 |
|
Транскрипция, Транслитерация
14.1.Транскрипция туралы түсінік, оның түрлері
14.2.Транлитерация, түрлері, ерекшеліктері
15.Тіл білімінің зерттеу әдістері мен тәсілдері
15. 1.Зерттеу әдіс-тәсілдер туралы түсінік
15.2.Тіл білімінің зерттеу әдістері мен тәсілдері
Білім алушының өзіндік жұмысы
| р/с | Білім алушының өзіндік жұмысына берілетін тапсырма | Акад сағ саны | Ұсынылатын әдебиеттер мен басқа ақпарат көздері | Жұмысты орындау мерзімі | БАӨЖ орындау формасы | |
| 1-аралық бақылау | ||||||
| Көне заман лингвистикасы: жетістіктері мен кемшіліктері | Ұсынылған әдебиеттер, ғаламтор материалдары | 1-6 апта | реферат | |||
| Орта ғасыр лингвистикасындағы тіл зерттеу бағыттары | Ұсынылған әдебиеттер, ғаламтор материалдары | 1-6 апта | презентация | |||
| 19-20-ғасырлар лингвистикаларында қалыптасқан мектептер, бағыттар | Ұсынылған әдебиеттер, ғаламтор материалдары | 1-6 апта | баяндама | |||
| Қайта өркендеу дәуіріндегі тіл зерттеу бағыттары | Ұсынылған әдебиеттер, ғаламтор материалдары | 1-6 апта | Үй тапсырмасы | |||
| Қазақ тіл білімінің қалыптасуы мен даму кезеңдері | Ұсынылған әдебиеттер, ғаламтор материалдары | 1-6 апта | баяндама | |||
| 2-аралық бақылау | ||||||
| Тіл дамуының заңдылықтары, ол жөніндегі көзқарастар мен пікірлер | Ұсынылған әдебиеттер, ғаламтор материалдары | 8-14 апта | реферат | |||
| Тілдің өмыр сүру формалары | Ұсынылған әдебиеттер, ғаламтор материалдары | 8-14 апта | баяндама | |||
| Тілдегі функционалды стильдер | Ұсынылған әдебиеттер, ғаламтор материалдары | 8-14 апта | презентация | |||
| Тіл дамуына әсер ететін факторлар | Ұсынылған әдебиеттер, ғаламтор материалдары | 8-14 апта | баяндама | |||
| Тіл білімінің зерттеу әдістері, түрлері | Ұсынылған әдебиеттер, ғаламтор материалдары | 8-14 апта | Үй тапсырмасы | |||
5. БАӨЖ-на қойылатын талаптар және әдістемелік нұсқаулар
Білім алушының өзіндік жұмысына ұсынылған тақырыптар бойынша бірнеше формада жұмыстар орындалады. Білім алушы тақырыптар бойынша жұмыстың формасын таңдайды. Мәселен, презентацияны (тұсаукесер) берілген тапсырма негізінде жасайды.
Білім алушының өзіндік жұмысына берілген тапсырмалар 1-аптадан бастап жүргізіледі. Осы уақыттан бастап әр білім алушы белігленген кесте бойынша тапсырмаларды өткізеді. Жұмыстың көлемі 5-25 бет аралығында болуы керек. Мәселен, аталмыш тақырыпта жазылған проблемалық мақала немесе эссе 1-5 бет көлемінде болуы тиіс. Баяндама, реферат 10-15 беттің аралығында болғаны дұрыс. Презентация, өзіндік жұмыс тақырыптың ашылуы мен зерттелуіне қарай 20-25 бет көлеміне дейін жазыла береді.
Білім алушының өзіндік жұмысын орындау барысында біріншіден, тақырыптың ашылуы, зерттелу деңгейі, өзіндік ұсыныс-тұжырымдарына қарай бағаланады. Екіншіден, жұмыстың жинақылығы, тиянақты орындалуы, жазба жұмыстарына қойылатын талаптарды орындауына қарай сараланады. Дайын болған жұмыстарды көрсетілген кестеден бұрын орындаған студенттердің жұмысы талап деңгейінен шығып жатса, мадақтау балы қойылады.
Керісінше көрсетілген уақыттан кешіккен, жұмыстың безендірілуі төмен деңгейде болса, өзіндік ой-пікірін білдірмесе 5,0 баллға дейін төмендетіледі. Сонымен бірге көрсетілген тақырыптарға қатысты мерзімді басылымдарға мақала жазған студентке арнайы сый балдары тағайындалады. Арнайы сыйға бөлінген балдың көлемі- 3,0 б.
БАӨЖ тапсырмалары оқытушының қатысуынсыз аудиториядан тыс орындалады. БАӨЖ -дің негізгі міндеті практикалық сабақтар мен дәрістерге дайындалу. Практикалық сабақтарда тақырыптың негізгі мәселелері қарастырылады. Практикалық сабақтын жоспары, негізгі және қосымша әдебиет тізімі, практикалық сабақ тақырыптарына қатысты әдістемелік кеңестер қалай жүзеге асыру керек деген сұрақтарға жауап береді. Практикалық сабақ тақырыптарына қатысты әдістемелік кеңестерді мұқият талдап, практикалық сабақтың тақырыптық жоспарының сұрақтарына дербес түрде жауаптар дайындау керек. Әрбір сұрақты қысқаша дайындау барысында, негізгі ережелер мен символдарды БАӨЖ дәптеріне жазыңыздар. Дайындалып болғаннан кейін өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтардын көмегімен өз білімдеріңізді тексеріңіздер. Дербес талдай алмаған сұрақтарды жазып алып, дәрісте оқытуға немесе БАОӨЖ процесінде қоюға болады.
