42.
6.5. Аманжолова Л.Е. Жалпы және медициналық генетиканың биологиялық негіздері. Алматы, 2006. 126-140 б.
6.6. Қазымбет П.Қ., Аманжолова Л.Е., Нұртаева Қ.С. Медициналық биология. Алматы, 2002. 118-133 б.
6.7. Қуандықов Е.Ө., Әбілаев С.А. Медициналық биология және генетика. Алматы, 2006. 39-45 б.
6.8.Қуандықов Е.Ө., Нұралиева Ұ.Ә. Негізгі молекулалық-генетикалық терминдердің орысша -қазақша сөздігі. Алматы: Эверо, 2012. 112б.
Қосымша:
6.9.Биология. Под ред. Ярыгина В.Н. В 2-х томах. М.: Высшая школа, 2004. с. 234 - 242.
6.10. Заяц Р.Г., Бутвиловский В.Э. и др. Общая и медицинская генетика. Р-на- Дону, 2002. б.106-116.
6.11. Вопросы и задачи по общей биологии и общей и медицинской генетике (с пояснениями). Под ред. проф. Иткеса А.В. М., 2004. б. 68-83.
6.12. Медицинская генетика: учеб. пособие/ Роберт Л.Ньюссбаум, Родерик Р, Мак-Иннес, Хантингтон Ф. Виллард: пер. с англ. А. Ш. Латыпова; под ред. акад. РАМН Н.П.Бочкова. М., ГЭОТАР-Медиа, 2010. б. 203-205.
7. Бақылау
7.1. Когнитивті (білім) құзыреттілікті бағалау:
7.1.1. Тақырыптың сұрақтары бойынша ауызша сұрау.
7.1.2. Тест бақылау – 10 сұрақтан 2 нұсқа.
7.2. Тәжірибелік дағды құзыреттілігін бағалау:
7.2.1. Аллельді гендерді сипаттау және аллельді гендердің өзара әсерлесу түрлерінің сызбасын сызу, көрсету.
7.2.2. Қояндардың терісінің түсін мысалға келтіре отырып көптік аллелдерді сипаттап сызбасын сызу, олардың генотиптері мен фенотиптерін жазу.
7.2.3. АВО жүйесі бойынша қан топтарының көптік аллельдерінің сызбасын сызу, сипаттап көрсету.
7.2.4. Аллельді емес гендерді, олардың өзара әсерлесу түрлерін сипаттап сызбасын сызу, көрсету.
7.3. Өзін - өзі жетілдіру дағдысын бағалау:
7.3.1. «АВО жүйесі бойынша адамның қан топтарының генетикасы» тақырыбынан СӨЖ-ді
қорғау.
7.4. Бақылау сұрақтары:
7.4.1. Генотип және фенотип арасындағы байланыс.
7.4.2. Аллельді гендердің аллельді емес гендерден айырмашылығы?
7.4.3. Аллельді гендердің әсерлесу типтері.
7.4.4. Аллельді емес гендердің әсерлесу типтері.
7.4.5. Тұқым қуалайтын аурулардың фенотиптік (клиникалық) белгілерінің көрініс беруіндегі
гендер әсерінің маңызы.
