Главная | Обратная связь

Лаборатория, диагностика, лечения.

 

Дәрістік кешен

Тақырып: 1

Микробиология пәнінің мақсаты мен міндеті. Дәрігер қызметіндегі микробиологияның маңызы. Бактерия жасушасының морфологиясы, ультрақұрылысы, химиялық құрамы мен функциясы. Бактерияларды жіктеу принциптері.

Мақсаты:

Негізгі мақсат болып яғни, студенттерді медициналық микробиология пәні инфекциялық аурулардың зерттеу әдістерін қолданылуы және алдын-алуы, емі жөнінде толық игеру.

Дәріс қысқа – нұсқасы :

Микробиология (micros – кішкене, bios – тіршілік, logos - ілім) - өте майда оранизмдердің олар мекендейтін ортадағы тіршілігі мен дамуының заңдылықтарын зертейтін ғылым. Ол жалпы және жеке микробиологияға бөлінеді. Жалпы микробиология микроорганизмдердің құрлымдық заңдылықтары мен тіршілігін барлық деңгейде зерттейді – молекулярлы, жасушалық, популяциялық; микроорганизмдер генетикасын; олардың қоршаған ортамен қарым – қатынасын. Микробиологияның жеке бөліміне жатады: медициналық, ветеринарлық, ауыл – шаруашылық техникалық, теңіздік, космостық, санитарлық, клиникалық, фармацевтикалық.

Медициналық микробиология адам организміне патогенді микроорганизмдерді зерттейді.: бактериялар, вирустар, саңырауқұлақтар, қарапайымдылар; олар туғызатын аурулар; микробиологиялық диагностикасын, спецификалық профилактикасын және терапиясын.

Жіктеу микроорганизмдерді жылдам идентификациялауға оптималды кілттері мен кестелерін құруға бағытталған. Систематика – түрлердің көптігі және сол түрлердің организмдер жүйесіндегі орны туралы ғылым.Таксон – жіктелу бірлігі.

Көріністі құрал:

Клиникалық микробиология –медициналық микробиологиялық бөлімі, микробиологиялық аспектілердің этиологиясын, патогенезін, оппортунистік микроорганизмдер тудыратын аурулар, микробиологиялық диагностикасы, арнайы емі және алдын-алуы.

Клиникалық микробиологияның зерттеу объектілері:

- Адам орнанизміне шартты-патогенді микроорганизмдер және оппортунистік инфекциялар

- жеке жағдайларда кең өсетін және облигатты-патогенді микроорганизмдер түрлері

- ятрогенді инфекциялар (медициналық көмек көрсеткенде жұғу жолы)

- қалыпты микрофлора, дисбактериоз

- микроорганизмдердің химиопрепараттарға (антисептиктерге және дезинфектантарға) сезімталдығы,

- клиника-микробиологиялық зерттеу әдістері.

Санитарлық микробиология – адам женсаулығына қолайсыз әсер ететін қоршаған ортадағы микроорганизмдерді зерттейтін медициналық микробиологияның бөлімі.

Міндеттері:

1.қоршаған ортадағы патогенді микроорганизмдердің бар-жоғын анықтау. 2. қоршаған ортадағы зерттеу әдістерін жүргізу.

3.микроорганизмдердің циркуляциялық жолын бағалау.

4.мемлекеттік стандартқа қоршаған ортаға микрофлораның әсері сай болуы керек.

5.қоршаған ортаны салауаттандыру жұмыстарын жүргізу.

 

Әдебиеттер материал:

презентация в «PowerPoint» с фотографиями, схемами, таблицами, фильмами.

Әдебиет:

Орыс тілінде

Негізгі:

1. Борисов Л.Б. Медицинская микробиология, вирусология, иммунология.- М.: МИА, 2005. - 734 с.

2. Медицинская микробиология, вирусология, иммунология (под ред. Воробьёв А.А) МИА., Москва, 2004.- 690с.

3. Коротяев А.И, Бабичев С.Л. Медицинская микробиология, иммунология и вирусология. - СПб.: Спец. лит, 2000. - 591 с.

4. Медицинская микробиология /Гл.ред В.И. Покровский, O.K. Поздеев. - М.: ГЭОТАР МЕДИЦИНА, 2006. — 1200 с.

5. Тец В.В. Руководство к практическим занятиям по медицинской микробиологии, вирусологии и иммунологии – М.:Медицина, 2002. - 352 с.

6. Компьютерная программа "Диаморф" - "Медицинская микробиология" - атлас-руководство по бактериологии микологии, протозоологии и вирусологии под редакцией акад.проф. Воробьева А.А.

7. Дикий И.Л, Сидарчук И.И. и др. Микробиология. Руководство к лабораторным занятием. Киев, 2004, 583 с.

Қосымша:

1.Борисов Л.Б., Козьмин-Соколов Б.В., Фрейдлин И.С. Руководство клабораторным занятиямпо медицинской микробиологии, вирусологии, иммунологии. - М.: Медицина, 1993.

2.Н.Красилыников А II. Справочник по антисептике. - Минск. - Выс шк.- 1995. - 367с.

3.Галактионов В.Т. Иммунология. - М. - Изд. "РИЦ МДК". - 2000. – 487с.

4.Воробьев А.А. "Микробиология, иммунология". - М.: МИА, 2002.

5.Воробьев А.А., Кривошейн Ю.С., Широбоков В.П. Медицинская и санитарнаямикробиология. - М.: Издательский центр "Академия" – 2003. – 464 с.

6.Аравийский Р.А., Горшкова Г.И. Практикум по медицинской микологии. - С-Пб. - 1995. - 50 с.

7.Всант P., Мосс У., Уивер Р. Определитель нетривиальных патогенных грамотрицательных бактерий (аэробных и факультативно-анаэробных). - М.: Мир, 1999. – 791 с.

8.Внутрибольничные инфекции // Под ред. Р.П.Венцелла. - М.:Медицина, 1990.- 656 с.

9.Саттон Д., Фотергилл А., Ринальди М. Определитель патогенных и условно-патогенных грибов. - Изд. Мир, 2001. - 470 с.

10.МаянскийА.Н.Микробиология дляврачей. - Нижний Новгород: Издательство Нижегородской государственной медицинской академии, 1999. — 400 с.

11.Котова А.Л. Клиническая микробиология: Методические указания.-Алматы, 2004.- 162с.

12.Тец В.В. Справочник по клинической микробиологии – СП Стройлеспечать. – 1994.– 224 с.

13.Определитель бактерий Берджи /Под ред Д.Хоулта, Н.Крига, П.Снитаи др.// М.: Мир, 1997. - в 2 томах.

14.Вопросы общей вирусологии, под ред. Кисилева И.О. Санкт- Петербург, 2007, 375 с.

15.Поздеев О.К. Медицинская микробиология: Учеб. О.К.Поздеев; под ред. В.И.Покровского.-2-е изд.испр.-М.:ГЭОТАР-МЕД,2004.-768 с

Қазақ тілінде:

Негізгі:

1. Медициналық микробиология , Алматы,2011,683 б Рамазанова Б.А, Кудайбергенұлы К.К редакциялаумен.

2.Б.А. Рамазанова, А.Л. Котова және т.б. Микроорганизмдер морфологиясы.(оқу- әдістемелік құрал) Алматы,2007, 131б.

3.Б.А. Рамазанова, К.К Құдайбергенұлы, А.Л Котова. Инфекция туралы ілім.(оқу-құралы) Алматы 2007,111 б .

4. Б.А.Рамазанова, А.Л Котова және т.б. Микроорганизмдер физиологиясы. (оқу - әдістемелік құрал). Алматы,2007, 126 б.

5. Б.А. Рамазанова, А.Л Котова және т.б. Микроорганизмдер экологиясы. (оқу- құралы). Алматы, 2007, 95 б.

6. Б.А. Рамазанова, А.Л Котова және т.б. Микробтарға қарсы қолданылатын препараттар (оқу- құралы) Алматы, 2007.,47 б.

7. Микробиология және вирусология (жалпы бөлімі): Оқу құралы /Ү.Т.Арықпаева, К.Х.Алмағамбетов, Н.М.Бисенова, Н.Б.Рахметова, Г.Д.Асемова, Койшебаева К.Б., Бисимбаева С.К., Калина Н.В./. 1-ші басылым. (Медициналық және фармацевтикалық мамандық бойынша жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы) - Астана, 2005. – 208 б.

