 |
|
Mapa Polski - rozbicie dzielnicowe 1138
Феадальная раздробленасць:
У 1138 завяшчаннем Баляслава III быў узаконены парадак сеньёрыята. Дзяржава падзялілі на ўдзелы паміж сынамі, але старэйшы ў родзе адначасова станавіўся вялікім князем. Акрамя асабістага ўдзелу, ён атрымліваў вялікакняжацкі – з гарадамі Гнезнам і Кракавым. З гэтага часу для Польшчы можна гаварыць аб перыядзе феадальнай раздробненасці. Колькасць удзелаў расла, улада цэнтральнай адміністрацыі слабела.
Удзельная раздробленасць (феадальная раздробленасць) - перыяд у гісторыі Польшчы, які доўжыўся ўмоўна з 1138 да ўваходу на пасад Уладзіслава Лакетка ў 1320 годзе. Характэрнай рысай гэтага перыяду з'яўляецца прагрэсавальнае раздрабненне польскай дзяржавы на ўсё больш дробныя, у значнай ступені незалежныя, ўдзельныя княствы. Гэта звязана ў першую чаргу з павелічэннем колькасці спадчыннікаў ў дынастыі Пястаў, якой кожны член, згодна з польскім звычаю, меў права на частку бацькоўскага спадчыны.
З 12 ст. узмацніўся націск немцаў на славянскія землі за Эльбай. На захопленых землях было створана маркграфства Брандэнбург, з тэрыторыі якога здзяйснялася далейшае прасоўванне на ўсход. Сітуацыя ўскладнялася бесперапыннымі ўсобіцамі паміж сынамі Баляслава III.
У 1157 адзін з іх – Уладзіслаў Выгнаннік – заклікаў на дапамогу імператара Фрыдрыха I Барбаросу. Выкарыстаўшы спрыяльную магчымасць, Фрыдрых паставіў Польшчу ў ленную залежнасць ад імперыі. У 1226 удзельны князь Конрад Мазавецкі запрасіў рыцараў Тэўтонскага ордэна для барацьбы з прусамі. Тэўтонскі ордэн заваяваў зямлю прусаў і стварыў на іх тэрыторыі моцную дзяржаву, якая павяла барацьбу за панаванне ў Прыбалтыцы.
У 1240 у Польшчу ўварваліся мангола-татары, у сакавіку 1241 імі быў узяты і спалены Кракаў. У 1257 і 1287 набегі паўтарыліся.Перыяд феадальнай раздробненасці быў і перыядам развіцця прадукцыйных сіл. Для засваення пустуючых земляў землеўласнікі сталі запрашаць каланістаў з іншых краін. Сярод кланістваў пераважалі немцы, якія прынеслі з сабою нямецкае права. Сялянскія павіннасці ў карысць феадала выразна фіксаваліся. Выплаціўшы чынш і выплаціўшы іншыя ўскладзеныя на яго абавязкі, селянін мог пакінуць вёску. Нямецкае права распаўсюдзілася і на прынцыпы самакіравання. На чале вёскі стаяў стараста – солтыс, які займаўся ўладкаваннем каланістаў і здзяйсняў суд па дробных справах. Расла колькасць гарадоў, якія, пачынаючы з 13 ст., таксама набывалі правы самакіраванні (г.зв. Магдэбургскае права).
|
 |
Władysław II Wygnaniec (1105–1159), dziedziczny książę śląski, książę krakowskiod 1138 r., syn Bolesława Krzywoustego i Zbysławy.
W 1125 r. poślubił niemiecką księżniczkę Agnieszkę, wnuczkę cesarza Henryka IV.
Po śmierci ojca, na mocy ustawy sukcesyjnej, Władysław oprócz dziedzicznego Śląska, którym władał już wcześniej otrzymał dzielnicę senioralną z Krakowem i Gnieznem wraz ze zwierzchnością nad Pomorzem.
Szybko doszło do konfliktu seniora z przyrodnimi braćmi, Bolesławem Kędzierzawym i Mieszkiem Starym a także z ich matką Salomeą, (szczególnie że ta, mając opiekę nad małoletnimi synami, Henrykiem i Kazimierzem, otrzymała dożywotnio ziemię łęczycką, wydzieloną z dzielnicy senioralnej).
Władysław, który dążył do obalenia testamentu ojca i przejęcia władzy w całym kraju, w 1142 r. podjął działania wojenne przeciw braciom-juniorom, korzystając z posiłków ruskich. Konflikt zaostrzył się po śmierci Salomei w 1144 r. ale i tym razem nie doszło do ostatecznego rozstrzygnięcia.
Za juniorami ujął się wtedy prawdopodobnie palatyn Władysława – Piotr Włost, za co w 1145 r. spotkała go ze strony księcia okrutna kara oślepienia i obcięcia języka. Po tym wydarzeniu wielu możnych, stojących dotąd po stronie seniora, zaczęła przechodzić na stronę młodszych braci, a arcybiskup Jakub ze Żnina obłożył księcia klątwą kościelną. W tych okolicznościach Władysław, który początkowo miał przewagę i oblegał Poznań, gdzie bronili się juniorzy, ostatecznie poniósł klęskę i w 1146 r. musiał uchodzić z kraju.
Schronienie znalazł na dworze króla niemieckiego Konrada III, któremu złożył hołd, prosząc o pomoc zbrojną przeciw braciom. Konrad przygotowywał się wtedy do wyprawy krzyżowej do Ziemi Świętej i nie mógł skutecznie interweniować w Polsce. Władysław Wygnaniec wziął udział w II krucjacie (1147–1149) towarzysząc Konradowi III.
Po powrocie z niefortunnej wyprawy krzyżowej król niemiecki nie podejmował już sprawy Wygnańca. Dopiero w 1157 r. na Polskę wyprawił się cesarz Fryderyk I Barbarossa.
Bolesław Kędzierzawy ukorzył się przed cesarzem, ale zwlekał ze zwrotem Śląska tak, że Władysław zmarł na wygnaniu w 1159 r.
WAŻNE DATY:
1142 – początek działań wojennych Władysława przeciw braciom-juniorom
1146 – wygnanie Władysława z kraju
1147-149 – udział Władysława Wygnańca w II krucjacie
1157 – wyprawa cesarz Fryderyka I Barbarossy na Polskę
1159, 30 maja - Śmierć w Altenburze, gdzie został pochowany
- Князь-прынцэпс Польшчы, князь Кракава, Сандаміра, ўсходняй Вялікай Польшчы, Куявіі, Сілезіі і князь-прынцэпс Памор'я. Сын Баляслава III Крывагубага і Сбыславы Святаполкаўны, дачкі вялікага князя кіеўскага Святаполка II Ізяславіча.
Пры жыцьці бацькі Баляслава III Крывагубы быў яго суправіцелем ў Сілезіі. АЛЕ прапусціў чэхаў да самай ракі Одры. У перыяд 1125-1127 гадоў ажаніўся на Агнес фон Бабенберга, дачцэ маркграфа Аўстрыйскага Леапольда III, аднінаўтробной сястры будучага імператара Конрада III, у далейшым цёткі імператара Фрыдрыха Барбаросы.
Паводле завяшчання бацькі, які памёр 28 Кастрычніка 1138, вядомаму як «Статут Баляслава Крывагубы», Уладзіслаў як старэйшы ў родзе атрымліваў сеньоратное (ненаследственных) валоданне, куды ўваходзілі ўсходняя Вялікая Польшча, уключаючы Гнезна, Заходняя Малая Польшча з Кракавам, серадзкая зямля і заходняя частка Куявія. Ён атрымліваў кантроль над Гданьскім Памор'ем, дзе кіравалі мясцовыя князі, і сеньярыяльна ўлада над Заходнім Памор'ем. У якасці наследнага надзелу яму даставалася Сілезія.