Үш тілдегі түсіндірме сөздер:
| Қазақ тілінде | Орыс тілінде | Ағылшын тілінде |
| Аллель – бір геннің екі немесе одан да көп альтернативті түрі | Аллель – одна из двух или большего числа альтернативных форм одного гена | Allele – each of two or more alternative forms of the same gene |
| Генотип – ағзадағы хромосомалардың диплоидтық жиынтығында орналасқан барлық гендердің (генетикалық материалдың) жиынтығы | Генотип – совокупность генов (генетического материала), содержащаяся в диплоидном наборе хромосом организма | Genotype – aggregate number of genes in diploid set of chromosomes in organism |
| Фенотип – генетикалық факторлармен бақыланатын ағзаның сыртқы белгілерінің жиынтығы | Фенотип – внешние признаки организма, контролируемые генетическими факторами | Phenotype – single or aggregate number of external signs, controlling by genes |
| Доминанттылық – гетерозиготалық жағдайда аллельдің (геннің) және онымен бақыланатын белгіні ң көрініс беруі | Доминирование – проявление аллеля (гена) и контролируемого им признака в гетерозиготном состоянии | Dominance – expression of allele and trait controlled by allele in heterozygous state |
| Толық доминанттылық – доминантты геннің рецессивті генге толық басымдылық көрсетуі (АА=Аа) | Полное доминирование – если доминантный ген подавляет полностью рецессивный ген (АА=Аа) | Complete dominance – dominant gene completely inhibits recessive gene (АА=Аа) |
| Толымсыз доминанттылық –доминантты геннің фенотиптік көрінісіне рецессивті геннің әсер етуі (АА›Аа›аа) | Неполное доминирование – если рецессивный ген оказывает влияние на фенотипическое проявление доминантного гена (АА›Аа›аа) | Incomplete dominance – recessive gene has an impact on the phenotypic expression of a dominant gene (АА›Аа›аа) |
| Кодоминанттылық – гетерозиготалық жағдайда екі доминантты аллельді гендердің фенотипте бірдей көрініс беруі | Кодоминирование – совместное фенотипическое проявление двух доминантных аллельных генов в гетерозиготном состоянии | Co-dominance – cooperative phenotypic expression of two dominant alleles in heterozygotes |
3-тәжірибелік сабақ
1. Тақырыбы: Онтогенездік дамудың жасушалық және генетикалық механизмдері
2. Мақсаты: студенттерде адамның онтогенездік дамуын қамтамасыз ететін негізгі механизмдері мен үрдістері жайлы түсінікті қалыптастыру және теориялық білімді тәжірибеде қолдана білуді үйрету.
3. Оқытудың міндеттері:
-онтогенезжәнеонтогенездің кезеңдерінің мәнін ашу;
- онтогенездің қалыпты даму үшін гаметогенез және ұрықтанудың маңызы мен рөлін ашу;
- онтогенездің қалыпты даму үшін жұмыртқа жасушасының полярлылығы, ооплазмалық сегрегация, позициялық ақпарат, детерминация, дифференциация, эмбрионалдық индукцияның маңызын және мәнін ашу;
- онтогенездің қалыпты даму үшін жасуша үрдістерінің: көбею (пролиферация), миграция, таңдамалы сұрыпталу және апоптоздың маңызы мен мәнін ашу;
- клиникалық көзқарас бойынша адам ағзасының жатырішілік даму сатылары мен ретін, дамудың туа біткен ақауларының дамуында онтогенездің бұзылуының маңызын түсіндіру;
- онтогенездік дамудың генетикалық бақылануының маңызы мен мәнін ашу;
-онтогенездік дамудың алғашқы кезеңдерін қамтамасыз ететін гендердің маңызы мен мәнін ашу;
- аналық эффектісі бар гендердің маңызы мен мәнін ашу;
- сегментация гендерінің маңызы мен мәнін ашу;
- гомеобокстардың және гомеозис гендердің маңызы мен мәнін ашу;
-тұқым қуалайтын аурулардың пайда болуындағы гомеозис (гомеобокста) гендердегі мутацияның маңызы мен рөлін ашу.
- студенттерге дәрігерлік тәжірибе барысында теориялық білімді қолдана білуді үйрету.
4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:
4.1. Онтогенез: анықтамасы, кезеңдері.
4.2. Онтогенездің алғашқы кезеңдері: гаметогенез, ұрықтану, жұмыртқа жасушасының полярлылығы, ооплазматикалық сегрегация, позициялық ақпарат, детерминация, дифференциация, эмбрионалдық индукция.
4.3. Онтогенездің жасушалық механизмдері: пролиферация, миграция, сұрыпталу, апоптоз
4.4. Онтогенездік дамудың генетикалық бақылануы.
4.5. «Үй шаруашылық » гендер, аналық эффектісі бар гендер, сегментация гендері, гомеозистік гендер (гомеобокстар), «молшылық» гендер.