8. «Микроорганизмдердің морфологиясы» оқу құралы, Астана, 2004, 32б.; Микробиология және вирусология (жеке бөлімі): Оқу құралы /Ү.Т.Арықпаева, К.Х.Алмағамбетов, Н.М.Бисенова, Ә.Ө.Байдүйсенова, Н.Б.Рахметова, Г.Д.Асемова /1-ші басылым. (Медициналық және фармацевтикалық мамандық бойынша жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы) - Астана, 2006. – 199 б.

Қосымша:

1. Жалпы микробиологиядан лабораториялық сабақтар бойынша оқу-әдістемелік құрал (А.Л. Котованың ред.). – Алматы, 1997.

Ағылшын тілінде:

Негізгі:

1.Richard V Georing, Hazel M Docrell, Mark Zukerman, Derek Wakelin, Ivan M Roit, Cedric Mims,Peter L Chiodini “Medical Microbiology”,4^th Edithion, 2008, UK, p.656.

2.Jacquelyn G Black “Microbiology”,7 ^th ,WILEY,2010,p.846

3. Patric R Muray,Ken S Rosenthal, Michael F Pfaller “Medical Mcrobiology”,5^th Edithion, 2008,p.962

4. Cedric Mims, Hazel M Docrell, Richard V Georing , Ivan M Roit, Derek Wakelin, Mark Zukerman, “Medical Microbiology”,3^th Edithion, 2004, ELSEVIER MOSBY, p.659.

5. Geo F Brooks,Kaaren C Carroll, Janett S Butel, Stephen F Morse,24^th Edithion, JAWETZ,MELNICK&ADELBERG^S

6. Mark Gladwin, Bill Trattler, “Clinical Microbiology”, 4^th Edithion, MedMaster, Miami, 2007, p.393.

7. Anathanarayan R., Paniker C.K.J. Text book of microbiology. Orien Longman. Seven edition, 2005.

8. Medical microbiology. Ed.by Inta Ozols. Elsevier Mosby, 2004.

Қосымша:

1. Robert M Diamond “Designing Assessing Courses and Curricula”, 3^th Edithion,Jossey-Bass,2008,p.487

2. Patric Leonardi “Microbiology Study Guide: Key Review Questions and Answers”, Silver Educational Publishig,2005,p.78

3. N.Cary Engelberg,Victor DiRita,Terence S Dermondy, “Mechanisms of Microbial Disease” , 4^th Edithion,Lippincton Williams&Wilkins,2007,p.762

4. William F Strohl, Harriet Rouse, Bruce D Fisher, “Microbiology”, Lippincton^s,2001,p.516

5. Jawetz, Melnic & Adelberg. Medical microbiology. Singapore. 2004.

6. Arora D.R. Text book of microbiology. CB. 2001.

7. William A. Stradit, Harriet Rouse, Bruce D. Fisher. Microbiology. 2001, Lippencott, Williams and Wilkins

8. Black Jacquelyn G. Microbiology. Principles & Applications, 1996 by Prentice-Hall, New Jersey

9.Medical microbiology. An introduction to Infectious Diseases. Ed. by Ryan Kenneth J. Appleton and Lange. Stamford, Connecticut, 1998.

1. Toni Hart, Paul Shears. Atlas de Roche de Microbiologie. - Paris., 1997.- 314р.

Бақылау сұрақтары (кері байланыс):

1.Микробиологиға түсініктеме.

2.Медициналық микробиология.Дәрігер қызметіндегі ролі.

3.Клиникалық микробиология. Мақсаты және міндеттері.

4.Санитарлық микробиология. Мақсаты және міндеттері.

 

2 - тақырып

Тақырып: Бактериялық жасушаның морфологиясы және құрылымы. Химиялық құрамы мен қызметтері. Бактерия жүйелілігінің міндеттері. Бактериялардың физиологиясы және биохимиясы.

Мақсаты: Бұл тақырыптың негізгі мақсаты суденттерде эукариот, прокариот, вирустардың негізгі морфологиялық ерекшеліктері мен айырмашылықтарын, микроборгенизмдердің физиологиясын, бактериялардың негізгі өмірсүру жүйесін, оларды дақылдандыру тәсілдері, олардың негізгі тыныс алуы мен қоректену түрлері, өсуі мен көбейу ерекшеліктері сонымен қатар бактериялардың метаболизмі туралы ұғымдарды қалыптастыру болып табылады.

Дәріс тезистері:

Патогенді (ауру тудырушы) бактериялар патшалығы

PROCARIOTAE:

ЦАРСТВА:

- protazoa- қарапайымдылар

- eucariotae –эукариоттар

- vira-вирустар

- mycota-саңырауқұлақтар

Прокариоттар:

-фотобактериялар (патогенді емес)

-скотобактериялар (scobes-қараңғы) -адамға және жануарларға патогенді

3 НЕГІЗГІ ТҮРЛЕРІ:

-кокктар

-таяқшалар

-иректелген бактериялар

Бактериялық жасушаның негізгі құрылымы:

- жасуша қабырғасы

-цитоплазма

-цитоплазмалық мембрана

-нуклеоид

Бактериялық жасушаның қосымша компоненттері:

-капсула

-споралар

-талшықтар

-жіпшелері

 

ПРОКАРИОТ ЖӘНЕ ЭУКАРИОТ ЖАСУШАЛАРЫНЫҢ ҚАСИЕТІНІҢ НЕГІЗГІ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Сипаты	Прокариот жасушасы	Эукариот жасушасы
Орташа мөлшері	1-10 мкм	10-100 мкм
Ядролы мембрана	Болмайды	Болады
Хромосома	Біреу	Бірнеше
Гистондар	Болмайды	Болады
Тип деления	Бинарный	Митотический
Мембрананың арнайы құрылымы	Болмайды	Болады
Жасуша қабырғасы	Пептидогикан түзеді	Хитин және целлюлоза түзеді
Жасуша қабырғасының стеройдтары	Болмайды	Болады
Рибосомалар	70S	80S
Анаэробты тыныс алуы	Мүмкін	Мүмкіндігінше болмайды
Тіндік дифференциясы	Болмайды	Болады
Азот фиксациясы	Мүмкін	Мүмкіндігінше болмайды

Предмет физиологии бактерий - исследования функций, то есть всех физиологических и биологических процессов, происходящих в бактериальной клетке, а также физических, химических и биологических превращений, вызываемых микроорганизмом окружающий среде.

Основной изучения физиологии бактерий является исследование химического состава этих микроорганизмов. Для роста и размножения микроорганизмов необходимы источники питания. Питание обеспечивает бактериальную клетку пластическим материалом для самовоспроизведения и энергией.

Механизмы питания:

1. Пассивная диффузия
2. Облегченная диффузия
3. Активный перенос
4. Транслокация радикалов

Сущность процесса дыхания бактерий заключается в протекании биохимических реакций, в результате которых образуется АТФ, являющаяся универсальным переносчиком химической энергии между взаимно противоположными процессами выделения и потребления энергии.

Существуют:

- Облигатные аэробы

- Облигатные анаэробы

- Факультативные анаэробы

- Микроаэрофилы (рост при повышенном содержании углекислого газа и низком содержании кислорода)

- Аэротолерантные (выживают, но не растут в течение короткого периода времени в присутствии атмосферного кислорода).

Ферменты бактерий.

По локализации:

- экзоферменты (выделяются в окружающую среду)

- эндоферменты (локализуются в клетке)

Конститутивные - синтезируются в клетке без наличия определенного субстрата.

Индуцибильные – концентрация их возрастает при наличии определенного субстрата.

Одним из методов лабораторной диагностики инфекционных заболеваний является бактериологический. Его целью является идентификация - определение вида микроорганизма. Для этого проводится выделение чистой культуры бактерий (чистая культура - бактерии одного вида).

