Здавалка
Главная | Обратная связь

Чувство прекрасного 8 страница



[17] Guillaume Fillastre. Le second volume de la toison d'or. P., 1516. Franc. Regnault. Fol. 1, 2.

[18] La Marche. III. P. 201; IV. P. 67; Lefevre de S. Remy. II. P. 292. Церемониал такого наречения описывает герольд Хамфри Глостерский: Nicolas Upton. De officio militari / Ed. E. Bysshe (Bissaeus). L., 1654. Lib. I, cap. XI. P. 19; ср.: Barnard F. P. The essential portions of Nicholas Upton's De studio militari. Oxford. 1931.

[19] От "gale" (rejouissance — веселье, развлечение), galer (s'amuser — забавляться, дурачиться), т.е. нечто вроде "шутники", "проказники и проказницы".

[20] На этот орден, возможно, намекает Дешан в "послании" баллады о любовном ордене Листа (противопоставляемом ордену Цветка), № 767, IV. Р. 262; ср. № 763: "Royne sur fleurs en vertu demourant, / Galoys, Dannoy, Mornay, Pierre ensement / De Tremoille... vont loant... / Vostre bien qui est grant, etc." ["Цветов царица, чистотой сверкая, / Галуа, Дануа, Морнэ, Пьер, не считая / И де Тремуйя... восхваляя / ... всеблагая, и т.д."].

[21] Le livre du chevalier de la Tour Landry / Ed. A. de Montaiglon (Bibl. elzevirienne). P., 1854. P. 241 ff.

[22] V?u du heron / Ed. Soc. des bibl. de Mons. P. 17.

[23] Froissart (ed. Luce). I. P. 124.

[24] Religieux de S. Denis. III. P. 72. Харальд Харфарг дает обед не стричь волос до тех пор, пока он не покорит всю Норвегию. См.: Haraldarsaga Harfagra. Cap. 4; ср.: Voluspa, 33.

[25] Jorga N. Philippe de Mezieres. P. 76.

[26] Claude Menard. Hist, de Bertrand du Guesclin. P. 39, 55, 410, 488: La Curne. I. P. 240. Еще Лютер говорит о суеверных клятвах солдат его времени: Tischreden (Weimarer Ausg.). № 2753 b. S. 632 ff.

[27] Douet d'Arcq. Choix de pieces inedites rel. au regne de Charles VI (Soc. de l'hist. de France). 1863. I. P. 370.

[28] Le livre des faits de Jacques de Lalaing. Chap. XVI ff. // Chastellain. VIII. P. 70.

[29] Le petit Jehan de Saintre. Chap. 48.

[30] Germania. 31; La Curne. I. P. 236.

[31] Heimskringla. Olafssaga Tryggvasonar. Cap. 35; Weinhold. Altnordisches Leben. P. 462. Ср.: Vries J. de. Studien over germaansche mythologie. VIII // Tijdschr. voor Nederl. Taal- en Letterkunde. 53. P. 263.

[32] La Marche. II. P. 366.

[33] Ibid. P. 381-387.

[34] Ibid.; d'Escouchy. II. P. 66, 218.

[35] D'Escouchy. Н. P. 189.

[36] Doutrepont. P. 513.

[37] Ibid. P. 110, 112.

[38] Chastellain. III. P. 376.

[39] См. выше, с. 86.

[40] Chronique de Berne (Molinier, № 3103) // Froissart (ed. Kervyn). II. P. 531.

[41] D'Escouchy. II. P. 220.

 

ГЛАВА СЕДЬМАЯ

 

[1] Froissart (ed. Luce). X. P. 240, 243.

[2] Le livre des faits de Jacques de Lalaing 7/ Chastellain. VIII. P. 158-161.

[3] La Marche. Estat de la maison. IV. P. 34, 47.

[4] См.: Huizinga J. Aus der Vorgeschichte des niederlandischen Nationalbewu?tseins // Im Bann der Geschichte. Amsterdam, 1942. P. 213-302.

[5] Monstrelet. IV. P. 112; Pierre de Fenin. P. 363; Lefevre de S. Remy. II. P. 63; Chastellain. I. P. 331.

[6] См.: Hitzen J. D. De Kruistochtplannen van Philipps den Goede. Rotterdam. 1918.

[7] Chastelain. III. P. 6, 10, 34, 77, 118, 119, 178, 334; IV. P. 125, 128, 171, 431, 437, 451, 470; V. P. 49.

[8] La Marche. II. P. 27, 382.

[9] См. соч., указанное в прим. 4.

[10] Rymer. Foedera. III, pars 3. P. 158; VII. P. 407.

[11] Monstrelet. I. P. 43 ff.