БАӨЖ-да тақырыптың мазмұнын толық ашатын қосымша сұрақтар, мәселе, тапсырмалар қарастырылады.
БАӨЖ формалары мен мазмұның өңдеу.
Әлеуметтік лингвистика курсының ерекшелігі БАӨЖ-дің кең формалар жиынын ашады. Атап айтсақ, мынадай формалар:
- оқытушы берген дәріс конспектілерін талдау;
- практикалық сабаққа негізгі оқулық бойынша дәріс конспектісін дайындау;
- белгілі тақырып бойынша баяндама, эссе, мақала дайындау;
- курс терминдері бойынша сөздіктер құру;
- таңдалған тақырып бойынша презентация жасау;
- глоссарий жасау;
Олардын кейбіреулерінің мазмұны:
Тақырып бойынша шолу жасау – оқулықтар мен оқу құралдары, интернеттің ақпараттық ресурстарынан тақырып бойынша 1- 2 беттік қысқаша шолу жасау.
Глоссарий –мүмкін болса шет тіліне аударып, қазақ және орыс тіліндегі терминдер мен түсініктердің қысқаша түсіндірмесі, ол берілген тақырып бойынша орындалады. Глоссарий құру макроэкономиканың түсініктік аппараттық білімнің қалыптасуына және оны пайдалануға қатысты дағдыларды өңдеуге ықпал етеді.
Реферат –БАӨЖ – дің неғұрлым кең таралған формасы бола отырып, әдебиетті міндетті түрде көрсете отырып, белгілі тақырыпқа жасалған баяндаманы білдіреді.Реферат шығармашылық жұмыс болып табылады. Осы жұмыс нәтежесінде пікірталас жүргізу, оған талдау жасау ептіліктері өңделеді.
Баяндама –белгілі тақырып бойынша 1-5 бет көлемінде дайындалатын негізгі мәселелер талданып, қорытынды ой айтылады, ұсыныс білдіреді. Алайда реферат немесе ғылыми жоба жұмысындағыдай кең көлемдегі талдау, сарпатау, салыстыру болмайды.
Коллоквиум –білімді нақты оқытылатын пәннің түрлі тақырыптары бойынша дайындық деңгейін айқындауға мүмкіндік береді.
Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар –тәртіп бойынша, спецификалық құрылымға ие, сондықтан жауаптар жинақталған материалды талдау негізінде ғана беріле алады.
Эссе– бұл сын, публицистика сияқты түрлі жанрларда өзекті әлеуметтік-экономикалық мәселерге қатысты өз ойларын баяндау. Берілген тақырыптар бойынша жазылған эссе мерзімді баспасөзде жарық көрсе, қосымша сый балдары беріледі.
Дәріс конспектілерін талдау, өткен материалды өңдеу бағдарламалық материалды игерге, теориялық білімдерді бекітуге ықпал етеді.
Презентация – тыңдаушы өзінің презентациясы үшін кез-келген тақырыпты таңдап, презентацияда қарастырылатын кез-келген аспектіні түсінуін не түсінбеуін білдіре алады; презентация тақырыптың қаншалықты ашылу және қоршағандардан қаншалықты қызығушылық тудыру, тыңдаушының қарастырып отырған мәселесін қаншалықты кәсіби қарастыру критериі бойынша бағаланады.
Білім беруге арналған нақты жағдайлар (кейстер) – тыңдаушыларға жауап беру талап етілетін көптеген қарапайым және күрделі жағдайлар беріледі; неғұрлым дайындалған тыңдаушылар өз кейсін жаза алады.
Іскерлік ойындар болашақ кәсіби іс-әрекет үшін қажетті дағды, ептіліктерді өңдеуге көмектеседі; кей ойындар бойынша үйде дайындалу немесе кітапханада аяқтау қажет.
Топтық жоба – топта 3-5 адамнан құрылып, әрбіреуі өз жобасын өңдеуі керек. Жоғарыда берілген ғылыми жобалар бойынша топтық жұмыс әзірлеуге болады.
Жеке жоба – неғұрлым дайын тыңдаушылар өз қалауы бойынша орындайды; жұмыс тақырыптың әмбебаптылығымен, зерттеушілік сипатымен ерекшеленуі керек, жоба нәтижелері ғылыми конференцияда қарастырылуы мүмкін.
БАӨЖ-ді тиімді ұйымдастыру үшін арналған ұсыныстар:
Өткен материалды әрі қарай өңдеу. Өтілген дәріс материалын әрі қарай өңдеу өзіндік жұмыстың неғұлым маңызды түрі болып табылады. Материал неғұрлым терең де толығырақ өңделсе, соғұрлым өзге де өзіндік жұмыстарды орындауда жеңіл болады. Алғашқы сабақтан бастап, өтілген дәріс материалымен жүйелі де үнемі жұмыс жасау кейінгі дәрістер материалдарын түсіну мен семинарлық және лабораториялық сабақтар материалдарын меңгерудің қажетті шарты болып табылады.