Түр – бұл биологиялық қасиеттері ұқсас және қалыпты жағдайда сапалы белгілі бір поцесстерді туғызатын тұқымқуалаушылық қасиеттерге ие генотипі мен шығу тегі бір микроорганизмдер жиынтығы. Микробтың түрін белгілеу үшін олардың биологиялық қасиеттері анықталады – морфологиялық, тинкториялдық, дақылдық, биохимиялық қасиеттері, антигендік құрлымы және т.б.

Бактерияларды дақылдандыру жағдайлары:

-қоректік орта

-оптимальды температура

-аэробты және анаэробты жағдайлар

-дақылдандыру уақыты

Дақылдандыру кезіндегі температураға байланысты микроорганизмдерді бөледі:

1. Психрофилдер – 6 – 10 ˚С температурада өседі
2. Мезофилдер – 34 – 37 ˚С температурада өседі
3. Термофилдер – жоғары температурада

Дақылдандыру уақыты көбінде – 18 – 24 сағат, кейде 2 – 60 тәулікке дейін болуы мүмкін.

Бактерияларды өсіру үшін әр түрлі қоректік оталар қолданылады. Олар келесі талптарға жауап берулері керек – қажетті қоректік заттар, тұздар және өсіруші факторлар жеткілікті болуы керек

Тыныс алуына қарай микроорганизмдер аэробтылар және анаэробтылар деп бөлінеді

Бактериялардың өсуі – бактерия жасушасының үлкеюі популяциядағы санын өзгеррусіз.

Бактериялардың көбеюі – популяциядағы санының өсуі.

Көбею фазалары:

1. Өткен (өзгермейді)
2. Көбеюдің тоқтап қалуы (жабысу)
3. Экспоненциальды (логарифдік)
4. Тездетілуі теріс
5. Стационарлы (тепе-теңдік)
6. Өлімінің тездетілуі
7. Логарифмдік өлу
8. Алу жылдамдығының

Көрнекті материал:

презентация в «PowerPoint» с фотографиями, схемами, таблицами, фильмами

Әдебиеттер:

Негізгі:

1.Борисов Л.Б. Медицинская микробиология, вирусология, иммунология.- М.: МИА, 2005. - 734 с.

2.Медицинская микробиология, вирусология, иммунология (под ред. Воробьёв А.А) МИА., Москва, 2004.- 690с.

3.Коротяев А.И, Бабичев С.Л. Медицинская микробиология, иммунология и вирусология. - СПб.: Спец. лит, 2000. - 591 с.

4.Медицинская микробиология /Гл.ред В.И. Покровский, O.K. Поздеев. - М.: ГЭОТАР МЕДИЦИНА, 2006. — 1200 с.

5.Тец В.В. Руководство к практическим занятиям по медицинской микробиологии, вирусологии и иммунологии – М.:Медицина, 2002. - 352 с.

6.Компьютерная программа "Диаморф" - "Медицинская микробиология" - атлас-руководство по бактериологии микологии, протозоологии и вирусологии под редакцией акад.проф. Воробьева А.А.

7.Дикий И.Л, Сидарчук И.И. и др. Микробиология. Руководство к лабораторным занятием. Киев, 2004, 583 с.

Қосымша:

1.Борисов Л.Б., Козьмин-Соколов Б.В., Фрейдлин И.С. Руководство клабораторным занятиямпо медицинской микробиологии, вирусологии, иммунологии. - М.: Медицина, 1993.

2.Н.Красилыников А II. Справочник по антисептике. - Минск. - Выс шк.- 1995. - 367с.

3.Галактионов В.Т. Иммунология. - М. - Изд. "РИЦ МДК". - 2000. – 487с.

4.Воробьев А.А. "Микробиология, иммунология". - М.: МИА, 2002.

5.Воробьев А.А., Кривошейн Ю.С., Широбоков В.П. Медицинская и санитарнаямикробиология. - М.: Издательский центр "Академия" – 2003. – 464 с.

6.Аравийский Р.А., Горшкова Г.И. Практикум по медицинской микологии. - С-Пб. - 1995. - 50 с.

7.Всант P., Мосс У., Уивер Р. Определитель нетривиальных патогенных грамотрицательных бактерий (аэробных и факультативно-анаэробных). - М.: Мир, 1999. – 791 с.

8.Внутрибольничные инфекции // Под ред. Р.П.Венцелла. - М.:Медицина, 1990.- 656 с.

9.Саттон Д., Фотергилл А., Ринальди М. Определитель патогенных и условно-патогенных грибов. - Изд. Мир, 2001. - 470 с.

10.МаянскийА.Н.Микробиология дляврачей. - Нижний Новгород: Издательство Нижегородской государственной медицинской академии, 1999. — 400 с.

11.Котова А.Л. Клиническая микробиология: Методические указания.-Алматы, 2004.- 162с.

12.Тец В.В. Справочник по клинической микробиологии – СП Стройлеспечать. – 1994.– 224 с.

13.Определитель бактерий Берджи /Под ред Д.Хоулта, Н.Крига, П.Снитаи др.// М.: Мир, 1997. - в 2 томах.

14.Вопросы общей вирусологии, под ред. Кисилева И.О. Санкт- Петербург, 2007, 375 с.

15.Поздеев О.К. Медицинская микробиология: Учеб. О.К.Поздеев; под ред. В.И.Покровского.-2-е изд.испр.-М.:ГЭОТАР-МЕД,2004.-768 с

Қазақ тілінде:

Негізгі:

1. Медициналық микробиология , Алматы,2011,683 б Рамазанова Б.А, Кудайбергенұлы К.К редакциялаумен.

2. Б.А. Рамазанова, А.Л. Котова және т.б. Микроорганизмдер морфологиясы.(оқу- әдістемелік құрал) Алматы,2007, 131б.

3. Б.А. Рамазанова, К.К Құдайбергенұлы, А.Л Котова. Инфекция туралы ілім.(оқу-құралы) Алматы 2007,111 б .

4. Б.А.Рамазанова, А.Л Котова және т.б. Микроорганизмдер физиологиясы. (оқу - әдістемелік құрал). Алматы,2007, 126 б.

5. Б.А. Рамазанова, А.Л Котова және т.б. Микроорганизмдер экологиясы. (оқу- құралы). Алматы, 2007, 95 б.

6. Б.А. Рамазанова, А.Л Котова және т.б. Микробтарға қарсы қолданылатын препараттар (оқу- құралы) Алматы, 2007.,47 б.

7. Микробиология және вирусология (жалпы бөлімі): Оқу құралы /Ү.Т.Арықпаева, К.Х.Алмағамбетов, Н.М.Бисенова, Н.Б.Рахметова, Г.Д.Асемова, Койшебаева К.Б., Бисимбаева С.К., Калина Н.В./. 1-ші басылым. (Медициналық және фармацевтикалық мамандық бойынша жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы) - Астана, 2005. – 208 б.

8. «Микроорганизмдердің морфологиясы» оқу құралы, Астана, 2004, 32б.; Микробиология және вирусология (жеке бөлімі): Оқу құралы /Ү.Т.Арықпаева, К.Х.Алмағамбетов, Н.М.Бисенова, Ә.Ө.Байдүйсенова, Н.Б.Рахметова, Г.Д.Асемова /1-ші басылым. (Медициналық және фармацевтикалық мамандық бойынша жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы) - Астана, 2006. – 199 б.

Қосымша:

1. Жалпы микробиологиядан лабораториялық сабақтар бойынша оқу-әдістемелік құрал (А.Л. Котованың ред.). – Алматы, 1997.

Ағылшын тілінде:

Негізгі:

1.Richard V Georing, Hazel M Docrell, Mark Zukerman, Derek Wakelin, Ivan M Roit, Cedric Mims,Peter L Chiodini “Medical Microbiology”,4^th Edithion, 2008, UK, p.656.

2.Jacquelyn G Black “Microbiology”,7 ^th ,WILEY,2010,p.846

3. Patric R Muray,Ken S Rosenthal, Michael F Pfaller “Medical Mcrobiology”,5^th Edithion, 2008,p.962

4. Cedric Mims, Hazel M Docrell, Richard V Georing , Ivan M Roit, Derek Wakelin, Mark Zukerman, “Medical Microbiology”,3^th Edithion, 2004, ELSEVIER MOSBY, p.659.