[12] Monstrelet. IV. P. 219.

[13] Pierre de Fenin. P. 626 f.; Monstrelet. IV. P. 244; Liber de Virtutibus. P. 27.

[14] Lefevre de S. Remy. И. Р. 107.

[15] Laborde. I. P. 201 ff.

[16] La Marche. II. P. 27, 382.

[17] Bandello. I. Nov. 39: "Filippo duca di Burgogna si mette fuor di proposito a grandissimo periglio" ["Филипп, герцог Бургундии, сумел избежать предложения, грозившего ему величайшей опасностью"].

[18] Bezold F. von. Aus dem Briefwechsel der Markgrafin Isabella von Este-Gonzaga // Archiv f. Kulturgesch. VIII. S. 396.

[19] Papiers de Granvelle. I. P. 360 ff.; Ranke L. von. Reformation // Akademie-Ausgabe. 1925. IV. P. 22; Baumgarten. Geschichte Karls V. II. S. 641; Fueter. Geschichte des europaischen Staatensystems, 1429— 1559. P. 307. Ср. также помеченное 25 мая 1522 г. посвящение к "De Ratione conscribendi epistolas" Эразма Николаусу Беральдусу. См.: Allen. V. № 1284.

[20] Erdmannsdorffer B. Deutsche Geschichte, 1648-1740. 2 Bd. 1892-1893. I. S. 595.

[21] Piaget A. Oton de Granson et ses poesies // Romania. 1890. XIX. P. 237 ff., 403 ff.

[22] Chastellain. III. P. 38-49; La Marche. II. P. 406 ff.; d'Escouchy. IL P. 300 ff.; Corp, chron. Flandr. III. P. 525; Petit Dutaillis. Documents... P. 113, 137. Об одной, по-видимому, безопасной форме судебного поединка см.: Deschamps. IX. Р. 21.

[23] Froissart (ed. Luce). IV. P. 89-94.

[24] Ibid. P. 127 f.

[25] Lefevre de S. Remy. I. P. 241.

[26] Froissart. XI. P. 3.

[27] Religieux de S. Denis. III. P. 175.

[28] Froissart. XI. P. 24 ff.; VI. P. 156.

[29] Ibid. IV. P. 110, 115. О других подобных сражениях см.. например: Molinier. IV. № 3707; Molinet. IV. P. 294.

[30] Religieux de S. Denis. I. P. 392.

[31] Le Jouvencel. I. P. 209; II. P. 99, 103.

[32] Stoke. III. Vs. 1387 ff. Другие примеры договоренности о проведении сражения в определенное время и в определенном месте см.: Erben W. Kriegsgeschichte des Mittelalters (Beiheft 16. der Histor. Zeitschr, 1929). S. 92 ff. Отзвук древненорвежского права, требовавшего обносить поле битвы колышками или ветвями лещины, до сих пор слышится в английском выражении "a pitched battle" [генеральное сражение; pitch — расстояние одного броска, шаг].

[33] Froissart. I. Р. 65; IV. Р. 49; И. Р. 32.

[34] Chastellain. II. Р. 140.

[35] Monstrellet. III. P. 101; Lefevre de S. Remy. I. P. 247.

[36] Molinet. II. P. 36, 48; III. P. 98. 453; IV. P. 372.

[37] Froissart. III. P. 187; XI. P. 22.

[38] Chastellain. II. P. 374.

[39] Molinet. I. P. 65.

[40] Monstrelet. IV. P. 65.

[41] Ibid. III. P. 111; Lefevre de S. Remy. I. P. 259.

[42] Basin. III. P. 57.

[43] Froissart. IV. P. 80.

[44] Chastellain. I. P. 260; La Marche. I. P. 89.

[45] Commynes. I. P. 55.

[46] Chastellain. III. P. 82 ff; см. выше, с. 67.

[47] Froissart. XI. P. 58.

[48] Ms. Kroniek van Oudenaarde // Religieux de S. Denis. I. P. 229, № 1.

[49] Froissart. IX. P. 220; XI. P. 202.

[50] Chastellain. II. P. 259.

[51] La Marche. II. P. 324.

[52] Chastellain. I. P. 28; Commynes. I. P. 31; ср.: Petit Dutaillis in Lavisse. Histoire de France. IV. P. 2. P. 33.

[53] Deschamps. IX. P. 80; cp. vs. 2228, 2295; XI. P. 173.

[54] Froissart. II. P. 37.

[55] Le Debat des herauts d'armes. P. 33, § 86, 87.

[56] Livre des faits // Chastellain. VIII. P. 252, № 2; P. XIX.

[57] Froissart (ed. Kervyn). XI. P. 24.

[58] Froissart. IV. P. 83; ed. Kervyn. XI. P. 4.