Материалды әрі қарай өңдеуге кірісе отырып, мыналар қажет болады:
- жұмыс орнын анықтау;
- егер үйде жұмыс жасауға арналған жағдайлар болмаса, университет немесе қалалық кітапхананың оқырмандар залының қызметіне жүгіну;
- дәріс конспектісі болу;
- курс бағдарламасы болу;
- ұсынылатын әдебиет болу (оқулық, оқу құралдары).
Жұмыс жасау әдісі:
- дәріс материалын жаңа оймен өңдеген жөн (оны кейінге қалдыруға болмайды, себебі дәріс мазмұны ұмытылып қалуы мүмкін);
- конспектімен жұмыс жасай отырып, әдебиетке сілтеме жасап, қажетті толықтырулар мен түзетулер енгізген тиімді;
- тақырыппен жұмыс жасау материалды толық түсініп, есте сақтағанға дейін жалғаса беруі қажет;
- тақырыппен жұмыс оқулықтарда келтірілген мысалдар мен есептерді талқылаумен аяқталады;
- егер тақырыппен жұмыс жасағаннан кейін түсініксіз сұрақтар қалса, онда оны оқытушыдан кезекті дәрісте сұрау.
Коллоквиумдарға дайындалу. Кейбір пәндер бойынша курс тарауының теориялық бөлімін игеру дәрежесін бағалау үшін коллоквиум өткізіледі.
Осыдан шығатыны:
- коллоквиумда қарастырылатын сұрақтар бойынша теориялық материал тағы бір рет қайталануы керек.
Бақылау жұмыстарына дайындалу.Бақылау жұмыстарын өткізудің мақсаты:
- магистранттардың ағымдық үлгерімін тексеру;
- үлгірімділігі төмен тыңдаушылармен жұмыс жасау әдістемесін ұйымдастыру.
Тыңдаушылар бақылау жұмысына дайындала отырып:
- бақылау жұмысының тақырыбын білу қажет;
- оқулықтағы мысалдар мен практикалық сабақтарда қарастырылған мәселелерді қайта қарастыру.
Жазба жұмыстарына қойылатын талаптар:
1.Алынған тақырып бойынша әдебиеттерді оқу.
2.Тақырыпты ашатын 2-3 сұрақ көлемінде жұмыстың жоспарын құру.
3. Пайдаланылған әдебиеттер мен мәліметтерге, сандарға және т.б. сілеме жасау.
4.Жазба жұмысы талапқа сай жазылуы тиіс. Титул бетінде оқу орны, кафедра, орындаған магистранттың аты-жөні, қабылдаған оқытушының аты-жөні, жазба жұмысының соңында пайдаланылған әдебиеттер тізімі көрсетіледі.
1-аралық бақылау бойынша бақылау сұрақтары
1.Ежелгі заман лингвистикасы табылған деректер мен алғашқы лингвистикалық еңбектерге қарай нешеге бөлінеді
2.Лингвистика тарихын шартты түрде нешеге бөлеміз
3.Араб лингвистикасында Халил әл-Фарахади жасаған сөздікті ата
4.Араб лингвистикасындағы Сибабейхидің еңбегі
5.Араб лингвистикасындағы дыбыстың пайда болуы жолы мен орнын анықтап, классификация жасаған ғалым
6.Арап лингвистикасындағы жүйелі грамматика авторы
7.Орта ғасырда латын тілін оқытып, үйретуге арналған оқулық авторы
8.Орта ғасырдағы конондық тілдер
9.Александрия грамматистері
10.Римдіктерге арналған Грамматика өнері атты алғашқы жүйелі грамматика авторы
11.Грек тілінің «Синтаксисі туралы» атты еңбек авторы
12.Көне Үндістанда тілді зерттеу неше бағытта жүрді
13.Көне Үнді тілінің алғашқы нормативтік грамматикасын құрастырған ғалым
14.Вараручи Катьянаның еңбегі
15.Вакьяпадия кімнің еңбегі
16.Көне Үндістан лингвистикасында тілді философиялық тұрғыдан зерттеген тілші
17.Көне Үндістан лингвистикасында сөзді үш аспектіде қарастырған ғалым
18.Араб лингвистикасында әл-Фирузабади жасаған 60 томдық сөздікті ата
19.Араб лингвистикасында 40 000 сөзден тұратын «Сыхах» атты сөздік авторы
20.Араб лингвистикасында «Улушение в лексикология» атты сөздік авторы
21.Араб лингвистикасының негізін салушылардың бірі
22.Араб лингвистикасының орталығы болған қалалар
23.Араб лингвистикасында «Разлив волн» атта 20 томдық сөздікті жасаған ғалым
24.Араб лингвистикасының ең жақсы зерттеп, жетістікке жеткен саласы
25.Ежелгі Греция лингвистикасы қанша кезеңге бөлінеді
26.Стойктер тіл біліміне қандай термин енгізді
27.Рим лингвистикасының көрнекті өкілдері
28.«Этимология» терминін тіл біліміне енгізген мектеп
29.Стойктер тіл білімінде қанша сөз табын көрсетіп, талдады