4.6. Тұқым қуалайтын аурулардың дамуындағы гомеозистік гендер мутациясының рөлі.
4.7. Адамның туа біткен ақаулықтарының пайда болуында онтогенездің жасушалық механизмдерінің бұзылуының рөлі.
5. Оқыту әдістері:студенттердің сабақтың мәнін, мақсатын және міндеттерін; түсінгенін қысқа, анық, ойын жүйелі жеткізу және түсінген материалын сызба нұсқа, кесте, сурет түрінде көрсету; тест қателіктерімен топпен жұмыс; есептер шығаруды көрсету және түсіндіру, сызбалар толтыруға бағыттай отырып ауызша сұрау.
6. Әдебиеттер:
Негізгі:
6.1. Қуандықов Е.Ө., Нұралиева Ұ.Ә. Жалпы және медициналық генетика негіздері (дәрістер жинағы). Алматы: Эверо, 2009. б. 52-61.
6.2. Аманжолова Л.Е. Жалпы және медициналық генетиканың биологиялық негіздері. Алматы, 2006. 126-140 б.
6.3. Қазымбет П.Қ., Аманжолова Л.Е., Нұртаева Қ.С. Медициналық биология. Алматы, 2002. 118-133 б.
6.4. Қуандықов Е.Ө., Әбілаев С.А. Медициналық биология және генетика. Алматы, 2006. 39-45 б.
6.5.Медициналық биология және генетика. Е.Ө. Қуандықов ред. Алматы, 2004. 208-227 б.
6.6. Генетика. Под ред. Иванова В. И. М.: Академкнига, 2006. б. 291-314
6.7. Қуандықов Е.Ө., Нұралиева Ұ.Ә. Негізгі молекулалық - генетикалық терминдердің орысша-қазақша сөздігі. Алматы: Эверо, 2012. 112б.
Қосымша:
6.8. Жимулев И.В. Общая и молекулярная генетика. Новосибирск: Сиб.унив. изд-во, 2007. С. 369 - 389.
6.9. Нуртазин С.Т., Всеволодов Э.Б. Биология индивидуального развития. Алматы, 2005. 260 с.
6.10. Медицинская генетика: учеб. пособие/ Роберт Л.Ньюссбаум, Родерик Р. Мак-Иннес, Хантингтон Ф. Виллард: пер. с англ. А. Ш. Латыпова; под ред. акад. РАМН Н. П. Бочкова. М., ГЭОТАР-Медиа, 2010. б. 254-259, 355-379.
7. Бақылау
7.1. Когнитивті (білім) құзыреттілікті бағалау:
7.1.1. Тақырыптың сұрақтары бойынша ауызша сұрау.
7.1.2. Тест бақылау – 10 сұрақтан 2 нұсқа.
7.2. Тәжірибелік дағды құзыреттілігін бағалау:
7.2.1. Адам онтогенезінің клиникалық кезеңдерінің сызбасын сызып, түсіндіріңіз.
7.2.2.Онтогенездің алғашқы кезеңдерінің: жұмыртқа жасушасының полярлығы, ооплазмалық сегрегация, позициялық ақпарат, детерминация, дифференциацияның сызбасын сызып, мәнін түсіндіріңіз.
7.2.3. Онтогенездің жасушалық механизмінің сызбасын сызып, түсіндіріңіз.
7.2.4. Ситуациялық есептерді шығару:
1. Нәресте туылған кезде жұлынның ортаңғы бөлігі бітіспеген. Онтогенездiң қандай жасушалық механизмдері бұзылған?
2. «Жырық таңдай» ақаулығында қандай жасушалық механизмдер бұзылған?
3. Синдактилия кезiнде қандай жасушалық механизмдер бұзылған?
4. Мүшелердiң толық жетiлмеуi мен дұрыс орналаспауының негiзiнде қандай элементарлық жасушалық үрдістердiң бұзылуы жатыр?