[59] Deschamps. IV. № 785. P. 289.

[60] Chastellain. V. P. 217.

[61] Le Songe veritable // Mem. de la soc. de l'hist. de Paris. XVII. P. 325 // Raynaud. Les cent ballades. P. LV, № 1.

[62] Commynes. I. P. 295.

[63] Livre messires Geoffroy de Charny // Romania. 1897. XXVI.

[64] Commynes. I. P. 36-42, 86, 164.

[65] Froissart. IV. P. 70, 302; ed. Kervyn. V. P. 512.

[66] Froissart (ed. Kervyn). XV. P. 227.

[67] Doutrepont. Ordonnance du banquet de Lille. Notices et extraits des mss. de la bibliotheque nationale, t. XLI, 1923, 1.

[68] Emerson R.W. Nature / Ed. Routledge. 1881. P. 230 f.

 

ГЛАВА ВОСЬМАЯ

 

[1] Chastellain. IV. P. 165.

[2] Basin. II. P. 224.

[3] La Marche. II. P. 350, № 2.

[4] Froissart. IX. P. 223-236; Deschamp. VII. № 1282.

[5] Cent nouvelles nouvelles / Ed. Wright. II. P. 15; ср.: I. P. 277; II. P. 20 etc.; Quinze joyes de mariage, Passim.

[6] Pierre Champion. Histoire poetique du quinzieme siecle. P., 1923. I. P. 262; ср.: Deschamps. VIII. P. 43.

[7] Herman F. Wirth. Der Untergang des niederlandischen Volksliedes. Haag, 1911.

[8] Deschamps. VI. P. 112, № 1169; "La Lecon de musique".

[9] Charles d'Orleans. Poesies completes. P., 1874. 2 vol. I. P. 12, 42.

[10] Ibid. I. P. 88.

[11 ]Deschamps. VI. P. 82, № 1151; см., например: V. P. 132, № 926; IX. P. 94, cap. 31; VI. P. 138, № 1184; XI. P. 18, № 1438. P. 269, 286, № 1.

[12] Christine de Pisan. L'Epistre au dieu d'amours, ?uvres poetiques / Ed. M. Roy. II. P. 1. О ней см. также: Pinet Marie-Josephe. Christine de Pisan. 1364-1430: Etude biographique et litteraire. P., 1927, где имеется глава, посвященная Querelle du Roman de la Rose [спорам вокруг Романа о розе].

[13] Пятнадцать сочинений "за" и "против", посвященных этому спору, за исключением трактата Жерсона, о котором еще пойдет речь ниже, опубликованы в кн.: Ward Ch. F. The Epistles on the Romance of the Rose and other Documents in the Debate, University of Chicago, 1911.

[14] Об этом круге лиц см. также: Coville A. Gontier et Pierre Col et l'Humanisme en France au temps de Charles VI. P., 1934.

[15] Joh. de Monasteriolo. Epistolae, Martene et Durand, Ampl. collectio. Н. Col. 1409, 1421, 1422.

[16] Первоначальный французский текст сочинения "Traictie Maistre Jehan Gerson contre le Roumant de la Rose" опубликован: E. Langlois in: Romania. XLV (1918). P. 23; латинский пер. (Gersoni Opera / Ed. Dupin. III. P. 293-309) восходит к концу XV в.

[17] Piaget A. Etudes romanes dediees a Gaston Paris. P. 119.

[18] Gersoni Opera. III. P. 297; Idem. Considerations sur St. Joseph. III. P. 866; Sermo contra luxuriam. III. P. 923, 925, 930, 968.

[19] Согласно Жерсону. Рукопись письма Пьера Коля хранится в Bibl. Nationale, Ms. francais. 1563. Fol. 183.

[20] Bibl. de l'ecole des chartes. LX (1899). P. 569.

[21] Langlois E. Le Roman de la rose (Societe des anciens textes francais). 1914. I. P. 36 (Introduction).

[22] Ronsard. Amours. № CLXI.

[23] Piaget A. La cour amoureuse dite de Charles VI // Romania. 1891. XX. P. 417; 1902. XXXI. P. 599; Doutrepont. P. 367.

[24] Leroux de Lincy. Tentative de rapt. ets. en 1405 // Bibl. de l'ecole des chartes, 2[e] ser. 1846. III. P. 316.

[25] Piaget A. // Romania. 1891. XX. P. 447.

 

ГЛАВА ДЕВЯТАЯ

 

[1] Помещено в: Le Tresor des pieces rares ou inedites, 1860/Под ред. Н. Cocheris, который, однако, совершенно не учитывает соотношение между первоначальным текстом Сицилийца и последующими добавлениями.