Да моманту смерці бацькі ён быў ужо дарослым мужчынам (яму споўнілася 33 гады), жанатым і якія маюць сына Баляслава; Вялікі князь Уладзіслаў II з самага спачатку зрабіў спробу замяніць прынцып сеньората на прынцып ПЕРШАРОДСТВА, каб забяспечыць вярхоўную ўладу і кракаўскі надзел за сваімі нашчадкамі.
Ўзброеную барацьбу з братамі Уладзіслаў пачаў яшчэ ў 1142-1143 гадах з дапамогай саюзных рускіх атрадаў; далучыў долю Саламеі, Ленчыцкі зямлю, да сеньоратному надзел, абвастраецца канфлікт з Палаціне (ваяводам) Пятром улады (Влостовичем), бліжэйшым паплечнікам яго бацькі і вельмі ўплывовым вяльможам.
У пачатку 1146 Уладзіслаў II вырашыў канчаткова выгнаць братоў з іх вотчын. Спачатку ён лёгка захапіў Мазовію, вымусіўшы братоў адступіць ва ўмацаваны горад Познань, які аблажыў. Але тут ваеннае шчасце яму змяніла. У яго тылах пачалі ўспыхваць мецяжы шляхты, сілы яго праціўнікаў хутка раслі. Падтрымала іх і царква: Якуб з Жнина, арцыбіскуп Гнезненскі, прыехаў у лагер абложнікаў і запатрабаваў ад Уладзіслава спыніць братазабойчую вайну, а пасля адмовы адлучыў яго ад царквы. Нарэшце ўдар праціўнікаў Уладзіслава з тылу, узгоднены з сястры абложаных, прывёў да поўнай паразы войскаў князя-прынцэпс і вымусіў яго бегчы з Польшчы. Але ні ў Венгрыі, ні ў Саксоніі не спяшаліся выконваць абяцанне отвоеватть страчанае, і ён так і памёр у 54 гады 30 мая 1159 годаў Альтенбурге (у выгнанні), дзе яго і пахавалі.
ВАЖНЫЯ ДАТЫ:
1142 - пачатак ваенных дзеянняў супраць братоў Уладзіслаў-юніёраў
1146 - Уладзіслаў выгнанне з краіны
1147-1149 - удзел Уладзіслаў II Выгнаннік ў крыжовым паходзе
1157 - імператар Фрыдрых Барбароса экспедыцыя ў Польшчы
|
Bolesław IV Kędzierzawy (1122–1173), książę mazowieckiod 1138 r., krakowski od 1146 r., syn Bolesława Krzywoustego i Salomei. W latach 1142–1146 stał na czele braci-juniorów w walce z seniorem Władysławem, który dążył do odebrania im władzy w ich dzielnicach. Po wygnaniu Władysława z kraju w 1146 r., Bolesław władał na Mazowszu, Śląsku i w dzielnicy senioralnej z Krakowem, z której bratu Henrykowi wydzielił księstwo sandomierskie. W 1146 r. Bolesław stanął przed groźbą interwencji króla niemieckiego Konrada III, który udzielił poparcia wygnanemu Władysławowi. Obiecał stawić się na sąd arbitrażowy, ale obietnicy tej nie dotrzymał.
Konrad III ze względu na własne problemy w kraju po powrocie z niefortunnej krucjaty (1147–49), nie podejmował już sprawy zbrojnej interwencji w Polsce, zwłaszcza że Bolesław znalazł poparcie u margrabiego Albrechta Niedźwiedzia. Wyprawę przeciw Polsce podjął dopiero w 1157 r. cesarz Fryderyk I Barbarossa.
Bolesław złożył w Krzyszkowie pod Poznaniem hołd cesarzowi, zapłacił okup i zobowiązał się do zwrotu Śląska Władysławowi. Dzielnicę śląską przekazał jednak dopiero w 1163 r. synom nieżyjącego już wtedy Władysława. Zostawił sobie większe grody, co doprowadziło do konfliktu z bratankami, zakończonego wygnaniem ich z kraju.
Dopiero groźba ponownej interwencji cesarza ostatecznie zmusiła Bolesława Kędzierzawego do oddania w 1173 r. Śląska synom Władysława Wygnańca. Wcześniej, w 1166 r., Bolesław zorganizował krucjatę przeciw pogańskim Prusom.
Wyprawa zakończyła się jednak niepowodzeniem, a życie stracił w niej brat Bolesława, Henryk Sandomierski. Trudności wewnętrzne w okresie panowania Bolesława jako seniora, spowodowały zerwanie zależności Pomorza Zachodniego od Polski i duże ograniczenie zwierzchności nad Pomorzem Gdańskim.
WAŻNE DATY:
1142-1146–walki Bolesława z seniorem Władysławem II
1146–objęcie władzy senioralnej po wygnaniu Władsława
1157–najazd Fryderyka I Barbarossy na Polskę, hołd złożony cesarzowi przez Bolesława
1163–zwrot Śląska synom Władysława Wygnańca (bez głównych grodów)
1166–nieudana wyprawa przeciw Prusom
|
(1122 — 5 студзеня 1173) — польскі князь, прадстаўнік дынастыі Пястаў. Сын Баляслава III і ягонай другой жонкі — Саламеі фон Берг-Шэлькліген, дачкі герцага Бергскага. Першапачаткова Баляслаў заставаўся ў ценю сваіх старэйшых братоў Лешка (1115) і Казіміра (1120), але пасля іх заўчаснай смерці ў 1131 годзе стаўся найстарэйшым нашчадкам з другога шлюбу свайго бацькі. У 1136 годзе ажаніўся з наўгародскай князёўнаю Вершаславаю (Настассяю), дачкою князя Усевалада Мсціславіча. Мелі чацвярых дзяцей, у тым ліку Баляслава (памёр яшчэ пры жыцці бацькі) і Лешка Мазавецкага. Пасля смерці жонкі ў 1162 годзе Баляслаў ажаніўся з Марыяю, звесткі пра паходжанне якой адсутнічаюць.
Пасля смерці бацькі Баляслаў атрымаў у спадчыну землі Мазовіі і Куяў. Вярхоўным князем Польшчы стаў яго зводны брат Уладзіслаў ІІ. Канфлікты паміж Уладзіславам і ягонымі малодшымі братамі пачаліся ў 1141 годзе і хутка перараслі ў міжусобныя войны, удзел у якіх бралі дружыны кіеўскага князя Усевалада Алегавіча (ягоная дачка Звініслава была замужам за сынам Уладзіслава ІІ Баляславам Высокім). У выніку кансалідацыі сіл Баляслава Кучаравага і ягоных малодшых братоў, а таксама масавай падтрымкі з боку польскіх магнатаў Уладзіслаў ІІ быў вымушаны ўцячы да германскага імператара Конрада ІІІ, а Баляслаў, здабыўшы пасля доўгай аблогі Кракаў, стаў вярхоўным князем Польшчы.
Ягонае панаванне працягвалася з 1146 па 1173 год. У 1157 годзе германскі імператар Фрыдрых Барбароса прымусіў Баляслава прызнаць сябе васалам Свяшчэннай Рымскай Імперыі. У 1159 годзе на выгнанні памёр Уладзіслаў ІІ, недзе паміж 1160—1163 гг. памерла ягоная жонка, у выніку чаго ў Сілезію вярнуліся сыны Уладзіслава — Баляслаў Высокі і Мешка Плясаногі.