5. Geo F Brooks,Kaaren C Carroll, Janett S Butel, Stephen F Morse,24^th Edithion, JAWETZ,MELNICK&ADELBERG^S

6. Mark Gladwin, Bill Trattler, “Clinical Microbiology”, 4^th Edithion, MedMaster, Miami, 2007, p.393.

7. Anathanarayan R., Paniker C.K.J. Text book of microbiology. Orien Longman. Seven edition, 2005.

8. Medical microbiology. Ed.by Inta Ozols. Elsevier Mosby, 2004.

Қосымша:

1.Robert M Diamond “Designing Assessing Courses and Curricula”, 3^th Edithion,Jossey-Bass,2008,p.487

2.Patric Leonardi “Microbiology Study Guide: Key Review Questions and Answers”, Silver Educational Publishig,2005,p.78

3.N.Cary Engelberg,Victor DiRita,Terence S Dermondy, “Mechanisms of Microbial Disease” , 4^th Edithion,Lippincton Williams&Wilkins,2007,p.762

4.William F Strohl, Harriet Rouse, Bruce D Fisher, “Microbiology”, Lippincton^s,2001,p.516

5.Jawetz, Melnic & Adelberg. Medical microbiology. Singapore. 2004.

6.Arora D.R. Text book of microbiology. CB. 2001.

7.William A. Stradit, Harriet Rouse, Bruce D. Fisher. Microbiology. 2001, Lippencott, Williams and Wilkins

8.Black Jacquelyn G. Microbiology. Principles & Applications, 1996 by Prentice-Hall, New Jersey

9.Medical microbiology. An introduction to Infectious Diseases. Ed. by Ryan Kenneth J. Appleton and Lange. Stamford, Connecticut, 1998.

10.Toni Hart, Paul Shears. Atlas de Roche de Microbiologie. - Paris., 1997.- 314р.

Бақылау сұрақтары (кері байланыс):

1.Основные и дополнительные компоненты бактериальной клетки. Их функции.

2.Принципы систематики бактерий.

3.Питание, дыхание, рост и размножений бактерий.

 

3 тақырып.

Микроорганизмдер генетикасы. Патогенді және токсигенді факторларды генетикалық бақылау.

Мақсаты:

Микроорганизмдардың тұқымқуалаған аппараты туралы құрастыруды осы тақырыптың зерттеулерi түпкi мақсатпен бiлiмдердiң студенттерiнде, инфекция ауруларын диагностика үшiн олар бактериялық торшаның құбылмалылығы, типтеу, мән қағидалары туралы ұсыныс беруге болыптабылады; гендік инженерияның генотиптеу және оның аурулар диагностикасындағы ролі.

Дәріс тезистері:

Генетика – өзгергіштік пен тұқымқуалаушылықты зерттейтін ғылым.
Ген – ДНҚ молекуласының фрагменті, бір белоктың синтезін қадағалайды.
Гендердің микроб қоспасы генотип деп аталады. Тұқымқуалаушылық – воспроизведение у потомков признаков предков.

Микроб генотипі генетикалық картада lac, sac, col деп жазылады.

Гендердің жиынтығы генотип деп аталады. Сыртқы көріністерінің қасиеттерінің жиынтығы фенотип деп аталады.Фенотипті өзгергіштер Lac, Sac, Col деп белгіленеді.

Микроорганизмдердің өзгергіштігі – әр түрлі факторлардың әсерінен қасиеттерінің өзгеруі. Микроорганизмдердің бір немесе бірнеше белгілерінің фенотиптік өзгеруі модификация деп аталады. Олар ДНҚ-ң өзгерістерімен сипатталмайды, сондықтан белгілі бір уақыттан соң жойылады.

Мутация – белгілі бір қасиеттің өзгеруі мен тұқым қуалайтын ДНҚ молекуласының біріншілік өзгерістері. Оларға жататындар – рекомбинациялар(коньюгация, трансформация, трансдукция).

-Делеция – түсіп қалуы (геннң немесе оның бөлігінің)

-Инверсия – ДНҚ-ның бір бөлігінің 180 -^0-қа бөлінуі

-Дупликация – нақты бір бөлімінің қайталануы

-Трансформация – гендердің ауысуы

Генетикалық рекомбинация – гендердің бактериялар арасындағы алмасуы мен екі құрылымда бекітілген: донор (беру) және реципиент (қабылдап алушы).

Коньюгация-жынысстық пилилер аркылы генетикалық материал басқа бактериалды жасушаға өтіп, хромосомаға бекиді.

Трансформация-оқшауланған ДНҚ аркылы генетикалық материалды донордан реципиентке берілуі. Трансдукция-әлсіз фаг арқылы генетикалық материалдың донордан реципиентке берілуі (арнайы емес, арнайы, абортивті)

Ветеринарлық және тағам өнеркәсібінде Денсаулық Сақтау органдарында жаңа антибиотиктер шығару осы күнге дейін маңызды мәселе болып келе жатыр. Антибиотиктер биотехнологияның өнімнің және фармацевтикалық препараттардың негізінде қолданылатын заттар болып табылады. Қазіргі жағдайдағы қолданылатын гормональды препараттар (инсулин, соматотропин және т.б.) биоло­гиялық белсенді заттар (интерлейкиндер, интерферондар, қанның плазминоген активаторы, антигемофильді фактор және т.б.), гендік-инженериялық вакциналар (суббірліктік, пептидтік, «векторлық»), моноклональды антиденелер негізіндегі диагностикумдар, нуклеиндік қышқылдардың детекциясы үшін тест-жүйелержәне т.б.

Фитопрепараттар өнімінің қолданылуы өсіп барады (алкалоидтар, гликозидтер, стероидтар, эфир майлары және т.б.), микробтық ферменттер (стреп- токиназа, урокиназа, супероксиддисмутаза; әр-түрлі амилаза және протеаза), полидекстрандар.

Нуклеоид – ДНҚ молекуласының екі жіпшелі сақиналы молекуласы, цитоплазмада орналасатын, және бактериялардың өмірлік генетикалық ақпаратын сақтайды.

Плазмидалар– тұқымқуалаушылықтың хромосомадан тыс факторы.

Көрнекті материал:

«PowerPoint» презентациясы фотолар, кестелер, кинолар.

Әдебиеттер:

Негізгі:

1.Борисов Л.Б. Медицинская микробиология, вирусология, иммунология.- М.: МИА, 2005. - 734 с.

2.Медицинская микробиология, вирусология, иммунология (под ред. Воробьёв А.А) МИА., Москва, 2004.- 690с.

3.Коротяев А.И, Бабичев С.Л. Медицинская микробиология, иммунология и вирусология. - СПб.: Спец. лит, 2000. - 591 с.

4.Медицинская микробиология /Гл.ред В.И. Покровский, O.K. Поздеев. - М.: ГЭОТАР МЕДИЦИНА, 2006. — 1200 с.

5.Тец В.В. Руководство к практическим занятиям по медицинской микробиологии, вирусологии и иммунологии – М.:Медицина, 2002. - 352 с.

6.Компьютерная программа "Диаморф" - "Медицинская микробиология" - атлас-руководство по бактериологии микологии, протозоологии и вирусологии под редакцией акад.проф. Воробьева А.А.

7.Дикий И.Л, Сидарчук И.И. и др. Микробиология. Руководство к лабораторным занятием. Киев, 2004, 583 с.

Қосымша:

1.Борисов Л.Б., Козьмин-Соколов Б.В., Фрейдлин И.С. Руководство клабораторным занятиямпо медицинской микробиологии, вирусологии, иммунологии. - М.: Медицина, 1993.

2.Н.Красилыников А II. Справочник по антисептике. - Минск. - Выс шк.- 1995. - 367с.

3.Галактионов В.Т. Иммунология. - М. - Изд. "РИЦ МДК". - 2000. – 487с.

4.Воробьев А.А. "Микробиология, иммунология". - М.: МИА, 2002.

5.Воробьев А.А., Кривошейн Ю.С., Широбоков В.П. Медицинская и санитарнаямикробиология. - М.: Издательский центр "Академия" – 2003. – 464 с.

6.Аравийский Р.А., Горшкова Г.И. Практикум по медицинской микологии. - С-Пб. - 1995. - 50 с.