[2] ?uvres de Rabelais / Ed. Abel Lefranc и др. I, Gargantua (далее: Rabelais. Gargantua). 1, chap. 9. P. 96.

[3] Guillaume de Machaut. Le livre du Voir-Dit / Ed. P. Paris (Soc. des bibliophiles francais, 1875). P. 82, 213, 214, 240, 299, 309, 313, 347, 351.

[4] Juvenal des Ursins. P. 496.

[5] Rabelais. Gargantua. I, chap. 9.

[6] Christine de Pisan. I. P. 187 ff.

[7] Hoepffner E. Frage- und Antwortspiele in der franz. Literatur des 14. Jahrh. // Zeitschrift f. roman. Philologie. 1909. XXXIII. S. 695, 703.

[8] Christine de Pisan. Le dit de la rose, vs. 75 // ?uvres poetiques. II. P. 31.

[9] Machaut. Remede de fortune, vs. 3879 ff. // ?uvres / Ed. E. Hoepffner (Soc. des anc. textes francais). 1908-1911. 2 vol. II. P. 142.

[10] Christine de Pisan. Le livre des trois jugements // ?uvres poetiques. II. P. 111.

[11] Le livre du Voir-Dit (далее: Voir-Dit). Гипотеза о том, что в основу этого произведения не легла никакая подлинная любовная история (Hanf. Zeitschrift f. roman. Philologie. XXII. S. 145), лишена всякого основания.

[12] Армантьер — замок вблизи Шато-Терри.

[13] Voir-Dit. Lettre II. P. 20.

[14] Ibid. Lettre XXVII. P. 203.

[15] Ibid. P. 20, 96, 146, 154, 162.

[16] Ibid. P. 371.

[17] О поцелуе через листок упоминают и другие источники; ср.: Le grand garde derriere. Str. 6; Bijvanck W. G. C. Un poete inconnu de la societe de Francois Villon P.; Champion, 1891. P. 27. Ср. также выражение: "hij neemt geen blad voor den mond" [~ он говорит прямо, без обиняков; букв. он губ своих листочком не прикрывает].

[18] Voir-Dit. P. 143, 144.

[19] Ibid. P. 110.

[20] См. выше, с. 55.

[21] Voir-Dit. P. 70, 98.

[22] Le livre du chevalier de la Tour-Landry / Ed. A. de Montaiglon (Bibl. elzevirienne). 1854.

[23] Ibid. P. 245.

[24] Ibid. P. 28. [25] См. выше, с. 44.

[26] Фраза построена в полном пренебрежении требованиями логики (pensee... fait penser... a pensiers); смысл ее: нигде так часто, как в церкви.

[27] Le livre du chevalier de la Tour-Landry. P. 249, 252-254.

 

ГЛАВА ДЕСЯТАЯ

 

[1] Piaget A. Il Romania. 1898. XXVII. P. 61.

[2] Deschamps. III. P. 1, № 315.

[3] Ibid. I. P. 161, № 65; ср.: I. P. 78, № 7; P. 175, № 75.

[4] Ibid. VII. P. 33, № 1287, 1288, 1289; ср.: I. P. 313, № 178.

[5] Ibid. II. P. 71. № 240; ср.: II, P. 15, № 196.

[6] Ibid. I. P. 320, № 184.

[7] Ibid. VI. P. 41, № 1124; Н. P. 213, № 307; "Lay de franchise".

[8] Ср. также: Ibid. № 199. 200, 201, 258, 291, 970. 973. 1017. 1018, 1021, 1201, 1258.

[9] Ibid. XI. P. 94.

[10] Romania. 1898. XXVII. P. 64.

[11] N. de Clemanges. Opera /Ed. 1613. Epistolae. P. 57, № 14; P. 72. № 18; P. 296, № 104.

[12] Joh. de Monasteriolo. Epistolae / Ed. Martene et Durand // Ampl. Collectio. II. Col. 1398.

[13] Ibid. Col. 1459.

[14] Alain Chartier. ?uvres / Ed. Duchesne. 1617. P. 391.

[15] См.: Thuasne. I. P. 37; II. P. 202.

[16] ?uvres du roi Rene / Ed. Quatrebarbes. IV. P. 73; ср.: Thuasne. II. P. 204.

[17] Meschinot I Ed. 1522, fol. 94 // La Borderie, Bibl. de l'Ec. des Chartes. 1895. LVI. P. 313.

[18] См.: Thuasne. II. P. 205.

[19] Recollection des merveilles, Chastellain. VII. P. 200; Ср. с описанием Joutes de Saint Inglevert [поединков в Сент-Энглевере] в одном из стихотворений, приведенном в: Froissart I Ed. Kervyn. XIV. P. 406.