30.Ежелгі заман лингвистикасындағы басты зерттелген проблемалар
31.Ежелгі Қытай лингвистикасында басты зерттелген мәселе
32.Ежелгі Қытай лингвистикасындағы сөз мағынасын түсіндіруге арналған алғашқы сөздік
33.Ежелгі Қытай лингвистикасында Ян Сюн жасаған диалектологиялық сөздік
34.Дүние жүзі бойынша алғаш Сюй Шэн жасаған түсіндірмелі сөздік
35.Көне Үндістанда тілді зерттеу қалай басталды
36.Көне Үндістан лингвистикасының көрнекті өкілдерін ата
37.Көне Үндістан лингвистикасындағы «Аштатхьян» кімнің еңбегі
38.Орта ғасыр лингвистикасында тілді зерттеудегі пайда болған қарама-қарсмы бағыттар
39.Араб тіл білімінде 60 томдық сөздік жасаған ғалым
40.Стойктер тіл білімінде қандай саланың қалыптасуының негізін салды
41.Аристотель тілдік сөйлеуге тән қандай құрылымдарды көрсетті
42.Қазақ тіліндегі «Жалпы тіл білімі» оқулықтың авторы
43.Жалпы лингвистика тарихына арналған «История лингвистических учени» атты оқулықтың авторы
44.Қайта өркендеу дәуірінде қанша мәдени ағым дүниеге келді
45.Қайта өркендеу дәуірінде Реформатскийдің айтуынша қанша мәселеге көңіл бөлінді
46.Жеке, нақты тілдерді зерттейтін тіл білімі
47.Туыстас тілдер фактілерін салыстыра отырып зерттейтін тіл білімі
48.Тілдің белгілі бір кезеңіндегі даму қалпы тұрғысынан қарастыратын тіл білімі
49.Туыстас емес тілдер фактілерін салыстыра отырып зерттейтін тіл білімінің саласы
50.Тілді тарих бойынша дамуы тұрғысынан қарастыратын тіл білімі
51.Тілдердің барша адамзат баласына тән заңдылықтары мен қасиеттерін зерттейтін ғылым
52.Жалпы тіл білімінің зерттелу нысаны
2-аралық бақылау бойынша бақылау сұрақтары
1.«Ява аралындағы Кави тілі туралы» еңбек авторы
2. «Адамзат тілінің әр алуандығы туралы» атты еңбек авторы
3. «Тіл – халық рухы, ал рух – оның тілі» атты тұжырым авторы
4. Гумбольдт өзінің типологиялық классификациясында тілдерді неше топқа бөлді
5. ХІХ ғ. Тіл біліміндегі натуралистік ағымның көрнекі өкілдері
6. Тіл біліміндегі психологиялық ағымның көрнекті өкілдері
7.«Ежелгі солтүстік тілдері және неміс, исланд тілдерінің шығуы туралы зерттеулер» атты тілдер туыстығына арналған еңбек авторы
8.Я.Гриммнің төрт томнан тұратын еңбегінің аты
9.Қазан лингвистикалық мектебінің өкілдері
10.ХІХ ғ. Лингвистикасындағы мектептер
11.ХХ ғ. Лингвистикасында қалыптасқан мектептер
12.Тіл білімі тарихында Жас грамматилық бағыттан біржола және үзілді-кесілді бас тарту ұранын алғаш көтерген мектеп
13.Сөздер мен заттар мектебінің көрнекті өкілдері
14.Эстетизм мектебінің көрнекті өкілдері
15.«Тіл – индивидуальдық рухани творчество» деген тұжырымға келген мектеп
16.ХХ ғ. Италияда қалыптасқан мектеп
17.«Тіл қоғаммен байланысты, тіл – қоғамдық құбылыс» деген тұжырым жасаған, ХХ ғ. Францияда қалыптасқан мектеп
18.Социологиялық мектептің өкілдері
19.«Жалпы лингвистика курсы» атты еңбек авторы
20.ХХ ғ.лингвистикасында өзіндік мектептерімен қалыптасқан ағым
21.Структуралық тіл білімнің негізгі мектептері
22.Прага лингвистикалық мектебінің өкілдері
23.Копенгаген структуралық мектебінің өкілдері
24.Дискриптивтік мектеп өкілдері
25.Тіл мәселелерін сол тілді қолдаушы қауымның мәдени өмірімен, сал-сана, әдет-ғұрпымен байланыстыра зерттейтін лингвистикалық ілім
26.Қазақ тіл білімінің теориялық, әдістемелік негізін салған ғалымдардың бірі
27.«Қазақ тіл білімінің қалыптасуы мен дамуы» атты оқулық авторы
28.Жас грамматикалық ағымның көрнекті өкілдері
29.Кеңес тіл білімінде тілдің «Сатылап даму» теориясын ұсынған ғалым
30.ХІХ ғ. Лингвистикасындағы ағымдар
31.Москва лингвистикалық мектебінің өкілдері
32.Түбірге қосымша жалғау арқылы грамматикалық мағнаның берілу тәсілі
33.Түбірдің, дыбыстың құрамының өзгеруі арқыл грамматикалық мағнаны білдіру тәсілі
34.Қазақ тілі қандай типтегі тілдер қатарына жатады?