У 1166 годзе, выкарыстаўшы паражэнне Баляслава Кучаравага ў Прусіі, Баляслаў і Мешка захапілі ўмацаваныя гарады рэгіёну, што раней былі пад кантролем вярхоўнага князя Польшчы, і такім чынам сталі паўнаўладнымі гаспадарамі Сілезіі (Шлёнска-Уроцлаў). Спробы Баляслава ў 1167 годзе вярнуць кантроль над Сілезіяй скончыліся няўдачаю, што прывяло да канчатковага аддзялення Сілезіі ад рэшты польскіх тэрыторый. Актыўную ролю ў гэтым працэсе адыграў германскі імператар Фрыдрых Барбароса.
Баляслаў Кучаравы памёр у 51 год5 студзеня 1173 года, імавернае месца пахавання — Плоцкі кафедральны сабор. Ягоным нашчадкам стаў непаўналетні сын Лешак, а ягоным апекуном — малодшы брат Баляслава Казімір.
ВАЖНЫЯ ДАТЫ:
1142-1146 - барацьба Баляслава з вышэйшым князем Уладзіславам II;
1146-узяццё ўлады пасля выгнання старэйшага Ўладыслава ІІ;
1157-, ўварванне Фрыдрыха I Барбаросы ў Польшчу, даніна імператару Баляслава;
1163-вяртанне ваяводству Уладзіслаў Выгнанніку (без буйных гарадоў);
1166-няўдалая экспедыцыя супраць прусакоў;
1173-фінальная адмова ад Баляслава ад правоў на Сілезію
(1126–1202), od 1138 r. książę wielkopolski, książę krakowski w latach 1173–1177, 1191 i 1198–1202, syn Bolesława Krzywoustego i Salomei.
Po śmierci ojca w 1138 r. objął władzę w Wielkopolsce z Poznaniem. W latach 1142–1146 jako jeden z juniorów walczył przeciw przyrodniemu bratu Władysławowi, seniorowi sprawującemu wtedy władzę zwierzchnią i dążącemu do jedynowładztwa.
Po wygnaniu Władysława z kraju w 1146 r., utrzymywał z rodzonym bratem i ówczesnym seniorem Bolesławem Kędzierzawym, przyjazne stosunki.
W 1147 r. Mieszko brał udział w wyprawie na Pomorze Zachodnie przeciw Wieletom, będąc sojusznikiem panów saskich, w tym margrabiego Albrechta Niedźwiedzia. Po śmierci Bolesława Kędzierzawego w 1173 r., Mieszko objął tron krakowski. Przywrócił zwierzchnictwo Polski nad Pomorzem Zachodnim.
Jako władca, starał się wzmacniać swoją pozycję i usprawnić administrację, jednakże twarde rządy i narzucane podatki wywołały bunt panów krakowskich, którzy wysunęli przeciw niemu młodszego brata, Kazimierza Sprawiedliwego. Przeciw Mieszkowi wystąpił również jego syn Odon, wypędzając ojca z Wielkopolski. Mieszko musiał uchodzić z Polski i bezskutecznie próbował szukać poparcia w Czechach i w Niemczech.
W 1181 r. z pomocą Pomorzan zaatakował i zajął Wielkopolskę z Poznaniem i Gnieznem, następnie pogodził się z synem Odonem i wydzielił mu własną dzielnicę. W 1191 roku, korzystając z zaangażowania Kazimierza Sprawiedliwego na Rusi, Mieszko Stary zajął Kraków ale Kazimierz szybko opanował sytuację i powrócił na tron krakowski. Po śmierci Kazimierza w 1194 r., Mieszko ponownie podjął próbę opanowania Krakowa, ale doznawszy klęski w bitwie pod Mozgawą w 1195 r., wycofał się do Wielkopolski zajmując Kujawy.
Mieszko Stary po raz trzeci objął tron krakowski w 1198 r. po porozumieniu z możnymi krakowskimi i wdową po Kazimierzu – Heleną, której zwrócił Kujawy i uznał jej syna Leszka Białego za następcę tronu.
WAŻNE DATY:
1146–obrona Poznania przez Mieszka przed oblegającym go seniorem Władysławem
1147–udział Mieszka w wyprawie na Pomorze Zachodnie
1173-1177–rządy Mieszka w Krakowie
1181 - powrót Mieszka do Wielkopolski po wygnaniu
1195–bitwa pod Mozgawą, nieudana próba opanowania
Krakowa przez Mieska
1198-1202–ponowne rządy Mieszka Starego w Krakowie
|
Князь (прынцэпс) Польшчы
1173 — 1177 1191 — 1191 1198 — 1199 1199 — 1202
(1126/27 — 13 сакавіка 1202) — князь вялікапольскі, прадстаўнік дынастыі Пястаў. Трэці сын Баляслава Крывавустага. 5 студзеня 1173 памёр Баляслаў Кучаравы Пасля смерці бацькі атрымлівае ў спадчыну Вялікую Польшчу і Памор'е, у 1173 годзе пасля смерці старэйшага брата Баляслава IV атрымаў Кракаў і прастол старэйшага князя ў Польшчы.
Абапіраючыся на моцныя роднасныя сувязі з нямецкімі, паморскімі і чэшскімі князямі і на шматлікіх чыноўнікаў, Мешка кіраваў сурова (менавіта суровым норавам гэтага князя і тлумачыць аўтар «Вялікапольскай хронікі» яго мянушку «Стары»). Пазнейшыя гісторыкі прыпісвалі Мешку дзяржаўныя дабрадзейнасці: ён не даваў волі шляхце і духавенству, абараняў яўрэяў ад праследаванняў, не дапушчаў у край фальшывай манеты. Раннія храністы гавораць, аднак, толькі пра злоўжыванні прызначаных ім чыноўнікаў і пра падкопы князя супраць кракаўскай знаці). Кракаўскі біскуп Гедка стаў душой змовы супраць Мешкі, якому супрацьпаставілі яго малодшага брата, сандамірскага князя Казіміра. У 1177 годзе Мешка быў выгнаны, а Казімір трыўмфальна ўехаў у Кракаў. Ленчыцкі сойм 1180 прызнаў звяржэнне Мешка законным, але той не жадаў змірыцца і некалькі разоў спрабаваў авалодаць Кракавам. Пазіцыі Мешкі ўзмацніліся пасля заўчаснай смерці ў 1194 годзе Казіміра II, сыны якога былі малалетнімі і няздольнымі да самастойнага кіравання. Аднак на боку Казіміравічаў выступіў іх стрыечны брат, валынскі князь Раман Мсціславіч (сын сястры Мешкі і Казіміра, Агнешкі). 13 верасня 1195 года Раман Мсціславіч ваяваў на боку Казіміравічаў у кровапралітнай бітве на рацэ Мозгаве, дзе былі сур'ёзна паранены абодва галоўныя праціўнікі, Раман і Мешка, а старэйшы сын апошняга, Баляслаў, быў забіты. Бітва не прынесла вырашальнага поспеху ніводнаму з бакоў, аднак дапамога Рамана ўсёткі дапамагла Казіміравічам пазбегнуць разгрому і захаваць Кракаў. У наступным 1196 годзе Мешка змог вярнуць Кракаў дыпламатычным шляхам, прызнаўшы сваім спадчыннікам старэйшага з Казіміравічаў — Лешка, які на пэўны час выдаліўся ў Сандамір. Аднак Мешка «стаў будаваць падкопы ў дачыненні да маёмасці і здабытку іншых», г.зн. кракаўскай знаці, і быў выгнаны.
Зрэшты, у хуткім часе Мешка здолеў прыцягнуць на свой бок кракаўскага палаціна Мікалая і дзякуючы яго ўплыву ў чарговы раз вярнуўся ў Кракаў (меркавана ў 1200 годзе), на ўмовах 1196года. Такім чынам, у канцы жыцця Мешка здолеў аб'яднаць пад сваёй уладай значныя тэрыторыі Польшчы: Вялікую Польшчу, Куявію і Малую Польшчу (без Сандамірскай зямлі). Ён памёр13 сакавіку 1202 ў Каліш ва ўзросце 76 гадоў, пахаваны ў ім жа заснаваным касцёле Св. Паўла.