[20] Le Pastoralet / Ed. Kervyn de Lettenhove (Chron. rel. a l'hist. de Belg. sous la dom. des ducs de Bourg.). II. P. 573. Что касается смешения пасторальной формы с политическим умыслом у поэта — автора Пасторалета, то здесь мы находим параллель не с кем иным, как с Ариосто, который единственное написанное им пасторальное произведение посвящает защите своего покровителя, кардинала Ипполито д'Эсте, в связи с заговором Альбертино Боскетти в 1506 г. То, что было совершено кардиналом, едва ли было лучше того, что сделал Иоанн Бесстрашный, и поведение Ариосто вряд ли вызывает больше симпатий, чем позиция этого неизвестного бургиньона. См.: Bertoni G. L'Orlando furioso e la rinascenza a Ferrara. Modena, 1919. P. 42, 247.

[21] Ibid. P. 215, № 1.

[22] Meschinot. Les Lunettes des princes // La Borderie. Op. cit. P. 606.

[23] La Marche. III. P. 135, 137; ср.: Molinet. Recollection des merveilles, о пленении императора Максимилиана в Брюгге: "Les moutons detenterent / En son parc le bergier" ["Овечками в закут / Их пастырь заточен"]. См.: Faictz et dictz fol. 208 v.

[24] Molinet. IV. P. 389.

[25] Ibid. I. P. 190, 194; III. P. 138; ср.: Juvenal des Ursins. P. 382.

[26] См.: Champion. Histoire poetique du 15[e] siecle. II. P. 173.

[27] Deschamps. II. P. 213, Lay de franchise; ср.: Christine de Pisan, Le dit le la Pastoure; Le Pastoralet; Roi Rene, Regnault et Jehanneton; Martial d'Auvergne, Vigilles du roi Charles VII etc.

[28] Deschamps. XI. P. 322, № 923.

[29] Villon / Ed. Longnon. P. 83.

[30] Gerson. Opera. III. P. 302.

[31] L'epistre au dieu d'amours. II. P. 14.

[32] Quinze joyes de mariage. P. 222.

[33] ?uvres poetiques. I. P. 337, № 26.

 

ГЛАВА ОДИННАДЦАТАЯ

 

[1] Directorium vitae nobilium // Dionysii Opera. XXXVII. P. 550; XXXVIII. P. 358.

[2] Don Juan. C. 11, 76-80. Эту тему вообще затрагивают: Becker C.H. Ubi sunt qui ante nos in mundo fuere (Aufsatze Ernst Kuhn zum 7.11.1916 gewidmet. S. 87-105; ср.: Beiblatt z. Anglia, 1917. 28. S. 362); Gilson E. Essais d'art et de philosophie. 1932.

[3] Bemardi Morlanensis De contemptu mundi / Ed. Th. Wright. The anglolatin satirical poets and epigrammatists of the twelfth century (Rerum Britannicarum medii aevi scriptores). L., 1872. 2 vol. II. P. 37. В цитируемом издании в третьей строке стихотворения стоит "orbita viribus inscita", что лишено всякого смысла; чтение "incita" улучшает размер, придает строке смысл: "словно колесо, с силой приведенное в движение". Этим исправлением я обязан д-ру Хансу Паре из Берлина.

[4] Ранее приписывалось Бернарду Клервоскому; некоторыми принималось за сочинение Вальтера Мапа; ср.: Daniel H.L. Thesaurus hymnologicus. Lipsiae, 1841-1856. IV. S. 288; II. S. 379.

[5] Deschamps. III. № 330, 345, 368, 399; Gerson. Sermo. III. De defunctis // Opera. III. P. 1568; Dion. Cart. De quattuor hominum novissimis // Opera. XLI. P. 511; Chastellain. VI. P. 52, где встречается стихотворение под названием Le Pas de la Mort [Поступь Смерти]; в самом тексте оно фигурирует под названием Miroir de Mort. Стихотворение Pas de la Mort имеется у Пьера Мишо (ed. Jules Petit) // Soc. des Bibliopiles de Belgique, 1869), в нем он касается Pas d'armes y Fontaine des plours [Фонтана слез], где пребывает Dame Mort [Госпожа Смерть].

[6] Villon / Ed. Longion. P. 33.

[7] Ibid. P. 34.

[8] Male E. L'Art religieux la fin du moyen age. P., 1908. P. 376. Со всей главой в целом ср. также: Doring-Hirsch E. Tod und Jenseits im Spatmittelalter. Studien zur Geschichte der Wirtschaft und Geisteskultur / Herausg. v. R. Hapke. B., 1927.