7.Всант P., Мосс У., Уивер Р. Определитель нетривиальных патогенных грамотрицательных бактерий (аэробных и факультативно-анаэробных). - М.: Мир, 1999. – 791 с.

8.Внутрибольничные инфекции // Под ред. Р.П.Венцелла. - М.:Медицина, 1990.- 656 с.

9.Саттон Д., Фотергилл А., Ринальди М. Определитель патогенных и условно-патогенных грибов. - Изд. Мир, 2001. - 470 с.

10.МаянскийА.Н.Микробиология дляврачей. - Нижний Новгород: Издательство Нижегородской государственной медицинской академии, 1999. — 400 с.

11.Котова А.Л. Клиническая микробиология: Методические указания.-Алматы, 2004.- 162с.

12.Тец В.В. Справочник по клинической микробиологии – СП Стройлеспечать. – 1994.– 224 с.

13.Определитель бактерий Берджи /Под ред Д.Хоулта, Н.Крига, П.Снитаи др.// М.: Мир, 1997. - в 2 томах.

14.Вопросы общей вирусологии, под ред. Кисилева И.О. Санкт- Петербург, 2007, 375 с.

15.Поздеев О.К. Медицинская микробиология: Учеб. О.К.Поздеев; под ред. В.И.Покровского.-2-е изд.испр.-М.:ГЭОТАР-МЕД,2004.-768 с

Қазақ тілінде:

Негізгі:

1. Медициналық микробиология , Алматы,2011,683 б Рамазанова Б.А, Кудайбергенұлы К.К редакциялаумен.

2. Б.А. Рамазанова, А.Л. Котова және т.б. Микроорганизмдер морфологиясы.(оқу- әдістемелік құрал) Алматы,2007, 131б.

3. Б.А. Рамазанова, К.К Құдайбергенұлы, А.Л Котова. Инфекция туралы ілім.(оқу-құралы) Алматы 2007,111 б .

4. Б.А.Рамазанова, А.Л Котова және т.б. Микроорганизмдер физиологиясы. (оқу - әдістемелік құрал). Алматы,2007, 126 б.

5. Б.А. Рамазанова, А.Л Котова және т.б. Микроорганизмдер экологиясы. (оқу- құралы). Алматы, 2007, 95 б.

6. Б.А. Рамазанова, А.Л Котова және т.б. Микробтарға қарсы қолданылатын препараттар (оқу- құралы) Алматы, 2007.,47 б.

7. Микробиология және вирусология (жалпы бөлімі): Оқу құралы /Ү.Т.Арықпаева, К.Х.Алмағамбетов, Н.М.Бисенова, Н.Б.Рахметова, Г.Д.Асемова, Койшебаева К.Б., Бисимбаева С.К., Калина Н.В./. 1-ші басылым. (Медициналық және фармацевтикалық мамандық бойынша жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы) - Астана, 2005. – 208 б.

8. «Микроорганизмдердің морфологиясы» оқу құралы, Астана, 2004, 32б.; Микробиология және вирусология (жеке бөлімі): Оқу құралы /Ү.Т.Арықпаева, К.Х.Алмағамбетов, Н.М.Бисенова, Ә.Ө.Байдүйсенова, Н.Б.Рахметова, Г.Д.Асемова /1-ші басылым. (Медициналық және фармацевтикалық мамандық бойынша жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы) - Астана, 2006. – 199 б.

Қосымша:

1. Жалпы микробиологиядан лабораториялық сабақтар бойынша оқу-әдістемелік құрал (А.Л. Котованың ред.). – Алматы, 1997.

Ағылшын тілінде:

Негізгі:

1.Richard V Georing, Hazel M Docrell, Mark Zukerman, Derek Wakelin, Ivan M Roit, Cedric Mims,Peter L Chiodini “Medical Microbiology”,4^th Edithion, 2008, UK, p.656.

2.Jacquelyn G Black “Microbiology”,7 ^th ,WILEY,2010,p.846

3. Patric R Muray,Ken S Rosenthal, Michael F Pfaller “Medical Mcrobiology”,5^th Edithion, 2008,p.962

4. Cedric Mims, Hazel M Docrell, Richard V Georing , Ivan M Roit, Derek Wakelin, Mark Zukerman, “Medical Microbiology”,3^th Edithion, 2004, ELSEVIER MOSBY, p.659.

5. Geo F Brooks,Kaaren C Carroll, Janett S Butel, Stephen F Morse,24^th Edithion, JAWETZ,MELNICK&ADELBERG^S

6. Mark Gladwin, Bill Trattler, “Clinical Microbiology”, 4^th Edithion, MedMaster, Miami, 2007, p.393.

7. Anathanarayan R., Paniker C.K.J. Text book of microbiology. Orien Longman. Seven edition, 2005.

8. Medical microbiology. Ed.by Inta Ozols. Elsevier Mosby, 2004.

Қосымша:

1.Robert M Diamond “Designing Assessing Courses and Curricula”, 3^th Edithion,Jossey-Bass,2008,p.487

2.Patric Leonardi “Microbiology Study Guide: Key Review Questions and Answers”, Silver Educational Publishig,2005,p.78

3.N.Cary Engelberg,Victor DiRita,Terence S Dermondy, “Mechanisms of Microbial Disease” , 4^th Edithion,Lippincton Williams&Wilkins,2007,p.762

4.William F Strohl, Harriet Rouse, Bruce D Fisher, “Microbiology”, Lippincton^s,2001,p.516

5.Jawetz, Melnic & Adelberg. Medical microbiology. Singapore. 2004.

6.Arora D.R. Text book of microbiology. CB. 2001.

7.William A. Stradit, Harriet Rouse, Bruce D. Fisher. Microbiology. 2001, Lippencott, Williams and Wilkins

8.Black Jacquelyn G. Microbiology. Principles & Applications, 1996 by Prentice-Hall, New Jersey

9.Medical microbiology. An introduction to Infectious Diseases. Ed. by Ryan Kenneth J. Appleton and Lange. Stamford, Connecticut, 1998.

10.Toni Hart, Paul Shears. Atlas de Roche de Microbiologie. - Paris., 1997.- 314р.

Бақылау сұрақтары (кері байланыс):

1. Жасушаның генетикалық аппараты.

2. Бактериялардың өзгергіштігінің түрлері.

2. Генетикалық рекомбинация, түрлері.

3. Гендік инженерия. Түсінігі және маңызы.

 

4 - тақырып.

Микроорганизмдер экологиясы. Адам организмінің микрофлорасы. Дисбактериоз. Ауа, су, топырақ микрофлорасы. Санитарлық – көрсеткіш микроорганизмдер.

Мақсаты:

Осы тақырыптың зерттеулерi түпкi мақсат микроорганизмдардың экологиясы, олардың көп таралғандығы, инфекция ауруларын пайда болуда мән туралы құрастыру бiлiмдердiң студенттерiнде болып табылады; биоценоздар және олардың арақатынастары туралы түсiнiк берiлу.

Дәріс тезистері:

Экологиялық микробиология iшiнде микробты бiрлестiктердiң қатынасы, сонымен бiрге микроорганизмдар және биотоп сонымен бiрге тұрып жатқан макроорганизмдардың арақатынасы үйренедi. Биотоп - микробтардың мекендеуiн орта. Биоценоз - (биотоппен ) мекендеудi бiртұтас орта сабақтас әртүрлi түрлердiң популяцияларының жиынтығы.

Бір биотопта мекендейтін популяцияның түраралық қатынастары күрделі, әртүрлі және тұрақсыз. Келесі түрлері ажыратылады:

- нейтрализм – популяциялар не өркендетуші , не басушы әсер көрсетпейді

- симбиоз – популяциялар өздерінің үлесіне шешеді, өзара тәуелділіктің деңгейін әлсізден (қатынасу) толыққа (мутуализм) дейін түрлендіреді.

- Мутуализм - симбионттар бір – бірінің тіршілік қызметтерін толықтырып отырады;

- Комменсализм – “арамтамақтық” , иесінің рационында мәні жоқ тағамдық қалдықтармен қоректенетін микроорганизмдер

- Конкуренттілік (антагонизм) – бір популяцияның екіншісінің тіршілік сиымдылығын басуы

- Паразитизм – бір популяция (паразит) өз үлесі үшін басқасына зиян (иесінің) келтіретін түрішілік байланыс

Мекен ететін орталарына байланысты микроорганизмдер өз беттерінше тіршілік ететіндер және паразиттік тіршілік ететіндер деп бөлінеді.