ВАЖНЫЯ ДАТЫ:
1146- абароны Познаня на аблажылі Мешко ад старэйшага Уладзіслава;
1147-удзел Мешкі ІІІ ў экспедыцыі на Заходнюю Памеранію
1173-1177-праўленне Мешкі ІІІ ў Кракаве;
1181 - вяртанне Меші ІІІ ў Вялікую Польшчу пасля выгнання;
1195-Бітва под Мозговым, няўдалая спроба авалодання Мешкі ІІІ Кракавам;
|
(1138–1194), od 1167 r. książę wiślicki, od 1173 r. sandomierski, od1177 r. krakowski a od 1186 r. kujawski i mazowiecki, najmłodszy syn Bolesława Krzywoustego i Salomei. Urodzony prawdopodobnie już po śmierci ojca, pozostawał pod opieką matki, a po jej śmierci w 1144 r. znalazł się pod opieką braci, Bolesława Kędzierzawego i Mieszka III Starego.
W latach1157–1163 Kazimierz był zakładnikiem na dworze cesarza Fryderyka I Barbarossy. W 1167 r., z zapisanej mu przez brata Henryka ziemi sandomierskiej, starsi bracia wydzielili mu jedynie kasztelanię wiślicką. W roku 1177 r. doszło do buntu możnych krakowskich, którzy wysunęli Kazimierza przeciw seniorowi Mieszkowi Staremu. Objęcie tronu krakowskiego przez młodszego brata było sprzeczne z zasadami senioratu, musiał zatem Kazimierz zabiegać o uznanie swej władzy w Rzymie i na dworze cesarskim.
Na zwołanym w 1180 r. w Łęczycy wiecu, Kazimierz nadał Kościołowi liczne przywileje, uzyskując tym samym poparcie duchownych w uchwaleniu zniesienia senioratu oraz uznaniu jego władzy w Krakowie. Zmiany ustalone w Łęczycy zostały wkrótce zatwierdzone przez papieża i cesarza. W obawie przed powrotem na tron krakowski Mieszka Starego, który usilnie dążył do przywrócenia senioratu, w 1184 r. Kazimierz uznał zwierzchnictwo cesarza.
Wkrótce zaangażował się w sprawy Rusi, co wykorzystał w 1191 r. Mieszko Stary i przejął za zgodą części możnych władzę w Krakowie, jednak Kazimierz, korzystając z pomocy ruskiej, szybko opanował sytuację i odzyskał tron. Okazało się, że jego polityka wschodnia połączona z uległością wobec cesarza budziły sprzeciw wielu możnych. Kazimierz zorganizował także wyprawę przeciw spokrewnionym z Prusami Jaćwingom, nękającym wyprawami łupieżczymi Mazowsze.
Kazimierz Sprawiedliwy zmarł nagle w 1194 r. w okolicznościach, które mogłyby świadczyć o jego otruciu.
WAŻNE DATY:
1167 – wydzielenie Kazimierzowi kasztelanii wiślickiej
1177 – objęcie tronu krakowskiego po usunięciu Mieszka III Starego
1180 – wiec w Łęczycy, przywileje dla Kościoła
(1138 - 5 мая 1194) Бацька: Баляслаў III Крывавусты Маці: Саломея фон Берг;
Казіміра нарадзіўся незадоўга да смерці бацькі ці ўжо пасля яе, а таму не быў згаданы ў "Статуце Баляслава Крывагубы" і не атрымаў свайго надзелу. Ранняе дзяцінства Казіміра прайшло ў Ленчыцы, аддадзенай у пажыццёвае валоданне яго маці Саламеі. Пасля смерці маці клопат над Казімірам і яго сястрой Агнешкай ўзяў старэйшы брат Баляслаў IV Кучаравы. У 1157 г. той адправіў Казіміра ў Нямеччыну ў якасці закладніка пасля заключэння міру з Фрыдрыхам Барбаросай; дадому Казімір вярнуўся не пазней за 1161. У 1166 падчас крыжовага паходу загінуў бяздзетны Генрых Сандамірскай, перадапошні сын Баляслава Крывагубы. Паводле завяшчання яго ўладанні павінны былі адысці Казіміру, але іх забраў вярхоўны князь Баляслаў IV. Рушыла ўслед паўстанне на чале з Мешка Старым, у выніку якога Баляслаў пагадзіўся даць малодшаму брату Вісліца - невялікую частку Сандамірскай зямлі. Пасля смерці Баляслава Мешка, стаўшы вярхоўным князем, аддаў Казіміру як адзінаму пакінутаму брату ўсю Сандамірскую зямлю.
Дыктатарскія замашкі Мешка выклікалі незадаволенасць сярод магнатаў, асабліва ў Малой Польшчы. У 1177 у Польшчы ўспыхнула паўстанне, на чале якога ўстаў пакрыўджаны на бацьку Адон. Яго падтрымалі Казімір, а таксама прадстаўнікі шляхты і духавенства. Казімір выгнаў Мешка з Кракава, а неўзабаве і наогул з Польшчы.
Пад уладай Казіміра апынуўся не толькі Кракаў, але і Вялікая Польшча, Сілезія, Мазовія і Куявія; кіраўнікі Памор'я прызнавалі яго сюзерэнам. Каб замацаваць свае правы на тытул вярхоўнага князя, Казімір у 1180 склікаў у Ленчыцы з'езд польскай шляхты. Дараваў прывілеі шляхты і царквы і адмовіўшыся ад дамаганняў на вымарачных валодання біскупаў, Казімір быў прызнаны вярхоўным князем, хоць аб рэальным аб'яднанні Польшчы размова не ішла. За паслабленьні, прынятыя на Ленчыцкі з'ездзе, Казімір атрымаў мянушку "Справядлівы".
Менш чым праз год Мешка пры дапамозе паморскіх саюзнікаў адваяваў Гнезна і Каліш, памірыўся з сынам Адоном і пераманіў на свой бок Лешэка Мазавецкага. Па незразумелых прычынах Казімір ніяк не адрэагаваў на гэта, упадабаючы ўмацавацца ў Малой Польшчы. Ён нават пагадзіўся стаць васалам імператара, для чаго ў 1184 прынёс прысягу Фрыдрыху Барбаросаі заплаціўшы таго вялікую даніну. У 1186 г. памёр Лешэк Мазавецкі. Першапачаткова плануючы перадаць свае ўладанні Мешка Старому, у апошні момант ён перадумаў і завяшчаў іх Казіміру. Мешка паспеў акупаваць Куявію, а Казімір заняў Мазовію, дзякуючы чаму пад яго ўладай апынулася вялікая частка Польшчы.
У 1190 Казімір адправіўся ў паход на Русь, каб дапамагчы Уладзіміру Яраславічу вярнуць галіцкі стол. Гэтым скарыстаўся Мешка Стары, які захапіў Кракаў. Ён пакінуў там намеснікам сына Мешка Малодшага. Па вяртанні з галіцкага паходу Казімір выгнаў яго. У пачатку 1194 Казімір здзейсніў паспяховы паход супраць яцвягаў. Трыўмфальнае вяртанне князя было адзначана грандыёзным балем, неўзабаве пасля якога Казімір нечакана памёр у 56 гадоў.
Мог быць атручаны.
(1186–1227), książę krakowski i sandomierski, syn Kazimierza II Sprawiedliwego i Heleny, księżniczki morawskiej. Po śmierci ojca w 1194 r., rządy w Krakowie w imieniu małoletniego Leszka objęła jego matka, Helena, współrządząc z możnymi. W 1198 r., stryj Leszka, Mieszko III Stary, po porozumieniu z regentami uzyskał tron krakowski. Po jego śmierci i wypędzeniu syna Mieszka III, Władysława Laskonogiego, Leszek Biały objął tron krakowski.