[9] Odoni Cluniensis Collationum Hb. III // Migne J. P. Patrologiae cursus completus. Series latina. CXXXIII. Col. 556. Этот мотив и его разработка восходят к рассуждению Иоанна Златоуста о женщинах и о красоте (Opera / Ed. B. de Montfaucon. P., 1735. XII. P. 523).

[10] Innocentius III. De contemptu mundi sive de miseria conditionis humanae libri tres // Migne J. P. Op. cit. CCXVII. Col. 702.

[11] Ibid. Col. 713.

[12] ?uvres du roi Rene / Ed. Quatrebarbes. I. P. CI. После 5-й и 8-й строк по одному стиху здесь, вероятно, отсутствует; "menu vair" [горностай] могло бы рифмоваться с "mange des vers" [снедь червей, прах].

[13] Olivier de la Marche. Le parement et triumphe de dames (P., 1520, Michel le Noir).

[14] Ibid.

[15] Villon. Testament, vs. 453 ff. / Ed. Longnon. P. 39.

[16] Molinet. Faictz et dictz. Fol. 4, fol. 42 v.

[17] О процессе беатификации Петра Люксембургского, 1390, см.: Acta sanctorum. Jul. I. P. 562. Ср. постоянное поновление воска на телах английских королей и их родичей: Rymer. Foedera. VII. P. 361, 433; HI. P. 3, 140, 168 etc.

[18] Les Grandes chroniques de France / Ed. Paulin Paris. P., 1836-1838. 6 vol. VI. P. 334.

[19] См. обстоятельное исследование: Schafer D. Mittelalterlicher Brauch bei der Uberfuhrung von Leichen // Sitzungsberichte der preu?ischen Akademie der. Wissenschaften. 1920. S. 478-498.

[20] Lefevre de S. Remy. l. P. 260, где вместо "Oxford" следует читать "Suffolk".

[21] Juvenal des Ursins. P. 567; Journal d'un bourgeois. P. 237, 307, 671.

[22] См. об этом: Burdach K. Der Ackermann aus Bohmen. S. 243-249 (Von Mittelalter zur Reformation. III, 1. 1917). Совершенно не прав A. Laborde. Origine de la representation de la Mort chevauchant un b?uf (Comptes rendus de l'Acad. des inscr. et belles lettres. 1923. P. 100-113), который объясняет это представление, выводя его из стихотворения Пьера Мишо La Danse aux aveugles [Танец слепцов], тогда как на самом деле оно встречается уже в Амьенском миссале 1323 г. (Кор. библ. в Гааге) и в Ackermann (ок. 1400 г.).

[23] Из обширной литературы на эту тему см.: Huet G. Notes d'histoire litteraire, III. Le Moyen Age, 1918. XX. P. 148; Stammler W. Die Totentanze. Leipzig, 1922.

[24] Обо всем этом см. также: Male E. L'Art religieux a la fin du moyen-age. II, 2: La Mort.

[25] Laborde. Ducs de Bourgogne. II, 1. P. 393.

[26] Несколько репродукций см.: Male E. Op. cit.; Gazette des beaux arts. 1918. Avril-juin. P. 167.

[27] Из исследований (Huet. Op. cit.) становится очевидно, что хоровод мертвецов является тем исходным мотивом, к которому в Totentanz [Пляске мертвых] безотчетно обращается Гете.

[28] Прежде ее ошибочно относили к значительно более раннему времени (ок. 1350 г.). Ср.: Ticknor G. Geschichte der schonen Literatur in Spanien (первоначально по-англ.). Leipzig, 1867. I. S. 77; Н. S. 598; Grober. Grundri? II, 1. S. 1180; II, 2. S. 428.

[29] ?uvres du roi Rene, I. P. CLII.

[30] Chastellain. Le pas de la mort. VI. P. 59.

[31] Ср.: Innocentius III. De contemptu mundi. Н. Сар. 42; Dion. Cart. De quatuor hominum novissimis // Opera. XLI. P. 496. См. прим. 5 к гл. XI.

[32] ?uvres. VI. P. 49.

[33] Chastellain. ?uvres. VI. P. 60.

[34] Villon. Testament. XLI, vs. 321-328 / Ed. Longnon. P. 33.

[35] Champion. Villon. I. P. 303.

[36] Male E. Op. cit. P. 389.

[37] Leroux de Lincy. Livre des legendes. P. 95.

[38] Подобную галерею, полную черепов и берцовых костей, еще и сейчас можно видеть в относящемся к XVII в. приделе церкви в Трегастеле в Бретани.

[39] Le livre des faits etc. P. 184.

[40] Journal d'un bourgeois. I. P. 233-234, 276, 392. Кроме того, см.: Champion. Villon. I. P. 306.