Өз беттерінше тіршілік ететіндер гидро - , лито- және атмосферада орнығады, сонымен бірге әртүрлі антропогенді ораларда мекендейді (киім, үй, тағамдар, емдік препараттар т.б.).

Экологиялық микробиологияда жалпы экология туралы түсінік қолданылады:

- популяция – бір биотипте мекен ететін бір түр особтарының жиынтығы.

- биотип – біркелкі тіршілік жағдайларына қатысты биосфераның аймақтық шектелген саласы

- микробиоценоз - белгілі бір ьиотипте мекен ететін микроорганизмдер популяциясының бірлестігі

- экожүйе - биоценоз бен биотиптен тұратын жүйе

- геосфера, гидросфера, атмосфера - топырақ, ауа және ауа экожүйелердің сәйкес жиынтығы

- биосфера – барлық экожүйелердің жалпы сомасы, үлкен, тірі планета

Микрофлора түрлері:

- - Тұрақты (резидентті) – берілген биотопқа арнайы қосымшалар кіреді.

- Кездейсоқ (транзиторлы) – негіздерден тұрады.

Дисбактериоз – симбитикалық микробтың тепе-теңдігінің бұзылуы, сандық және сапалық құрамының өзгерілуі.

Фазалары:

1. Бастапқы. Бастапқы – қалыпты симбионттардың табиғи орнында даму санының көбеюі.

2. Микробтар санының алмасуы (азаюы немесе көбеюі), шартты-патогенді түрлерінде анықталады.

3. Аутофлорының орын алмастыруы (тән емес жерде пайда болады).

4. Микрофлораның патогенділігінің өзгеруі.

Кезеңдері:

Дисбактериоз жоқ, сипатталады тек облигатты микробтар бар және ШПМ жоқтығымен (немесе 1/4 аз колония өсті).

I дәрежедегі дисбактериоз (әлсіз). ШПМ 1/3-1/4 жалпы микробтық санын құрайды.

II дәрежедегі дисбактериоз (анық) - ШПМ 1/2 жалпы микробтық колониясын құрайды.

III дәрежедегі дисбактериоз (өте анық) - ШПМ 3/4 және одан көп жалпы микробтық колониясын құрайды.

Санитарлық микробиология- адам денсаулығына қолайсыз әсер ететін қоршаған ортадағы микроорганизмдерді зерттейтін медициналық микробиологияның бөлімі. Ол қоршаған орта объектілерінде патогенді, шартты-патогенді және санитарлық – көрсеткіш микроорганизмдерді анықтайды, қоршаған орта объектілерін залалсыздандыру тиімділігін бақылау тәсілдерін және гигиеналық нормалардың микробиологиялық көрсеткіштерін жасайды.

Санитарлық – көрсеткіш микроорганизмдер (СКМ) – қоршаған орта объектілерінде патогенді микроорганизмдердің болумүмкіндігін жанамалап анықтауға негізделіп қолданады.

Санитарлық – көрсеткіш микроорганизмдер, қоршаған ортаның ластануымен сипатталады.

Қоршаған орта ластанғаннан су, топырақ, ауа бағалау жүргізіледі.

Көрнекті материал:

«PowerPoint» презентациясы фотолар, кестелер, кинолар.

Әдебиеттер:

Негізгі:

1.Борисов Л.Б. Медицинская микробиология, вирусология, иммунология.- М.: МИА, 2005. - 734 с.

2.Медицинская микробиология, вирусология, иммунология (под ред. Воробьёв А.А) МИА., Москва, 2004.- 690с.

3.Коротяев А.И, Бабичев С.Л. Медицинская микробиология, иммунология и вирусология. - СПб.: Спец. лит, 2000. - 591 с.

4.Медицинская микробиология /Гл.ред В.И. Покровский, O.K. Поздеев. - М.: ГЭОТАР МЕДИЦИНА, 2006. — 1200 с.

5.Тец В.В. Руководство к практическим занятиям по медицинской микробиологии, вирусологии и иммунологии – М.:Медицина, 2002. - 352 с.

6.Компьютерная программа "Диаморф" - "Медицинская микробиология" - атлас-руководство по бактериологии микологии, протозоологии и вирусологии под редакцией акад.проф. Воробьева А.А.

7.Дикий И.Л, Сидарчук И.И. и др. Микробиология. Руководство к лабораторным занятием. Киев, 2004, 583 с.

Қосымша:

1.Борисов Л.Б., Козьмин-Соколов Б.В., Фрейдлин И.С. Руководство клабораторным занятиямпо медицинской микробиологии, вирусологии, иммунологии. - М.: Медицина, 1993.

2.Н.Красилыников А II. Справочник по антисептике. - Минск. - Выс шк.- 1995. - 367с.

3.Галактионов В.Т. Иммунология. - М. - Изд. "РИЦ МДК". - 2000. – 487с.

4.Воробьев А.А. "Микробиология, иммунология". - М.: МИА, 2002.

5.Воробьев А.А., Кривошейн Ю.С., Широбоков В.П. Медицинская и санитарнаямикробиология. - М.: Издательский центр "Академия" – 2003. – 464 с.

6.Аравийский Р.А., Горшкова Г.И. Практикум по медицинской микологии. - С-Пб. - 1995. - 50 с.

7.Всант P., Мосс У., Уивер Р. Определитель нетривиальных патогенных грамотрицательных бактерий (аэробных и факультативно-анаэробных). - М.: Мир, 1999. – 791 с.

8.Внутрибольничные инфекции // Под ред. Р.П.Венцелла. - М.:Медицина, 1990.- 656 с.

9.Саттон Д., Фотергилл А., Ринальди М. Определитель патогенных и условно-патогенных грибов. - Изд. Мир, 2001. - 470 с.

10.МаянскийА.Н.Микробиология дляврачей. - Нижний Новгород: Издательство Нижегородской государственной медицинской академии, 1999. — 400 с.

11.Котова А.Л. Клиническая микробиология: Методические указания.-Алматы, 2004.- 162с.

12.Тец В.В. Справочник по клинической микробиологии – СП Стройлеспечать. – 1994.– 224 с.

13.Определитель бактерий Берджи /Под ред Д.Хоулта, Н.Крига, П.Снитаи др.// М.: Мир, 1997. - в 2 томах.

14.Вопросы общей вирусологии, под ред. Кисилева И.О. Санкт- Петербург, 2007, 375 с.

15.Поздеев О.К. Медицинская микробиология: Учеб. О.К.Поздеев; под ред. В.И.Покровского.-2-е изд.испр.-М.:ГЭОТАР-МЕД,2004.-768 с

Қазақ тілінде:

Негізгі:

1. Медициналық микробиология , Алматы,2011,683 б Рамазанова Б.А, Кудайбергенұлы К.К редакциялаумен.

2. Б.А. Рамазанова, А.Л. Котова және т.б. Микроорганизмдер морфологиясы.(оқу- әдістемелік құрал) Алматы,2007, 131б.

3. Б.А. Рамазанова, К.К Құдайбергенұлы, А.Л Котова. Инфекция туралы ілім.(оқу-құралы) Алматы 2007,111 б .

4. Б.А.Рамазанова, А.Л Котова және т.б. Микроорганизмдер физиологиясы. (оқу - әдістемелік құрал). Алматы,2007, 126 б.

5. Б.А. Рамазанова, А.Л Котова және т.б. Микроорганизмдер экологиясы. (оқу- құралы). Алматы, 2007, 95 б.

6. Б.А. Рамазанова, А.Л Котова және т.б. Микробтарға қарсы қолданылатын препараттар (оқу- құралы) Алматы, 2007.,47 б.

7. Микробиология және вирусология (жалпы бөлімі): Оқу құралы /Ү.Т.Арықпаева, К.Х.Алмағамбетов, Н.М.Бисенова, Н.Б.Рахметова, Г.Д.Асемова, Койшебаева К.Б., Бисимбаева С.К., Калина Н.В./. 1-ші басылым. (Медициналық және фармацевтикалық мамандық бойынша жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы) - Астана, 2005. – 208 б.