W 1205 r. wraz z młodszym bratem, Konradem Mazowieckim, rozgromił w bitwie pod Zawichostem wojska księcia halicko-włodzimierskiego Romana. Od tego czasu, rywalizując z Węgrami, Leszek próbował bezskutecznie opanować Ruś Halicką. Zabiegając o umocnienie swej władzy, Leszek uzyskał aprobatę papieża Innocentego III, który w 1207 r. wydał bullę potwierdzającą rządy księcia. Choć ten sam papież w 1210 r. wydał bullę, przywracającą seniorat w Polsce, korzystną dla rywalizującego z Leszkiem o tron, Mieszka Plątonogiego, to rządy tego ostatniego w Krakowie trwały krótko gdyż wkrótce umarł i na tron krakowski powrócił Leszek Biały.
Dzięki przywilejom nadanym Kościołowi w Borzykowej (1210) i Wolburzu (1215), Leszek cieszył się poparciem polskiego duchowieństwa. Ok. 1218 r. zawarł sojusz z księciem wrocławskim Henrykiem I Brodatym i księciem wielkopolskim Władysławem Laskonogim, czym umocnił swoją pozycję i autorytet. W roku 1222 i 1223 wraz z innymi polskimi książętami podejmował wyprawy krzyżowe przeciw pogańskim Prusom.W czasie swoich rządów Leszek zabiegał o rozwój gospodarczy swych ziem, rozwijał górnictwo, popierał osadnictwo, dążył do rozwoju grodów.
Leszek Biały został zdradziecko zamordowany podczas zjazdu w Gąsawie w 1227 r., za sprawą Świętopełka pomorskiego, dążącego do zrzucenia zależności Pomorza Gdańskiego od Polski. WAŻNE DATY: 1202–objęcie przez Leszka tronu krakowskiego
1205–bitwa pod Zawichostem, pokonanie księcia ruskiego Romana
1210–przywileje dla Kościoła w Borzykowej
1215–przywileje kościelne w Wolburzu
1222-1223–wyprawy krzyżowe do Prus
1227–zjazd w Gąsawie, zamordowanie Leszka
|
1194 — 1198 Папяр. Казімір II Справядлівы Пераем. Мешка III Стары
1199 — 1199 Папяр. Мешка III Стары Пераемнік: Мешка III Стары
1206—1210Папяр. Уладзіслаў III Танканогі Пер. Мешка I Плясаногі
1211—1227 Пап: Мешка IV Плясаногі Пер: Уладзіслаў Танканогі
1185 Смерць: 24 кастрычніка 1227 Гонсава
Род: Пясты Бацька: Казімір II Справядлівы Маці: Алена Зноемская
Жонка: Гржыміслава Дзеці: Саламея, Баляслаў V Сарамлівы
Ле́шак Бе́лы— прадстаўнік дынастыі Пястаў, адзін з польскіх князёў перыяду феадальнай раздробненасці.
Унук Баляслава Крывавустага, сын Казіміра II Справядлівага і Алены Зноемскай, брат Конрада I Мазавецкага. Князь мазавецкі 1194—1200, куяўскі 1199—1200 гадах, сандамірскі з 1200 і кракаўскі ў 1194—1198, 1199, 1206—1210 гадах і з 1211 года.
З 1195 года яго саюзнікам быў галіцка-валынскі князь Раман Мсціславіч, які прыйшоў яму на дапамогу ў бітве на Мазгаве, у якой быў пераможаны Мешка Стары. У 1199 годзе Лешак дапамог Раману ў баях за Галіч. У 1205 годзе Лешак, аднак, пасварыўся з саюзнікам. Раман чакаў перамоў з Лешкам, аднак той нечакана напаў і перамог яго ў бітве пры Завіхосце. У гэтай бітве Раман загінуў.
Актыўна ўмешваўся ва ўнутрыпалітычную барацьбу ў Галіцка-Валынскам княстве. Разам з венграмі выгнаў з княства Ігаравічаў (1211), спрыяў прыходу да ўлады ў Валынскам княстве Раманавічаў (1215). Пасля разрыву з Андрэем II Венгерскім запрасіў наўгародскага князя Мсціслава Удатнага да ўмяшання ў барацьбу за галіцкі прастол, і пасля беспаспяхова змагаўся супраць яго.
Лешак Белы быў забіты у 41 годў Гонсаве пры сустрэчыса Святаполкам Паморскім і яго саюзнікам Уладзіславам Адонічам і пахаваны ў Кракаве. Яго жонкай была дачка Аляксандра Усеваладавіча (па летапісе — Інгвара Яраславіча) Грэміслава (c 1207). Меў дваіх дзяцей: Саламею (выдадзена замуж за венгерскага князя Коламана) і сына, Баляслава (стаў спадчыннікам бацькі на кракаўскім прастоле праз 14 гадоў пасля яго гібелі).
ВАЖНЫЯ ДАТЫ:
1202 - набыццё Лешам пасады ў Кракаве
1205 - Бітва пры Завіхосце, перамога над Кіеўскім князем Раманам
1210 - ільготы для Касцёла ў Божыкаве, Лодзінскае ваяводства
1215 - Царква прывілеі ў Вольбужы, Лодзінаўскае ваяводства
1222-1223 - крыжовыя паходы ў Прусію
|
 | |||
 |
(1165–1231), książę wielkopolski w latach 1202–29, książę krakowski w roku 1202 i 1228, syn Mieszka Starego. Po śmierci ojca w 1202 r., możni krakowscy powierzyli mu tron w Krakowie, ale niedługo zdołał go utrzymać, bo zrażeni do jego autorytarnych rządów możnowładcy, wygnali go z Krakowa jeszcze tego samego roku, powołując na tron Leszka Białego. Jako książę wielkopolski, Władysław Laskonogi wdał się w 1206 r. w konflikt z arcybiskupem gnieźnieńskim Henrykiem Kietliczem, rzecznikiem reform wewnątrzkościelnych i emancypacji Kościoła polskiego spod władzy świeckiej. Kiedy arcybiskup rzucił na księcia klątwę kościelną, ten wygnał duchownego z Wielkopolski. W tym czasie przeciw Laskonogiemu wystąpił z roszczeniami jego bratanek, Władysław Odonic, który żądał nadania mu osobnej dzielnicy. Odtąd Władysław Laskonogi musiał toczyć z Odonicem walkę o utrzymanie władzy w Wielkopolsce. Nie zrezygnował również z powrotu na tron krakowski, co osiągnął na krótko w 1228 r., ale wkrótce musiał opuścić Małopolskę, a rok później został całkowicie wyparty z Wielkopolski przez Odonica. Przed śmiercią, wygnany na Śląsk Władysław Laskonogi, uczynił swoim sukcesorem w Krakowie i Wielkopolsce Henryka Brodatego.