[41] A. de la Salle. Le reconfort de Madame du Fresne / Ed. J. Neve. P., 1903.

 

ГЛАВА ДВЕНАДЦАТАЯ

 

[1] Burckhardt J. Weltgeschichtl. Betr., l. Aufl. Berlin; Stuttgart, 1905, S. 99, 147.

[2] Heinrich Seuse. Leben / Ed. Bihlmeyer // Deutsche Schriften. 1907. S. 24, 25. Ср. поступок Джона Типтофта, графа Вустера, кровавого пособника Эдуарда IV и одновременно одного из первых гуманистов, обратившегося к палачу с просьбой обезглавить его, в честь Пресв. Троицы, тремя ударами.

[3] Gerson. Opera. II. P. 309.

[4] N. de Clemanges. De novis festivitatibus non instituendis // Opera / Ed. Lydius, Lugd. Bat. 1613. P. 151, 159.

[5] Gerson. Opera. II. P. 911.

[6] Acta sanctorum. Apr. III. P. 149.

[7] "Ac aliis vere pauperibus et miserabilibus indigentibus, quibus convenit ius et verus titulus mendicandi".

[8] "Qui ecclesiam suis mendaciis maculant et earn irrisibilem reddunt".

[9] Alanus Redivivus (ed. J. Coppenstein, 1642). P. 77.

[10] Commynes. I. P. 310; Chastellain. V. P. 27; Le Jouvencel. I. P. 82; Jean Lud // Deutsche Geschichtsblatter. XV. S. 248; Journal d'un bourgeois. P. 384; Paston Letters. II. P. 18; Ramsay J.H. Lancaster and York. II. P. 275; Play of Sir John Oldcastle. II. P. 2 etc. Cp. Huizinga J. Onnoozele kinderen als ongeluksdag // Tien studien. Haarlem, 1926. Verzamelde Werken. IV (Deutsch: Unschuldige Kindlein als Ungluckstag, in: Wege der Kulturgeschichte, Munchen, 1930. S. 281 ff.).

[11] Contra superstitionem praesertim Innocentum // Gerson. Opera. I. P. 203. O Жерсоне см.: James L. Connolly. John Gerson Reformer and Mystic // Recueil de travaux publies par les membres des conferences d'hist. et de phil. de l'Universite de Louvain. 2[e] ser. 1928. Fasc. 12.

[12] Gerson. Qaedam argumentatio adversus eos qui publice volunt dogmatisare etc. // Opera. II. P. 521 f.

[13] Johannis de Varennis Responsiones etc. // Gerson. Opera. I. P. 909.

[14] Journal d'un bourgeois. P. 259. В выражении "une hucque vermeille par dessoubz" следует читать "pai dessus".

[15] Contra vanam curiositatem // Opera. I. P. 86.

[16] Considerations sur Saint Joseph. III. P. 842-868; Josephina. IV. P. 753; Sermo de natalitate beatae Mariae Virginis. III. P. 1351; кроме того, см.: IV. P. 729, 731, 732, 735, 736.

[17] Gerson. De distinctione verarum visionum a falsis // Opera. I. P. 50.

[18] Schmidt С. Der Prediger Olivier Maillard // Zeitschrift f. hist. Theologie. 1856. S. 501.

[19] См.: Thuasne. Rob. Gaguini Ep. et Or. I. P. 72 ff.

[20] Les cent nouvelles nouvelles (ed. Wright), II. P. 75 ff., 122 ff.

[21] Le livre du chevalier de la Tour Landry / Ed. De Montaiglon. P. 56.

[22] Ibid. P. 257: "Se elles ouyssent sonner la messe ou a veoir Dieu" ["Словно бы услыхали они, как звонят к мессе, или узрели Господа"].

[23] Leroux de Lincy. Le livre de Proverbes francais. P., 1859. 2 vol. I. P. 21.

[24] Froissart (ed. Luce). V. P. 24.

[25] "Cum juramento asseruit non credere in Deum dicti episcopi" ["С бранью воскликнул он, что не верит в Бога означенного епископа"] (Rel. de S. Denis. I. P. 102).

[26] Laborde. II. P. 264, № 4238, опись 1420 г.; Ibid. II. P. 10, № 77, опись Карла Смелого, где, должно быть, имеется в виду эта же вещь. В муниципальной библиотеке Амьена хранится деревянная статуэтка Девы Марии испанской работы конца XVI в. В корпусе справа имеется углубление с помещенной там фигуркой младенца Иисуса из слоновой кости. См.: Luquet G.H. Representation par transparence de la grossesse dans l'art chretien // Revue archeologique. 1924. XIX. P. 143.