35.Орыс тілі қандай типтегі тілдер қатарына жатады?
36.Тіл мен ойлаудың шығуы туралы тіл білімінде қандай теориялар бар?
37.Генологиялық классификация тілдердің қандай белгілеріне сүйеніп жасалады?
38.Типологиялық классификация тілдердің қандай белгілеріне сүйеніп жасалады?
39.Тілдердің тоғысуында пайда болатын процес?
40.Тіл қоғамда қандай негізі қызметтер атқарады?
41.Дүние жүзіндегі тілдерге тіл білімінде қанша топтастыру (классификация) жүзгізіледі?
42.Әлемдік жасанды тілдерді зерттейтін тіл білімінің саласы?
43.Ғалымдар тілдердің қарым-қатынасы мен өзара әсер етуінде болатын процестердің неше түрін көрсетіп жүр?
44.Тілдердің жүйелілік-құрылымында біртектес элементтердің байланысы қалай аталады?
45.Тілдің жүйе элементтерінің өзара байланысының тіл білімінде қанша түрі бар?
46.Тілдің қоғамда қарым-қатынас құралы болу қызметі тіл білімінде қалай аталады?
47.Қазақ тілінің диалектілік ерекшеліктерін зерттеген ғалымдар
48.Қазақ тілінің фонетикасын арнайы зерттеген ғалымдар
49.Қазақ тілінің лексикологиясын арнайы зерттеген ғалымдар
50.Қазақ тілінің морфологиясын арнайы зерттеген ғалымдар
51.Қазақ тілінің синтаксисін арнайы зерттеген ғалымдар
52.Жеке, нақты тілдерді зерттейтін тіл білімі
53.Туыстас тілдер фактілерін салыстыра отырып зерттейтін тіл білімі
54.Тілдің белгілі бір кезеңдегі даму қалпы тұрғысынан қарастыраутын тіл білімі
55.Туыстас емес тілдер фактілірін салыстыра отырып зерттейтін тіл білімінің саласы
56.Тілді тарих бойында дамуы тұрғысынан қарастыратын тіл білімі
57.Тілдердің барша адамзат баласына тән заңдылықтары мен қасиеттерін зерттейтін ғылым
8 . Пән бойынша оқу-әдістемелік материалдар
Негізгі әдебиеттер тізімі
1.Қалиұлы Б. Жалпы тіл білімі. А.: Қазақ университеті, 2005
2.Қордабаев Т. Жалпы тіл білімі. А., 1999
3.Левицкий Ю.А. Общее языкознание. М.: КомКнига, 2005
4.Мечковская Н.Б. Общее языкознание: Структурная и социальная типология языков. Москва: Наука, 2003.
5.Аханов К. Тіл білімінің негіздері. Алматы: Өлке, 2010
6.Вендина Т.И. Введение в языкознание. Москва: Высшая школо, 2005.
7.Березин Ф.М. История лингвистических учении. Москва, 1979.
8.Рүстемов Л.З., Тіл білімінің тарихына қысқаша шолу. А, 1984.
9.Салқынбай А.,Абақан Е. Лингвистикалық түсіндірме сөздік. А.: Сөздік-Словарь, 1998
10Лингвистический энциклопедический словарь. Москва, 1980
11.Кодухов В.И. Общее языкознание. Москва, 1974.
12.Рождественский В. Лекции по общему языкознанию. Москва. 1980.
13.Амиров Т.А.,Ольховикова Б.А. Рождественский В. Очерки по истории лингвист. М, 1975.
13.Ф. де Соссюр Труды по языкознанию. Москва. 1977.
14.В.фон Гумбольд Труды по языкознанию. Москва. 1978.
15.Кодухов В.И. Методы лнгвистического анализа. Ленинград, 1963.
16.Степанов Ю.С. Основы общего языкознания. Москва. 1972.
17.Общее языкознание (Внутренная структура языка). Москва, 1972.
18.Общее языкознанее (Формы существование, фукнции, история языка). М., 1976.
19.Карлинский А.В. Основы теории взаймодействие языков. Алматы, 1990.
20.Аврорин А.В. Проблемы изучение функционирование языка. Москва, 1976.
21.Хасенов Б. Языки народов Казахстана и их взаймодействие. Алматы, 1976.
22.Хасанұлы Б. Ана тілі - ата мұра. Алматы, 1992.
23.Қордабаев Т. Қазақ тіл білімінің қалыптасу, даму жолдары. Алматы, 1987
24.Мажетаева Ш. Әлеуметтік лингвистика: Электрон. оқу-әдістемелік құрал.Қарағанды: Инновациялық-технологиялық орталық, 2009
25.Мажетаева Ш. Когнитивті лингвистика: Электрон. оқу-әдістемелік құрал.Қарағанды: Инновациялық-технологиялық орталық, 2009
26.Сыздық Р. Қазақ тілінің анықтағышы (емле,тыныс белгілері, сөз сазы). Астана, 2000.
27.Болғанбаев Ә. Қазақ тілінің лексикологиясы. Алматы, 2006
28.Қазақ грамматикасы. Астана, 2002
29.Оралбаева Н., Әбдіғалиева Т., Малабаев Б. Практикалық қазақ тілі Алматы, 1993.