WAŻNE DATY:
1202–rządy Władysława Laskonogiego w Krakowie; 1206–początek konfiktu Władysława Laskonogiego z arcybiskupem Kietliczem; 1228–ponowne rządy w Krakowie; 1229–utrata Wielkopolski przez Laskonogiego na rzecz Władysława Odonica;
Mieszko Plątonogi (ok. 1130–1211), książę śląski, raciborski, krakowski od 1210 r., syn Władysława II Wygnańca i Agnieszki, córki margrabiego Austrii. Ożeniony z Ludmiłą, z czeskich Przemyślidów, dał początek górnośląskiej linii Piastów, która przetrwała do XVII w. Po śmierci Kazimierza Sprawiedliwego (1194) podjął bezskuteczną walkę o uzyskanie władzy w Krakowie. Po osadzeniu przez możnych na tronie krakowskim Leszka Białego, poparł przeciw niemu Mieszka III Starego. Powołując się na testament Bolesława Krzywoustego uzyskał w 1210 r. bullę papieża Innocentego III, przywracającą w Polsce
zasadę senioratu i tego samego roku objął tron krakowski. Sędziwy książę nie cieszył się nim jednak długo, zmarł kilka miesięcy później (1211). WAŻNE DATY:
1163–powrót Mieszka Plątonogiego wraz z braćmi na Śląsk
1210–bulla papieża Innocentego III przywracająca w Polsce zasadę senioratu
1210–objęcie przez Mieszka Plątonogiego tronu krakowskiego
Пасля смерці Мешка ў 1202 у Кракаве пачалася нязгода паміж лідэрамі мясцовай шляхты, у выніку якой Лешэк Белы адмовіўся займаць кракаўскі трон, і кракаўцы заклікалі Уладзіслава. Пачалася жорсткая барацьба паміж князем і арцыбіскупам Генрыхам. Пазбавіўшыся адзінай падтрымкі са смерцю ваяводы Грыфіты, Уладзіслаў быў адданы анафеме і ў 1206 г. быў вымушаны пакінуць Кракаў.
11 лістапада 1227 г Лешэк Белы, Конрад I Мазавецкі, Уладзіслаў III Танканогі, Уладзіслаў Одонич і Генрых I Барадаты сабраліся на з'езд у Гонзаве, сабраны афіцыйна дзеля прымірэння Уладзіслава. 14 лістапада 1227 года Святаполк напаў на Гонзаву. Лешко Белы і Генрых Барадаты, якія знаходзіліся ў момант нападу ў лазні, спрабавалі бегчы. Падчас уцёкаў Лешэк быў забіты, а Генрых цяжка паранены. У адказ Уладзіслаў Танканогі з дапамогай сілезскіх войскаў перайшоў у наступ, паланіў Уладзіслава Адонича і прад'явіў свае правы на тытул вялікага князя на аснове пагаднення з нябожчыкам Лешакам Белым. 5 мая 1228 года адбыўся з'езд у Вісліца, на якім польск.ія магнаты абралі вялікім князем Уладзіслава Танканогага.
Адонич неўзабаве здолеў бегчы ў Плоцк і аднавіў вайну. У якасці саюзніка Адоніча выступіў Конрад Мазавецкі, аднак на яго ўдарыў Генрых II Набожны - сын Генрыха Барадатага, якога Уладзіслаў зрабіў намеснікам Кракава. У наступным годзе Конрад Мазавецкі аднавіў вайну і здолеў паланіць Генрыха Барадатага, пасля чаго разам з Адонічам разгарнуў адкрытыя баявыя дзеянні супраць Уладзіслава. Разбіты Уладзіслаў быў вымушаны ў 1229 бегчы ў Рацібуж да двара Казіміра Апольскага. У 1231 Уладзіслаў Танканогі пры падтрымцы Генрыха Барадатага зноў рушыўна Уладзіслава Адоніча, але быў забіты ў 66 гадоў.
 |
(1141 - 16 мая 1211) другі сын польскага князя Уладзіслава II Выгнанца.
У 1202 Мешка Плясаногі захапіў у пляменніка Генрыха Апольскае княства. Пасля смерці Мешка III Старога ў 1202 Мешка Плясоногий прад'явіў свае правы на кракаўскі трон як старэйшы прадстаўнік роду Пястаў. Аднак кракаўская знаць спачатку падтрымала Лешака Белага, а затым Уладзіслава Танканогага, сына Мешка Старога.
У выніку разгарэлася барацьба за ўладу за стол Кракава паміж Уладзіславам Адонічам, унук Мешка Старога і пляменнік Уладзіслава Танканогага, Лешэк Белы і Сілезскімі князямі Мешкам Плясаногім і Генрыхам Барадатым.
У спрэчку за Кракаў ўмяшаўся папа рымскі Інакенцій III. Спачатку ён прызнаў князем Кракава Лешака Белага. Мешка Плясаногі адмовіўся прызнаць гэта рашэнне і працягнуў барацьбу. Толькі 9 чэрвеня 1210 тата прызнаў правы Сілезскіх князёў на старшынство, у выніку чаго Мешка Плясаногі змог зацвердзіцца ў Кракаве.
Памёр Мешка 16 мая 1211 года ў 81 год. Паводле Яна Длугаша ён быў пахаваны ў Кракаўскім саборы. У сілезскіх уладаннях Мешка успадкаваў яго адзіны сын Казімір I.
(ok. 1168–1238), książę wrocławski, krakowski i wielkopolski, syn Bolesława Wysokiego, mąż Jadwigi – późniejszej świętej. Po śmierci ojca, Henryk w 1201 r. objął władzę na Śląsku, który dzięki jego działalności wkrótce stał się najbogatszą dzielnicą Polski. Około 1218 zawarł sojusz z księciem krakowskim Leszkiem Białym i Władysławem Laskonogim, księciem wielkopolskim. W latach 1222 i 1223 uczestniczył w wyprawach krzyżowych przeciw pogańskim Prusom. W czasie zjazdu w Gąsawie w 1227 r., podczas którego zamordowany został Leszek Biały, Henryk ledwo uszedł z życiem, ocalony przez jednego ze swych rycerzy. Po śmierci Leszka Białego, Henryk Brodaty podjął walkę o tron krakowski z księciem mazowieckim Konradem I. W 1228 r. możni krakowscy powołali Brodatego na tron w Krakowie, ale wkrótce Konrad zorganizował napaść na Henryka i uwięził go. Uwolniony Henryk, niebawem odzyskał władzę w Krakowie (1232), bo możni nie byli zadowoleni z surowych rządów Konrada. W 1233 Henryk zaatakował Wielkopolskę, rządzoną przez Władysława Odonica, a rok później, w 1234 r., przyłączył do swego państwa południowo-zachodnią Wielkopolskę aż po Wartę. Henryk Brodaty zdołał zjednoczyć większość ziem polskich, co zapoczątkowało istnienie tzw. Monarchii Henryków Śląskich. WAŻNE DATY: 1201–objęcie przez Henryka Brodatego władzy na Śląsku; 1222 i 1223–wyprawy krzyżowe do Prus; 1227–zjazd w Gąsawie, zamordowanie Leszka Białego, Henryk został ciężko raniony; 1228–powołanie Henryka na tron krakowski; 1232–ponowne objęcie rządów w Krakowie; 1234–opanowanie przez Henryka płd.-zach. Wielkopolski.
 |  | ||
(1191–1241), książę śląski, wielkopolski i krakowski, syn Henryka Brodatego i Jadwigi – późniejszej świętej. Po śmierci ojca w 1238 r., objął po nim tron, kontynuując dzieło jednoczenia ziem polskich. W 1239 r. przeciwstawił się najazdowi brandenburskiemu na ziemię lubuską i odzyskał utracony wcześniej Santok. W swojej polityce wewnętrznej szedł na ustępstwa w stosunku do Kościoła, fundował także nowe świątynie i klasztory. W konflikcie papiestwa z cesarstwem o inwestyturę, stanął po stronie papieża, co miało pomóc mu w urzeczywistnieniu planu zdobycia korony królewskiej, o której myślał już jego ojciec, Henryk Brodaty. Ambitne plany Henryka Pobożnego przekreślił jednak w 1241 r. najazd na ziemie polskie Tatarów (Mongołów), którzy najpierw rozgromili rycerstwo małopolskie pod Chmielnikiem, a następnie 9 IV 1241 r. rozbili pod Legnicą, dowodzone przez Henryka wojska polskie, wspomagane przez templariuszy, joanitów i Krzyżaków. Sam książę Henryk stracił w tej bitwie życie. Wraz ze śmiercią Henryka Pobożnego rozpadło się jego państwo (tzw. Monarchia Henryków Śląskich) a dzielnica śląska uległa dalszym podziałom. WAŻNE DATY: 1234–przekazanie Henrykowi Pobożnemu władzy w płd.-zach. Wielkopolsce; 1238–objęcie tronu po śmierci ojca, Henryka Brodatego; 1239–obrona Lubusza i odzyskanie Santoka po ataku brandenburskim; 1241–najazd tatarski na Polskę, śmierć Henryka Pobożnego w bitwie pod Legnicą.