7.3. Өзін – өзі жетілдіру дағдысын бағалау:
7.3.1. «Қартаюдың молекулалық – генетикалық механизмдері» және «Бағаналы жасушалар және олардың медициналық маңызы» тақырыбтарынан СӨЖ-ді қорғау.
7.4. Бақылау сұрақтары:
7.4.1. Жұмыртқа жасушасының полярлығы дегеніміз не?
7.4.2. Позициялық ақпарат қай жерде байқалады?
7.4.3. Жасушалардың бөлшектену арқылы бөлінуінің ерекшелігі неде?
7.4.4. Онтогенездің жасушалық механизмдерінің бұзылысынан пайда болатын ақаулықтарға мысалдар келтіріңіз.
Үш тілдегі түсіндірме сөздер:
| Қазақ тілінде | Орыс тілінде | Ағылшын тілінде |
| Апоптоз – жасушалардың бағдарланған, физиологиялық өлімі | Апоптоз – программированная клеточная смерть, физиологическая гибель клеток | Apoptosis - process of programmed cell death, physiological cell death |
| Онтогенез – жеке дараның (ағзаның) даму үдерісі | Онтогенез – процесс индивидуального развития особи (организма) | Ontogenesis – process of individual development of organism |
| Ооплазмалық сегрегация – ооплазманың әртүрлі бөліктерінде (сегменттерінде) биологиялық белсенді заттардың әртүлі таралуын және ана ағзасында ооциттің жағдайын анықтайтын жұмыртқа жасушасының цитоплазмасының әртектілігі; ооплазмалық сегрегация ооплазманың әртүрлі аймақтарында орналасқан әртүрлі жасушалардан әртүрлі мүшелермен ұлпалардың қалыптасуын қамтамасыз етеді | Ооплазматическая сегрегация – явление неоднородности цитоплазмы яйцеклетки, обусловленное неравнөмерным распределением биологически активных веществ в различных участках (сегментах) ооплазмы и положением ооцита в материнском организме; ооплазматическая сегрегация приводит к формированию различных органов и тканей из зачатков клеток, расположенных в разных участках ооплазмы | Ooplasmic segregation - egg cytoplasm heterogeneity phenomenon caused by unequal distribution of biologically active substances in different parts of ooplasm and oocyte position in maternal organism |
| Детерминация – жіктелмеген жасушалар (бастамалар) тобының даму бағытын таңдау нәтижесінде жіктелген жасушаларға айналуының онтогенетикалық үдерісі | Детерминация – онтогенетический процесс выбора направления развития группы недифференцированных клеток (зачатка) с последующим их превращением в дифференцированные клетки | Determination – choice of direction of development of undifferentiated cells accompanying by converting them to differentiated cells |
| Позициялық ақпарат– болашақ мүшелердің дамуына жауап беретін бастама жасушалардың оплазмадан алатын ақпараты; соған сәйкес жасушалар белгілі бағытта дамиды (детерминацияланады және нәтижесінде белгілі бір мүше қалыптасады) | Позиционная информация – информация, получаемая клетками-зачатками будущих органов из окружающей их ооплазмы; в соответствии с ней клетки развиваются в определенном направлении (детерминируются и формируют в итоге тот или иной орган) | Positional information – information (chemical signals) obtained by germ (undifferentiated) cells from ooplasm resulting in determination of them |
Құрастырған: доц.Альмухамбетова С.К.
4-тәжірибелік сабақ
1. Тақырыбы: Популяциалық генетика негіздері
2. Мақсаты: студенттерде ағзалар топтарында (популяцияда) өтіп жатқан генетикалық үрдістер, популяцияның генетикалық құрылымының қалыптасу механизмдері, популяцияның құрылымының өзгеруіне және генетикалық жүкке алып келетін факторлар туралы білімдерін қалыптастыру.