30.Байтұрсынов А. Тіл тағылымы. А., 1992.
31.Аврорин В.А. Проблемы изучение функциональной стороны языка: к вопросу о предмете социолингвистики. –Л.: .: Наука, 1975.
32. Ахманова О.С. Словарь лингвистических терминов. М., 1986.
33. Мечковская Н.Б. Социальная лингвистика. М., 1996.
34. Методы лингвистических исследований. М., 1976.
Қосымша әдебиеттер:
1.Сулейменова Э.Д.,Шаймерденова Н. Ж.Словарь социолингвистических терминов. А.,2002.
2.Березин Ф.М., Головин Б.Н. Общее языкознание. Москва, 1979.
3.Хасанұлы Б. Ана тілі –ата мұра. Алматы, 1992.
4.Қордабаев Т. Тілдің структуралық элементтері. Алматы, 1975.
5.Кеңесбаев І Қазақ тіл білімі туралы зерттеулер.А., 1987.
6.Щерба Л.В. Языковая система и речевая детельность. Ленинград, 1974.
7.Абасилов А. Әлеуметтік лингвистика. Қызылорда, 2009.
8.Абасилов А. Әлеуметтік лингвистика сөздігі. Қызылорда, 2009.
9. Пән бойынша бағалау жүйесі
Кесте 1
| Әріптік жүйе бойынша бағасы | Балдардың сандық эквиваленті | Пайыздық құрамы, % | Дәстүрлі жүйе бойынша бағалар |
| А | 4,0 | 95-100 | өте жақсы |
| А- | 3,67 | 90-94 | |
| В+ | 3,33 | 85-89 | жақсы |
| В | 3,0 | 80-84 | |
| В- | 2,67 | 75-79 | |
| С+ | 2,33 | 70-74 | қанағаттанарлық |
| С | 2,0 | 65-69 | |
| С- | 1,67 | 60-64 | |
| D+ | 1,33 | 55-59 | |
| D | 1,0 | 50-54 | |
| Ғ | 0-49 | қанағаттанарлықсыз |
9.1. Білім алушылардың оқудағы жетістіктері (білімі, іскерлігі, дағдылары мен құзыреті) 1-кестеге сәйкес 100 балдық шкала бойынша бағаланады (оң бағалар А-дан D-ға дейін азаю арқылы, «қанағаттанарлықсыз» - F).
Білім алушылардың білімін ағымдық бағалау шкаласы
| № | Тапсырма түрлері | Салмақтың үлесі | Орындалған әрбір тапсырма 0-100 балл (пайыз) аралығында бағаланады | Орташа ариф-қ қосындысы | 1-ағымдық бақылау | Орындалған әрбір тапсырма 0-100 балл (пайыз) аралығында бағаланады | Орташа ариф-қ қосындысы | 2-ағымдық бақылау | |||||||||||||||
| а п т а | а п т а | а п т а | а п т а | а п т а | а п т а | а п т а | а п т а | а п т а | а п т а | а п т а | а п т а | а п т а | а п т а | а п т а | |||||||||
| І | Дәрісханалық жұмыс | 0,60 | |||||||||||||||||||||
| Сабаққа қатысу | 0,10 | ||||||||||||||||||||||
| Бақылау жұмысы | |||||||||||||||||||||||
| Зертханалық жұмыс | |||||||||||||||||||||||
| Сабақтағы белсенділік | |||||||||||||||||||||||
| ІІ | СӨЖ, оның ішінде | 0,40 | |||||||||||||||||||||
| ЕГЖ (през-я) | |||||||||||||||||||||||
| Үй тапсырмасы | |||||||||||||||||||||||
| Реферат, баяндама | |||||||||||||||||||||||
| ІІІ | Ағымдық бақылау | ||||||||||||||||||||||
Аралық бақылауларды тапсыру кестесі
| Апта | ||||||||||||||
| * | ** |
*-1-аралық бақылау, **-2-аралық бақылау
Жазбаша (ауызша) түріндегі аралық бақылауды және емтиханды бағалау 1-кестеде көрсетілген әріптік балдық-рейтингтік жүйеге сәйкес 100 балдық (100 пайыздық) шкала бойынша бағаланады.
Тест түрінде өткізілген аралық бақылауда білім алушыға 20 сұрақ беріледі. Аралық бақылаудың тест түріндегі бағалау көрсеткіші 3-ші кестеде берілген.
Кесте
Тест түріндегі аралық бақылау көрсеткіші (20 сұрақ бойынша)
| Тест балы | Әріптік жүйе бойынша бағасы | Пайыздық құрамы |
| А | ||
| А- | ||
| В+ | ||
| В | ||
| В- | ||
| В- | ||
| С+ | ||
| С | ||
| С- | ||
| D+ | ||
| D | 50-54 | |
| 9-0 | Ғ |
8.6. Тестілеу емтиханында білім алушыға 50 сұрақ беріледі. Бағалау көрсеткіші 4-кестеде берілген.