(1165-1238) - сын Баляслава I, князя Сілезіі, князь Вялікапольскі; У 1228 пачалася вайна паміж Генрыхам і Конрадам Мазавецкім. Спачатку поспех быў на баку Генрыха, але неўзабаве ў яго пачаліся праблемы з кракаўскім дваранствам. Каб развязаць канфлікт, Генрых вырашыў у 1229 сустрэцца з Конрадам Мазавецкім ў Спытковіцы; падчас гэтай сустрэчы ён быў схоплены і вывезены палонным у Плоцк. Пасля гэтага войскі Конрада прайшлі Вялікую Польшчу і занялі Кракаў; Не заваявалася Конраду толькі Сілезія, дзе сын Генрыха - Генрых II Набожны арганізаваў абарону. Не жадаючы псаваць адносіны з еўрапейскімі дварамі, Конрад вызваліў Генрыха, за абяцанне адмовіцца ад прэтэнзій на Кракаў. Генрых I і Уладзіслаў III арганізавалі ў 1231 ваенную экспедыцыю ў Вялікую Польшчу, але не змаглі ўзяць Гнезна. Нечакана Уладзіслаў III быў забіты ў Сьрода-Слёнска. У сувязі з тым, што ў яго не было сыноў, яго прэтэнзіі на Вялікую Польшчу атрымаў у спадчыну Генрых, аднак гэтыя прэтэнзіі былі тут жа аспрэчаныя. Конрад Мазавецкі не стаў спрабаваць змагацца з велізарнай папулярнасцю Генрыха ў Малой Польшчы і Сандамірскай зямлі, і ў 1232 году Генрых увайшоў у Кракаў, дзе быў абвешчаны вялікім князем. У 1232 Генрых пачаў барацьбу з Уладзіславам Адонічам за Вялікую Польшчу, аднак уварванне скончылася правалам. Імкнучыся захаваць кантроль над Кракавам для свайго нашчадкаў, Генрых звярнуўся да імператара Святой Рымскай імперыі з просьбай аб прызнанні свайго сына Генрыха «каралём Польшчы", аднак канфлікт з царквой і смерць Генрыха 19 сакавіка 1238 не далі гэтага зрабіць (памёр у 73 гады). Князем Ніжняй Сілезіі, Кракава і Вялікай Польшчы стаў яго сын Генрых II Пабожны.
 |
Са смерцю бацькі ў 1238 г. Генрых стаў аднаасобным кіраўніком амаль паловы польскіх земляў. Нягледзячы на аўтарытэт бацькі, Генрыху без праблем атрымалася атрымаць уладу толькі ў радавой вотчыне - Ніжняй Сілезіі. На Малую Польшчу прэтэндаваў Конрад Мазавецкі, а на Вялікую Польшчу - Уладзіслаў Одонич. У 1239 Генрыху давялося саступіць уладу над Верхняй Сілезіяй дасягнулі паўналецця сваякам Мешка і Баляслава, хоць ён захаваў з імі сяброўскія адносіны. У 1237 у Еўропу з усходу прыйшлі татара-манголы. 22 сакавіка татары ўзялі Кракаў і неўзабаве праз Рацібуж і Аполе прарваліся да Вроцлаве. Генрых вырашыў даць бой татарам ў чыстым полі. Татары вырашылі 9;
красавіка атакавалі польскае войска пад Легніцы. Бітва пачалося ў воблаку дымавой заслоны, наладжанай манголамі. Войска Генрыха было разбіта; сам князь у 50 год загінуў у баі.
Яго цела апазналі па назе, на якой было шэсць пальцаў. Адсечаную галаву князя насадзілі на дзіду і прынеслі да брамы Легніцы. Астанкі Генрыха былі пахаваныя ва францішканскай царквы св. Вінцэнта і Якава ва Ўроцлаве. Нягледзячы на сцісласць праўлення, Генрых застаўся ў памяці нашчадкаў як ідэальны спадар і ўзорны рыцар.
 | |||
 | |||
(1187–1247), książę mazowiecki i kujawski, syn Kazimierza Sprawiedliwego i Heleny, księżniczki morawskiej. W 1202 r. objął rządy na Mazowszu i Kujawach. W 1205 r. wraz ze starszym bratem, Leszkiem Białym, pokonał w bitwie pod Zawichostem księcia halicko-włodzimierskiego Romana. Konrad Mazowiecki toczył także walki z Prusami, którzy nękali Mazowsze wyprawami łupieżczymi. Popierał misję chrystianizacyjną w Prusach, wiedząc, że powodzenie takiej akcji mogłoby otworzyć mu drogę do wpływów politycznych w tym kraju. Misja cysterska Chrystiana, który otrzymał sakrę biskupią, na teren Prus w 1216 r., miała jednak podporządkować te tereny papiestwu. Dlatego Konrad na własną rękę w latach 1225–26 podjął rozmowy z zakonem krzyżackim, by ten wysłał braci na pogranicze mazowiecko-pruskie. Krzyżacy, którzy niedawno zostali wypędzeni z Węgier, chętnie się na to zgodzili. W 1228 r. Konrad formalnie nadał im ziemię chełmińską. Sprowadzenie Krzyżaków na ziemie polskie nie było z założenia złe, ale okazało się mieć w przyszłości katastrofalne dla Polski skutki. Po śmierci Leszka Białego (1227), Konrad podjął walkę o tron krakowski i opanował go przejściowo w 1229 r. po porwaniu i uwięzieniu Henryka Brodatego. Ponowne rządy w Krakowie objął w roku1241 po śmierci Henryka Pobożnego, ale i tym razem nie trwały one długo. W 1242 r. został wygnany, a rok później pokonany przez Bolesława Wstydliwego w bitwie pod Suchodołem. Mimo, że Konradowi nie udało się trwale opanować tronu krakowskiego, zdołał oderwać od Krakowa i przyłączyć do księstwa mazowieckiego ziemię łęczycko-sieradzką. Konrad Mazowiecki był władcą okrutnym, często posługującym się w swych rządach podstępem i intrygą. WAŻNE DATY: 1202–objęcie rządów przez Konrada na Mazowszu i Kujawach; 1226–sprowadzenie Krzyżaków do Polski; 1228–formalne nadanie Krzyżakom ziemi chełmińskiej; 1229-1230–rządy Konrada w Krakowie; 1241-1243–ponowne rządy w Krakowie
Dziedzictwo ojcowskie oprócz Dolnego Śląska obejmowało również większość Wielkopolski i ziemię krakowską, w krótkim jednak czasie po dzielnice te zgłosili się nowi chętni. W Małopolsce jeszcze w lipcu 1241 roku pojawił się odwieczny pretendent do Krakowa – Konrad mazowiecki. Wojna nie była jeszcze przegrana, gdyż skuteczny opór wobec ks. mazowieckiego zorganizował wojewoda krakowski, Klemens z Ruszczy, wobec jednak zupełnej bierności księcia śląskiego dość szybko znalazł sobie nowego kandydata na tron w osobie Bolesława V Wstydliwego. Bolesław II Rogatka zmarł 26 grudnia 1278 roku i został pochowany w kościele dominikanów w Legnicy.