3. Оқыту міндеттері:
-популяция,популяциялық генетика, популяцияның генетикалық құрылымы, генетикалық үрдістердің популяциядағы заңдылықтары, популяцияның генетикалық құрылымының заңдылықтарын түсіндіру;
- Харди-Вайнберг заңының мәнін ашу;
-элементарлы эволюциялық үрдістер және демографиялық факторлар әсерінен популяцияның генетикалық құрылымы өзгеруінің мәні мен маңызын ашу;
- популяцияның генетикалық құрылымы мен динамикасы қалыптасуындағы мутацияның, миграцияның, гендер дрейфінің және табиғи сұрыпталудың рөлін ашу;
- популяциядағы табиғи сұрыпталу типтері мен оның нәтижелерін қарастыру және түсіну;
- популяциядағы табиғи сұрыпталуда генотиптер бейімділігінің маңызы мен рөлін ашу;
- популяцияның генетикалық жүгінің қалыптасуындағы табиғи сұрыпталудың рөлі мен маңызын ашу;
- студенттерде денсаулық сақтау тәжірибесінде популяцияның генетикалық жүгінің рөлі мен маңызының мәнін ашу.
4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:
4.1. Популяция, анықтамасы, сипаттамалары.
4.2. Популяцияның демографиялық сипаттамалары.
4.3. Популяцияның түрлері және популяцияның некелік құрылымы.
4.4. Популяцияның генетикалық сипаттамалары.
4.5. Популяцияларда жүретін элементарлық эволюциялық үрдістер және
олардың адам популяцияларындағы әсерінің ерекшеліктері.
4.6. Популяцияның генетикалық жүгі, түсінік, медициналық маңызы.
5. Оқытудың әдістері:сабақтың мақсаты мен міндетіне сай студенттердің түсінігін қалыптастыруға бағыттай отырып ауызша сұрау, нақты, логикалық тұрғыда мазмұндау және игерген материалды сызба, кесте, сурет, тест түрінде сипаттай алу, топпен жұмыс жасай білу; тапсырмаларды орындап, түсіндіру, сызбаларды толтыру; тақырып бойынша бейнефильмдер көру, интерактивті оқыту тәсілі - пресс-конференция (сценариі 2-ші қосымшада).
6. Әдебиеттер:
Негізгі:
6.1. Қуандықов Е.Ө., Әбілаев С.А. Медициналық биология және генетика. Алматы, 2006. б. 166-
177.
6.2. Қуандықов Е.Ө., Нұралиева Ұ.Ә. Жалпы және медициналық генетика негіздері (дәрістер жинағы). Алматы: Эверо, 2009. б. 42-52.
6.3. Медициналық биология және генетика. Е.Ө. Қуандықовтың ред. Алматы, 2004. б.182 -197.
Қосымша:
6.4. Генетика. Под ред. Иванова В.И.. М.: Академкнига, 2006. с.315-326.
6.5. Гинтер Е.К. Медицинская генетика. М.: Медицина, 2003. с. 301-321.
6.6. Тейлор Д., Грин Н., Стаут У. Биология. .М., 2002, том 3. с. 215-243, с. 259- 270.
6.1. Медицинская генетика: учеб. пособие/ Роберт Л.Ньюссбаум, Родерик Р, Мак-Иннес, Хантингтон Ф. Виллард: пер. с англ. А. Ш. Латыпова; под ред. Н. П. Бочкова.- М.: ГЭОТАР-Медиа, 2010
6.2. Қуандықов Е.Ө., Нұралиева Ұ.Ә. Негізгі молекулалық –генетикалық терминдердің
орысша- қазақша сөздігі. Алматы: Эверо, 2012. б. 3-111
7. Бақылау
7.1. Когнитивті (білім) құзыреттілікті бағалау:
7.1. Тақырыптың негізгі сұрақтары бойынша ауызша сұрау.
7.2. Тест бақылау – 10 сұрақтан 3 нұсқа.
7.2. Тәжирбиелік дағды құзыреттілігін бағалау:
7.2.1. Демографиялық факторларды атап өту және олардың популяцияның генетикалық құрылымын өзгерту әсерін түсіндіру.
7.2.2. Элементарлы эволюциялық үрдістерді атап өту және олардың популяцияның генетикалық құрылымын өзгерту әсерін түсіндіру.