[27] Gerson. Opera. III. P. 947. Порицаемые им выражения мы находим во французском тексте рождественской молитвы (Didron. Iconographie chretienne. 1843. P. 582), тем самым доказывающей, до какой степени в действительности укоренилась данная ересь. В цитируемой молитве есть такие слова, обращенные к Богоматери: "...quant pour les pecheurs se voust en vous herbergier le Pere, le filz et le Seint-Esprit... par quoy vous estes la chambre de toute la Trinite" ["...когда грешников ради, по благоволению Отца, Сына и Святого Духа, возжелавших в Тебе обрести кров свой... и что Троицы всей Ты еси вместилище"].

[28] Journal d'un bourgeois. P. 366. № 2.

[29] Een nederl. aflaatbrief uit de 14[e] eeuw / Ed. J. Verdam, Ned. Archief voor Kerkgesch. 1990. P. 117-122.

[30] Eekhof A. De questierdes van den aflaat in de Noordelijke Nederlanden. s'Gravenhage. 1909. P. 12.

[31] Chastellain I. P. 187— 189: въезд Генриха V и Филиппа Бургундского в Париж в 1420 г.; II. Р. 16: въезд Филиппа в Гент в 1430 г.

[32] Doutrepont. P. 379.

[33] Deschamps. III. P. 89. № 357; Le roi Rene, Traicte de la forme et devise d'un tournoy // ?uvres. II. P. 9.

[34] La Marche. II. P. 202.

[35] Monstrelet. I. P. 285; ср.: р. 306.

[36] Liber de virtutibus Philippi ducis Burgundiae. P. 13, 16 (Chron. rel. a l'hist. de la Belgique sous la dom. des ducs de Bourg. II).

[37] Molinet. II. P. 84-89; III. P. 98, Faictz et Dictz, fol. 47; ср.: I. P. 240, a также: Chastellain. III. P. 209, 260; IV. P. 48; V. P. 301; VII. P. 1 ff.

[38] Molinet. III. P. 109.

[39] Gerson. Oratio ad regem Franciae // Opera. IV. P. 662. Здесь, впрочем, Жерсон опирается на учение св. Фомы об ангелах; каждый ангел являет собою то, что на земле было бы названо степенью.

[40] Quinze joyes de mariage. P. XIII.

[41] Gerson. Opera. III. P. 229.

[42] Friedlander // Jahrb. d. K. Preu?. Kunstsammlungen, 1896. XVII. S. 206.

[43] Bernet Kempers K.J. // De Muziek. 1927. P. 350; ср.: Wetzer & Weite, Kirchenlexikon. Bd. 8. Col. 2040.

[44] Chastellain. III. P. 155.

[45] Н. van den Velden. Rod. Agricole, een Nederlandsch humanist der vijftiende eeuw. Leiden, 1911. I. P. 44.

[46] Deschamps. X. P. XLI. № 33. В предпоследней строке стоит "l'ostel", что, конечно, лишено смысла.

[47] Nic. de Clemanges. De novis celebritatibus non instituendis, Opera (ed. Lydius, 1613). P. 143.

[48] Le livre du chevalier de la Tour-Landry. P. 66, 70.

[49] Gerson. Sermo de nativitate Domini // Opera. III. P. 946, 947.

[50] Nic. de Clemanges. Op. cit. P. 147.

[51] Winckelmann O. Zur Kulturgeschichte des Strassburger Munsters // Zeitschr. f. d. Geschichte des Oberrheins. N. F. 1907. XXII. S 2.

[52] Dion. Cart. De modo agendi processiones etc. // Opera XXXVI, P. 198 f.

[53] Chastellain. V. P. 253 ff.

[54] См. выше, с. 55.

[55] Michel Menot. Sermones. Fol. 144 v. // Champion. Villon. I. P. 202.

[56] Le livre du chevalier de la Tour-Landry. P. 65; La Marche. II. P. 89; L'Amant rendu cordelier. P. 25, huitain 68; Rel. de S. Denis. I. P. 102.

[57] Nic. de Clemanges. Op. cit. P. 144.

[58] Christine de Pisan. ?uvres poetiques. I. P. 172; cp. p. 60; L'Epistre au dieu d'Amours. IL P. 3; Deschamps. V. P. 51, № 871; II. P. 185; vs. 75. Ср. выше, с. 129.

[59] L'Amant rendu cordelier.

[60] Michel Menot. Op. cit.

[61] Gerson. Expostulatio... adversus corruptionem juventutis per lascivas imagines et alia hujus modi // Opera. III. P. 291; ср.: De parvulis ad Cristum trahendis // Ibid. P. 281; Contra tentationem blasphemiae // Ibid. P. 246.







©2015 arhivinfo.ru Все права принадлежат авторам размещенных материалов.