(1187 - 31 Жнівень 1247) - Чацвёрты і малодшы сын Казіміра II Справядлівага і чэшскай князёўны Алены Знаёмскай, малодшы брат Лешака Белага. Князь Куявіі 1202-1247, князь Серадзі і Кракава 1229-1232, 1241-1243. Заснаваў у Мазовіі самастойнае Мазавецкае княства, якое ўваходзіла ў склад Каралеўства Польскага. Правіў ў ім у 1207-1247 гадах. Пасля смерці ў 1227 свайго роднага брата Лешака Белага, Конрад справядліва лічыў свае правы на Малапольскі трон і заявіў на іх узброеным шляхам. У 1229 ён разбіў кракаўскага князя Генрыха I Барадатага і ўзяў яго ў палон. Перамогай Конрада скарыстаўся Уладзіслаў III Танканогі і сеў княжыць у Кракаве. Конрад звярнуўся па дапамогу да Данілы Рамановіча, заключыў з ім саюзны дагавор. Аб'яднаўшы свае сілы з Рамановіча ён рушыў на Уладзіслава Танканогага ў горад Каліш, які здаўся яму пасля аблогі.
Цесна супрацоўнічаў з Тэўтонскім ордэнам, у 1226 аддаў яму ў валоданне Хелмінскую зямлю. 3 сакавіка 1237 Конрад, спрабуючы адрадзіць Добжыньскі ордэн, перадаў валынскі горад Драгічын са значнай тэрыторыяй паміж Заходнім Бугам і р.Нурай Добжыньскім Братам. У сакавіку 1238 галіцка-валынскі князь Даніл Рамановіч подступіў з вялікім войскам да Драгічына, захапіў горад і паланіў магістра ордэна Бруна, вярнуўшы тым самым Драгічынскую зямлю над Бугам (сёння - тэрыторыя Падляскага ваяводства ў складзе Рэспублікі Польшча).
10 ліпеня 1241, скарыстаўшыся гібеллю вялікага князя Генрыха II Набожнага падчас нашэсця хана Батыя, Конрад заняў у верасні Кракаў, стаўшы кракаўскім князем. Аднак пасля бітвы 25 мая 1243 года пад Сухадолам, у якой ён разам з сынамі пацярпеў паразу ад свайго пляменніка, Малапольскага князя Баляслава V Сарамліва, быў вымушаны пакінуць Кракаў і вярнуцца ў Мазовію. У 1244 Конрад I напаў на Сецехоўскую і Люблінскую зямлі. У 1245, даведаўшыся пра ўдзел у паходзе на Перемышль і Галіч войскаў Баляслава V разам з венграмі, Раманавічы запыталі ў Конрада дапамогу. У наступныя гады Конрад распачаў шэраг паходаў супраць Баляслава і нават дасягнуў некаторых лакальных поспехаў, але галоўнай мэты так і не дамогся. Ён памёр31 жніўня 1247 (у 60 год) і быў пахаваны ў саборы г. Плоцка. Ад яго сыноў пайшоў разгалінаваны род мазавецкіх князёў.
 |
старэйшы сын Генрыха II Набожнага; князь Вялікай Польшчы ў 1241 - 1247. 
Пасля гібелі 9 красавіка 1241 у бітве пры Легніцы Генрыха II яго дзяржава, якая ахоплівае большую частку Польшчы, апынулася падзелена. Баляслаў, як старэйшы сын Генрыха II і як валадар Кракава першапачаткова лічыўся вярхоўным кіраўніком Польшчы. Але мазавецкі князь Конрад, не дазволіўшы яму прыняць ўлада, сабраў вялікае войска і прыйшоў у Кракаў.
Баляслаў ж, не маючы магчымасьці яму пярэчыць, абачліва сышоў з Кракава, пакінуўшы там капітана і сваю радню. І калі князь Конрад захацеў на іх напасці, яны заключылі мір і перадалі яму замак Скалы і горад Кракаў, а таксама і самі прызналі яго ўладу. Памёр26 сьнежня 1278 у 54 гадыі пахаваны ў царкве дамініканцаў у Легніцы.
(1226–1279), książę sandomierski i krakowski, syn Leszka Białego; W 1228 młody Bolesław otszymal ziemie sandomierską. W 1229, Konrad Mazowiecki, usunął Bolesława z Sandomierza. Ponownie ziemię sandomierska Bolesław otrzymał w roku1233, znalazłszy się pod opieką i zwierzchnictwem Henryka Brodatego. W czasie najazdu tatarskiego na Polskę w 1241 r., schronił się na Węgrzech, z którymi był w sojuszu umocnionym małżeństwem z córką króla węgierskiego Beli I, Kingą. W roku 1243, możni krakowscy, zrażeni okrutnymi rządami Konrada Mazowieckiego, powołali na tron w Krakowie Bolesława Wstydliwego. Ten pokonał Konrada w bitwie pod Suchodołem i wyparł go z Małopolski. Ziemie należące do Bolesława były często pustoszone przez Rusinów, Jaćwingów oraz Tatarów, którzy ponownie najechali ziemie polskie w latach 1259–1560. W 1273 r. wybuchł bunt rycerstwa przeciw Bolesławowi, ale ten zdołał go opanować. Wkrótce odstąpił od sojuszu z Węgrami i stanął po stronie czeskiej. Za panowania Bolesława Wstydliwego nastąpił rozwój gospodarczy i wzrost znaczenia Małopolski. opierał również kolonizację i lokował miasta na prawie niemieckim. Przed śmiercią Bolesław, który nie miał potomstwa, wyznaczył na swego następcę księcia sieradzko-łęczyckiego Leszka Czarnego. WAŻNE DATY:1241–najazd Tatarów na ziemie polskie; 1243–objęcie tronu w Krakowie przez Bolesława Wstydliwego; 1259-1260–drugi najazd tatarski na Polskę ; 1273–bunt rycerstwa przeciw Bolesławowi.
 |  |
(1240–1288), książę łęczycko-sieradzki, a od 1279 r., krakowski, syn Kazimierza I, księcia kujawskiego i łęczycko-sieradzkiego, wnuk Konrada I Mazowieckiego. Leszek Czarny był wiernym sojusznikiem Bolesława Wstydliwego, którego popierał m.in. w walce z książętami śląskimi. Po śmierci Bolesława Wstydliwego, który zmarł bezpotomnie, zgodnie z jego testamentem, Leszek Czarny objął w 1279 roku tron krakowski. W czasie swoich rządów musiał odpierać ataki najeżdżających jego ziemie Jaćwingów, Litwinów i Tatarów. Przeciw Leszkowi występowali także możnowładcy małopolscy z wojewodą sandomierskim Januszem i biskupem Pawłem z Przemankowa na czele. Podnosząc bunt w latach 1282 i 1285 chcieli osadzić na tronie księcia mazowieckiego Konrada II. W walce z możnymi Leszek znalazł sojusznika w krakowskich mieszczanach, którzy nie wpuścili do miasta buntowników. Ostatecznie stłumił bunt korzystając z posiłków węgierskich. Za wierną postawę wobec władcy, Kraków otrzymał w 1286 r. pozwolenie na budowę murów obronnych, które rok później ocaliły miasto podczas najazdu tatarskiego. Leszek Czarny zmarł bezpotomnie w 1288 r. Przed śmiercią wyznaczył na swego następcę księcia wrocławskiego Henryka IV Probusa. WAŻNE DATY: 1279–objęcie przez Leszka Czarnego tronu krakowskiego; 1282–bunt możnych przeciw Leszkowi; 1285–drugi bunt możnowładców; 1286–budowa murów obronnych w Krakowie; 1287–trzeci najazd Tatarów na ziemie polskie.
 |
(1226—1279) — польскі князь, прадстаўнік дынастыі Пяс