Кесте
Тест түріндегі қорытынды бақылау көрсеткіші (50 сұрақ бойынша)
| Тест балы | Әріптік жүйе бойынша бағасы | Пайыздық құрамы |
| А | ||
| А | ||
| А | ||
| А | ||
| А- | ||
| А- | ||
| А- | ||
| В+ | ||
| В+ | ||
| В+ | ||
| В | ||
| В | ||
| В | ||
| В- | ||
| В- | ||
| В- | ||
| С+ | ||
| С+ | ||
| С+ | ||
| С | ||
| С | ||
| С | ||
| С- | ||
| С- | ||
| D+ | ||
| D | 50-54 | |
| 24-0 | Ғ |
Курстың саясаты:
1.Курс лекциялар мен практикалық сабақтардан, білім алушының өзіндік жұмыстары мен оқытушының кеңестерінен тұрады. Студенттер аудиториялық сабақтарға қатысуға тиісті.
2. Әрбір білім алушының курс бойынша оқылған лекциялардан конспектілері, практикалық сабақтарда орындалған жұмыстары, мәліметтері, жаттығулары, сондай-ақ интернеттен немесе өзге оқулықтардан жинақтаған қосымша материалдары болуы тиіс.
3. Практикалық сабақтар сұрақ-жауап, пікірсайыс, дебаттар өткізу секілді түрлі тәсілдерді қолдану арқылы өтеді. Пікірсайыстарға қатысуына, тапсырмаларды орындауына қарай білім алушының белсенділігі, сабаққа деген ынтасы бағаланады.
4.Білім алушылар берілген тақырып бойынша белгіленген мерзімде презентациялар өткізуі тиіс. Ол үшін екінші аптада студенттер бірнеше топтарға бөлініп, командалар жасақтайды. Әрбір команда кем дегенде екі презентация өткізуі тиіс.
5. Білім алушылар таңдаған тақырыбы бойынша реферат жазады. Рефераттың тақырыбы бойынша оқытушы қосымша бағыт-бағдар, ақыл-кеңес береді.
6. Білім алушылар өткен тақырыптары бойынша 7-аптада, 14-аптада аралық бақылау тапсырады.
7. Оқытушы білім алушыларды аралық тест қорытындысымен және өзге де бағалау қорытындыларымен таныстырып отырады.
8.15-аптада білім алушылар қортынды емтихан тапсырады.
Қосымша
Емтихан сауалдары
1.Ежелгі заман лингвистикасы табылған деректер мен алғашқы лингвистикалық еңбектерге қарай нешеге бөлінеді
2.Лингвистика тарихын шартты түрде нешеге бөлеміз
3.Араб лингвистикасында Халил әл-Фарахади жасаған сөздікті ата
4.Араб лингвистикасындағы Сибабейхидің еңбегі
5.Араб лингвистикасындағы дыбыстың пайда болуы жолы мен орнын анықтап, классификация жасаған ғалым
6.Арап лингвистикасындағы жүйелі грамматика авторы
7.Орта ғасырда латын тілін оқытып, үйретуге арналған оқулық авторы
8.Орта ғасырдағы конондық тілдер
9.Александрия грамматистері
10.Римдіктерге арналған Грамматика өнері атты алғашқы жүйелі грамматика авторы
11.Грек тілінің «Синтаксисі туралы» атты еңбек авторы
12.Көне Үндістанда тілді зерттеу неше бағытта жүрді
13.Көне Үнді тілінің алғашқы нормативтік грамматикасын құрастырған ғалым
14.Вараручи Катьянаның еңбегі
15.Вакьяпадия кімнің еңбегі
16.Көне Үндістан лингвистикасында тілді философиялық тұрғыдан зерттеген тілші
17.Көне Үндістан лингвистикасында сөзді үш аспектіде қарастырған ғалым
18.Араб лингвистикасында әл-Фирузабади жасаған 60 томдық сөздікті ата
19.Араб лингвистикасында 40 000 сөзден тұратын «Сыхах» атты сөздік авторы
20.Араб лингвистикасында «Улушение в лексикология» атты сөздік авторы
21.Араб лингвистикасының негізін салушылардың бірі
22.Араб лингвистикасының орталығы болған қалалар
23.Араб лингвистикасында «Разлив волн» атта 20 томдық сөздікті жасаған ғалым
24.Араб лингвистикасының ең жақсы зерттеп, жетістікке жеткен саласы
25.Ежелгі Греция лингвистикасы қанша кезеңге бөлінеді
26.Стойктер тіл біліміне қандай термин енгізді
27.Рим лингвистикасының көрнекті өкілдері
28.«Этимология» терминін тіл біліміне енгізген мектеп
29.Стойктер тіл білімінде қанша сөз табын көрсетіп, талдады
30.Ежелгі заман лингвистикасындағы басты зерттелген проблемалар
31.Ежелгі Қытай лингвистикасында басты зерттелген мәселе
32.Ежелгі Қытай лингвистикасындағы сөз мағынасын түсіндіруге арналған алғашқы сөздік
33.Ежелгі Қытай лингвистикасында Ян Сюн жасаған диалектологиялық сөздік
34.Дүние жүзі бойынша алғаш Сюй Шэн жасаған түсіндірмелі сөздік
35.Көне Үндістанда тілді зерттеу қалай басталды