7.2.3. Харди-Вайнберг заңының матиматикалық теңдеуінің сипатын жазу және дәлелдемелерін түсіндіру.
72.4. Популяцияның генетикалық құрылымын немесе жеке аллельдердің не генотиптер жиілігін анықтауға арналған есептер.
1-есеп.Жалпы альбинизм аутосомды рецессивті белгі ретінде тұқым қуалайды. Ауру 1 : 20 000 жиілікпен кездеседі. Бұл популяциядағы гетерозиготтардың жиілігін анықтаңыз.
2-есеп. Аутосомды-рецессивті белгімен адамдардың жиілігі 0,25 тең. Доминантты аллельді
гомозиготалы тасмалдаушылардың жиілігі қандай ?
3-есеп.Тея-Сакс ауруы аутосомдық рессессивтiк аллельге байланысты (бұл аурудың негiзгi белгiлерi: ақыл-ойдың жетiлмеуi, көздiң көрмеуi, төрт жас шамасында қайтыс болуы). Жаңа туған нәрестелерде арасында бұл аурудың кездесу жиiлiгi 10:10000 шамасын құрайды. Бұл популяциядағы гетерозиготтардың жиілігін анықтаңыз.
7.3. Бақылау сұрақтары:
7.3.1. Харди-Вайнберг заңы қандай популяцияны сипаттайды?
7.3.2. Популяцияның генетикалық динамикасына әсер ететін демографиялық факторлар.
7.3.3. Популяциядағы шағылысу (некелесу) типтері .
7.3.4. Аутбредті және инбредті некелесудің генетикалық зардаптары.
7.3.5. Популяцияның генетикалық құрылымына мутацияның әсері.
7.3.6. Популяцияның генетикалық құрылымына миграция және гендер дрейфінің әсері.
7.3.7. Популяцияның генетикалық жүгін қалыптастыратын патологиялық жағдайлар?
7.3.8. Популяцияда генетикалық жүктің қалыптасуына табиғи сұрыптаудың әсері.
Үш тілдегі түсіндірме сөздер:
| Қазақ тілінде | Орыс тілінде | Ағылшын тілінде |
| Популяция -белгілі бір территорияны мекендейтін ортақ генофонды бар, бір түрге жататын даралардың жиынтығы | Популяция -совокупность особей одного вида, обладающих общим генофондом и занимающих определённую территорию | Population group of organisms of one species inhabited in definite region for a long time |
| Панмиксия -популяциядағы әртүрлі жынысты даралардың еркін некелесуі (будандасуы) | Панмикси́я - свободное скрещивание разнополых особей в популяции | Panmixy - free breeding of organisms in population |
| Оқшаулану -бір түрге жататын даралардың еркін будандасу (некелесу) мүмкіндігінің болмауы немесе қиындауы | Изоля́ция - исключение или затруднение свободного скрещивания между особями одного вида | Isolation - exclusion or difficulty of interbreeding between individuals of the same species |
| Гендер дрейфі –кездейсоқ (стохастикалық) факторлардың әсері популяцияда гендер жиілігінің өзгеруіне, соның салдарынан популяциядатұқым қуалайтын өзгергіштіктің азаюынаалып келетін генетикалық-автоматикалық үдеріс | Дрейф генов - генетико- автоматические процессы, изменение частоты генов в популяции в ряду поколений под действием случайных (стохастических) факторов, приводящее, как правило, к снижению наследственной изменчивости популяций | Gene drift - changes of gene frequency by chance, usually observed in small (isolated) populations |
| Генетикалық жүк -табиғи сұрыпталу барысында бейімділігі төмен дараларды анықтайтын, олардың таңдамалы өліміне алып келетін популяциядағы тұқым қуалайтын өзгергіштіктің бір түрі | Генетический груз - часть наследственной изменчивости популяции, которая определяет появление менее приспособленных особей, подвергающихся избирательной гибели в процессе естественного отбора | Genetic load - part of genetic variability of population, characterized by forming of genotypes with decreased adaptation and death due to action of natural selection |