8. «Микроорганизмдердің морфологиясы» оқу құралы, Астана, 2004, 32б.; Микробиология және вирусология (жеке бөлімі): Оқу құралы /Ү.Т.Арықпаева, К.Х.Алмағамбетов, Н.М.Бисенова, Ә.Ө.Байдүйсенова, Н.Б.Рахметова, Г.Д.Асемова /1-ші басылым. (Медициналық және фармацевтикалық мамандық бойынша жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы) - Астана, 2006. – 199 б.

Қосымша:

1. Жалпы микробиологиядан лабораториялық сабақтар бойынша оқу-әдістемелік құрал (А.Л. Котованың ред.). – Алматы, 1997.

Ағылшын тілінде:

Негізгі:

1.Richard V Georing, Hazel M Docrell, Mark Zukerman, Derek Wakelin, Ivan M Roit, Cedric Mims,Peter L Chiodini “Medical Microbiology”,4^th Edithion, 2008, UK, p.656.

2.Jacquelyn G Black “Microbiology”,7 ^th ,WILEY,2010,p.846

3. Patric R Muray,Ken S Rosenthal, Michael F Pfaller “Medical Mcrobiology”,5^th Edithion, 2008,p.962

4. Cedric Mims, Hazel M Docrell, Richard V Georing , Ivan M Roit, Derek Wakelin, Mark Zukerman, “Medical Microbiology”,3^th Edithion, 2004, ELSEVIER MOSBY, p.659.

5. Geo F Brooks,Kaaren C Carroll, Janett S Butel, Stephen F Morse,24^th Edithion, JAWETZ,MELNICK&ADELBERG^S

6. Mark Gladwin, Bill Trattler, “Clinical Microbiology”, 4^th Edithion, MedMaster, Miami, 2007, p.393.

7. Anathanarayan R., Paniker C.K.J. Text book of microbiology. Orien Longman. Seven edition, 2005.

8. Medical microbiology. Ed.by Inta Ozols. Elsevier Mosby, 2004.

Қосымша:

1.Robert M Diamond “Designing Assessing Courses and Curricula”, 3^th Edithion,Jossey-Bass,2008,p.487

2.Patric Leonardi “Microbiology Study Guide: Key Review Questions and Answers”, Silver Educational Publishig,2005,p.78

3.N.Cary Engelberg,Victor DiRita,Terence S Dermondy, “Mechanisms of Microbial Disease” , 4^th Edithion,Lippincton Williams&Wilkins,2007,p.762

4.William F Strohl, Harriet Rouse, Bruce D Fisher, “Microbiology”, Lippincton^s,2001,p.516

5.Jawetz, Melnic & Adelberg. Medical microbiology. Singapore. 2004.

6.Arora D.R. Text book of microbiology. CB. 2001.

7.William A. Stradit, Harriet Rouse, Bruce D. Fisher. Microbiology. 2001, Lippencott, Williams and Wilkins

8.Black Jacquelyn G. Microbiology. Principles & Applications, 1996 by Prentice-Hall, New Jersey

9.Medical microbiology. An introduction to Infectious Diseases. Ed. by Ryan Kenneth J. Appleton and Lange. Stamford, Connecticut, 1998.

10.Toni Hart, Paul Shears. Atlas de Roche de Microbiologie. - Paris., 1997.- 314р.

Бақылау сұрақтары (кері байланыс):

1. Адам организмінің микробиоценозы.

2. Микроорганизмдердің қоршаған ортадағы өзара байланысу түрлері.

3.Дисбактериоз. Түсініктеме. Фазалары. Кезеңдері.

4.Санитарлық микробиология түсінігі.

5.Ауа, су, топырақ микрофлорасы.

 

5 - тақырып.

Иммунитет. Иммунитет түрлері және кезңдері. Арнайы емес қорғаныс факторлары. Антиген және антидене түсінігі. Антиген-антиден реакциясына түсініктеме.

Мақсаты:

Негізгі мақсат студенттерді иммундық жүйенің құрылымын үйрету, иммундық жауап, антиген, антидене, арнайы емес қорғаныс факторлары, және аллергияға түсініктеме, аутоиммундық жағдайлар, иммунды жетіспеушілік және оның ролі, серологиялық реакциялар, жалпы тәжірибедегі дәрігердің жұмыс істеу принципі.

Дәріс тезистері:

Иммундық жүйе – эволюциялық даму жолында организмді антигендерден қорғау үшін арнайы күрделі қорғаныс жүйесін атайды.

Иммундық жүйе негіздері:

- Жасушалардың барлық организмге таралуы

- Жасушалар үнемі қанда айналады

- Үнемі антидене бөледі

- 10¹² лимфоиты тіндерден тұрады

- Жалпы салмағы 1,5-2 кг

- Орта мүшесі – лимфоцит

Иммунды жүйе мүшелері:

1. орталық

2. перифериялық

Иммунитет термині ( лат. immynitas-босатылған) ол өзінен бөтен генетикалық ақпатраттарды тасымалдау қабілеттілігі бар трір денелер мен заттардан қорғану тәсілі. Организмді дербес факторлардан агрессивті әсер етуден қорғаудың 3 түрлі механизмімен сипатталады: арнайы емес резистенттілік, туа пайда болған (түрлік және тумысынан пайда болған) иммунитет, жүре пайда болған иммунитет. Иммундық жауап антиген түріне байланысты, контакт арқылы, енгізу кезінде пайда болады. Ал жүре пайда болған иммунитет иммундық реактивтілікті, содан келесі факторлар әсер етеді: антиденелер, баяу типті жоғары сезімталдылық, иммунологиялық есте сақтау, толеранттылық, фагоцитоз, комплемент.

Иммундық жауап:

Біріншілік иммундық жауап антигенмен бірінші кездескенде пайда болады. 7-8 күнде оның көрсетілімі байқалады. 2 апта уақытында сақталады, содан кейін (IgM) түседі.

Екіншілік иммундық жауап иммунологиялық есте сақтау жасушалар көмегімен антигенмен қайта кездескенде пайда болады. Екіншілік иммунитет көбінесе 3-4 есе және интенсивтілігінен (IgG) тез жауап қайтарады.

Организмді қорғаудың арнайы емес факторлары – бөтен антигендерге жабысу комплексі, ол организмде болатын және микроб бар-жоқ екенін анықтайды:

I- Сыртқы барьерлер

Тері

Кілегейлі

Қалыпты микрофлора

II- Ішкі барьерлер

Лимфа түйіндері

Тіндік барьерлер

ІІІ - Жасушалық барьерлер:

-Фагоциттер

-ЕКК

IV - Гуморальды факторлар

Лизоцим

Комплемент

Интерферон

Цитокиндер

Антиген – адамдар мен жануарлар организміне енгенде иммундық (гуморалдық немесе жасушалық) жауап туғызатын генетикалық жат заттар. Антигендердің беткейінде антигеннің спецификалығына жауап беретін антигендік детерминаннттары болады (детерминантты топтары).

 

Антидене - иммуноглобулиндер арнайы антигендердің белсенді орьалығын анықтайтын - қуыстармен, (ауыр және жеңіл полипептидтік тізбектер), пішіні және үлкендігі бойынша антигендік детерминантке сәйкес, олармен иммунды реакцияларда әсерлеседі, антиген + антитело жиынтығын түзіп.

Иммуноглобулиндердің 5 классы:

Типы аллергических реакций:

1. Анафилоктикалық

2. Цитотоксикалық

3. Иммунды кешенді

4. Жасушалық

Реакцияларды антигеннің сипаттамасына және жүру жағдайына байланысты анықтауға болады.

Иммунологиялық әдістерді 2 мақсатта қолданылады. Біріншіден, белгілі антиген, зерттеуге алынған сарысу құрамында антидене бар – жоғын анықтайды. Сандық құрамын сарысуды титрлеу арқылы анықтайды. Иммунды сарысу титрі деп максималды түрде сұйылту деп аталады. Екіншіден, белгілі антиген, диагностикалық антиген, зерттеу материалының құрамында арнайы микроб антиген және бөлінген қоздырғыштың серологиялық идентификациясын анықтайды.

Барлық иммунологиялық - микробиологиялық әдістерді 3 топқа бөлуге болады:

1. Иммунологиялық әдістер (ИӘ), антиген мен антидененің тура әсерлесу арқасында пайда болуы (агглютинация феномені, преципитация, иммобилизация және т.б.)

2. ИӘ, антиген мен антидененің опосредованном (тура емес гемагглютинация, коагулятинация, бетонит-агглютинация, комплемент байланыстыру реакциясы және т.б.).

3. ИӘ, антидене мен антигенов меченных ( флюоресцентті антидене әдісі, иммуноферментті и радиоиммунды талдау және т.б.)

Көрнекті материал:

«PowerPoint» презентациясы фотолар, кестелер, видеолар.

Әдебиеттер:

Негізгі:

1.Борисов Л.Б. Медицинская микробиология, вирусология, иммунология.- М.: МИА, 2005. - 734 с.

2.Медицинская микробиология, вирусология, иммунология (под ред. Воробьёв А.А) МИА., Москва, 2004.- 690с.

3.Коротяев А.И, Бабичев С.Л. Медицинская микробиология, иммунология и вирусология. - СПб.: Спец. лит, 2000. - 591 с.

4.Медицинская микробиология /Гл.ред В.И. Покровский, O.K. Поздеев. - М.: ГЭОТАР МЕДИЦИНА, 2006. — 1200 с.

5.Тец В.В. Руководство к практическим занятиям по медицинской микробиологии, вирусологии и иммунологии – М.:Медицина, 2002. - 352 с.

6.Компьютерная программа "Диаморф" - "Медицинская микробиология" - атлас-руководство по бактериологии микологии, протозоологии и вирусологии под редакцией акад.проф. Воробьева А.А.

7.Дикий И.Л, Сидарчук И.И. и др. Микробиология. Руководство к лабораторным занятием. Киев, 2004, 583 с.

Қосымша:

1.Борисов Л.Б., Козьмин-Соколов Б.В., Фрейдлин И.С. Руководство клабораторным занятиямпо медицинской микробиологии, вирусологии, иммунологии. - М.: Медицина, 1993.

2.Н.Красилыников А II. Справочник по антисептике. - Минск. - Выс шк.- 1995. - 367с.

3.Галактионов В.Т. Иммунология. - М. - Изд. "РИЦ МДК". - 2000. – 487с.

4.Воробьев А.А. "Микробиология, иммунология". - М.: МИА, 2002.

5.Воробьев А.А., Кривошейн Ю.С., Широбоков В.П. Медицинская и санитарнаямикробиология. - М.: Издательский центр "Академия" – 2003. – 464 с.

6.Аравийский Р.А., Горшкова Г.И. Практикум по медицинской микологии. - С-Пб. - 1995. - 50 с.

7.Всант P., Мосс У., Уивер Р. Определитель нетривиальных патогенных грамотрицательных бактерий (аэробных и факультативно-анаэробных). - М.: Мир, 1999. – 791 с.

8.Внутрибольничные инфекции // Под ред. Р.П.Венцелла. - М.:Медицина, 1990.- 656 с.

9.Саттон Д., Фотергилл А., Ринальди М. Определитель патогенных и условно-патогенных грибов. - Изд. Мир, 2001. - 470 с.

10.МаянскийА.Н.Микробиология дляврачей. - Нижний Новгород: Издательство Нижегородской государственной медицинской академии, 1999. — 400 с.

11.Котова А.Л. Клиническая микробиология: Методические указания.-Алматы, 2004.- 162с.

12.Тец В.В. Справочник по клинической микробиологии – СП Стройлеспечать. – 1994.– 224 с.

13.Определитель бактерий Берджи /Под ред Д.Хоулта, Н.Крига, П.Снитаи др.// М.: Мир, 1997. - в 2 томах.

14.Вопросы общей вирусологии, под ред. Кисилева И.О. Санкт- Петербург, 2007, 375 с.

15.Поздеев О.К. Медицинская микробиология: Учеб. О.К.Поздеев; под ред. В.И.Покровского.-2-е изд.испр.-М.:ГЭОТАР-МЕД,2004.-768 с

Қазақ тілінде:

Негізгі:

1. Медициналық микробиология , Алматы,2011,683 б Рамазанова Б.А, Кудайбергенұлы К.К редакциялаумен.

2. Б.А. Рамазанова, А.Л. Котова және т.б. Микроорганизмдер морфологиясы.(оқу- әдістемелік құрал) Алматы,2007, 131б.

3. Б.А. Рамазанова, К.К Құдайбергенұлы, А.Л Котова. Инфекция туралы ілім.(оқу-құралы) Алматы 2007,111 б .

4. Б.А.Рамазанова, А.Л Котова және т.б. Микроорганизмдер физиологиясы. (оқу - әдістемелік құрал). Алматы,2007, 126 б.

5. Б.А. Рамазанова, А.Л Котова және т.б. Микроорганизмдер экологиясы. (оқу- құралы). Алматы, 2007, 95 б.

6. Б.А. Рамазанова, А.Л Котова және т.б. Микробтарға қарсы қолданылатын препараттар (оқу- құралы) Алматы, 2007.,47 б.

7. Микробиология және вирусология (жалпы бөлімі): Оқу құралы /Ү.Т.Арықпаева, К.Х.Алмағамбетов, Н.М.Бисенова, Н.Б.Рахметова, Г.Д.Асемова, Койшебаева К.Б., Бисимбаева С.К., Калина Н.В./. 1-ші басылым. (Медициналық және фармацевтикалық мамандық бойынша жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы) - Астана, 2005. – 208 б.

8. «Микроорганизмдердің морфологиясы» оқу құралы, Астана, 2004, 32б.; Микробиология және вирусология (жеке бөлімі): Оқу құралы /Ү.Т.Арықпаева, К.Х.Алмағамбетов, Н.М.Бисенова, Ә.Ө.Байдүйсенова, Н.Б.Рахметова, Г.Д.Асемова /1-ші басылым. (Медициналық және фармацевтикалық мамандық бойынша жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы) - Астана, 2006. – 199 б.

Қосымша:

1. Жалпы микробиологиядан лабораториялық сабақтар бойынша оқу-әдістемелік құрал (А.Л. Котованың ред.). – Алматы, 1997.

Ағылшын тілінде:

Негізгі:

1.Richard V Georing, Hazel M Docrell, Mark Zukerman, Derek Wakelin, Ivan M Roit, Cedric Mims,Peter L Chiodini “Medical Microbiology”,4^th Edithion, 2008, UK, p.656.

2.Jacquelyn G Black “Microbiology”,7 ^th ,WILEY,2010,p.846

3. Patric R Muray,Ken S Rosenthal, Michael F Pfaller “Medical Mcrobiology”,5^th Edithion, 2008,p.962

4. Cedric Mims, Hazel M Docrell, Richard V Georing , Ivan M Roit, Derek Wakelin, Mark Zukerman, “Medical Microbiology”,3^th Edithion, 2004, ELSEVIER MOSBY, p.659.

5. Geo F Brooks,Kaaren C Carroll, Janett S Butel, Stephen F Morse,24^th Edithion, JAWETZ,MELNICK&ADELBERG^S

6. Mark Gladwin, Bill Trattler, “Clinical Microbiology”, 4^th Edithion, MedMaster, Miami, 2007, p.393.

7. Anathanarayan R., Paniker C.K.J. Text book of microbiology. Orien Longman. Seven edition, 2005.

8. Medical microbiology. Ed.by Inta Ozols. Elsevier Mosby, 2004.

Қосымша:

1.Robert M Diamond “Designing Assessing Courses and Curricula”, 3^th Edithion,Jossey-Bass,2008,p.487

2.Patric Leonardi “Microbiology Study Guide: Key Review Questions and Answers”, Silver Educational Publishig,2005,p.78

3.N.Cary Engelberg,Victor DiRita,Terence S Dermondy, “Mechanisms of Microbial Disease” , 4^th Edithion,Lippincton Williams&Wilkins,2007,p.762

4.William F Strohl, Harriet Rouse, Bruce