36.Көне Үндістан лингвистикасының көрнекті өкілдерін ата
37.Көне Үндістан лингвистикасындағы «Аштатхьян» кімнің еңбегі
38.Орта ғасыр лингвистикасында тілді зерттеудегі пайда болған қарама-қарсмы бағыттар
39.Араб тіл білімінде 60 томдық сөздік жасаған ғалым
40.Стойктер тіл білімінде қандай саланың қалыптасуының негізін салды
41.Аристотель тілдік сөйлеуге тән қандай құрылымдарды көрсетті
42.Қазақ тіліндегі «Жалпы тіл білімі» оқулықтың авторы
43.Жалпы лингвистика тарихына арналған «История лингвистических учени» атты оқулықтың авторы
44.Қайта өркендеу дәуірінде қанша мәдени ағым дүниеге келді
45.Қайта өркендеу дәуірінде Реформатскийдің айтуынша қанша мәселеге көңіл бөлінді
46.Жеке, нақты тілдерді зерттейтін тіл білімі
47.Туыстас тілдер фактілерін салыстыра отырып зерттейтін тіл білімі
48.Тілдің белгілі бір кезеңіндегі даму қалпы тұрғысынан қарастыратын тіл білімі
49.Туыстас емес тілдер фактілерін салыстыра отырып зерттейтін тіл білімінің саласы
50.Тілді тарих бойынша дамуы тұрғысынан қарастыратын тіл білімі
51.Тілдердің барша адамзат баласына тән заңдылықтары мен қасиеттерін зерттейтін ғылым
52.Жалпы тіл білімінің зерттелу нысаны
53«Ява аралындағы Кави тілі туралы» еңбек авторы
54. «Адамзат тілінің әр алуандығы туралы» атты еңбек авторы
55. «Тіл – халық рухы, ал рух – оның тілі» атты тұжырым авторы
56. Гумбольдт өзінің типологиялық классификациясында тілдерді неше топқа бөлді
57. ХІХ ғ. Тіл біліміндегі натуралистік ағымның көрнекі өкілдері
58. Тіл біліміндегі психологиялық ағымның көрнекті өкілдері
59.«Ежелгі солтүстік тілдері және неміс, исланд тілдерінің шығуы туралы зерттеулер» атты тілдер туыстығына арналған еңбек авторы
60.Я.Гриммнің төрт томнан тұратын еңбегінің аты
61.Қазан лингвистикалық мектебінің өкілдері
62.ХІХ ғ. Лингвистикасындағы мектептер
63.ХХ ғ. Лингвистикасында қалыптасқан мектептер
64.Тіл білімі тарихында Жас грамматилық бағыттан біржола және үзілді-кесілді бас тарту ұранын алғаш көтерген мектеп
65.Сөздер мен заттар мектебінің көрнекті өкілдері
66.Эстетизм мектебінің көрнекті өкілдері
67.«Тіл – индивидуальдық рухани творчество» деген тұжырымға келген мектеп
68.ХХ ғ. Италияда қалыптасқан мектеп
69.«Тіл қоғаммен байланысты, тіл – қоғамдық құбылыс» деген тұжырым жасаған, ХХ ғ. Францияда қалыптасқан мектеп
70.Социологиялық мектептің өкілдері
71.«Жалпы лингвистика курсы» атты еңбек авторы
72.ХХ ғ.лингвистикасында өзіндік мектептерімен қалыптасқан ағым
73.Структуралық тіл білімнің негізгі мектептері
74.Прага лингвистикалық мектебінің өкілдері
75.Копенгаген структуралық мектебінің өкілдері
76.Дискриптивтік мектеп өкілдері
77.Тіл мәселелерін сол тілді қолдаушы қауымның мәдени өмірімен, сал-сана, әдет-ғұрпымен байланыстыра зерттейтін лингвистикалық ілім
78.Қазақ тіл білімінің теориялық, әдістемелік негізін салған ғалымдардың бірі
79.«Қазақ тіл білімінің қалыптасуы мен дамуы» атты оқулық авторы
80.Жас грамматикалық ағымның көрнекті өкілдері
81.Кеңес тіл білімінде тілдің «Сатылап даму» теориясын ұсынған ғалым
82.ХІХ ғ. Лингвистикасындағы ағымдар
83.Москва лингвистикалық мектебінің өкілдері
84.Түбірге қосымша жалғау арқылы грамматикалық мағнаның берілу тәсілі
85.Түбірдің, дыбыстың құрамының өзгеруі арқыл грамматикалық мағнаны білдіру тәсілі
86.Қазақ тілі қандай типтегі тілдер қатарына жатады?
87.Орыс тілі қандай типтегі тілдер қатарына жатады?
88.Тіл мен ойлаудың шығуы туралы тіл білімінде қандай теориялар бар?
89.Генологиялық классификация тілдердің қандай белгілеріне сүйеніп жасалады?
90.Типологиялық классификация тілдердің қандай белгілеріне сүйеніп жасалады?
91.Тілдердің тоғысуында пайда болатын процес?
92.Тіл қоғамда қандай негізі қызметтер атқарады?
93.Дүние жүзіндегі тілдерге тіл білімінде қанша топтастыру (классификация) жүзгізіледі?
94.Әлемдік жасанды тілдерді зерттейтін тіл білімінің саласы?
95.Ғалымдар тілдердің қарым-қатынасы мен өзара әсер етуінде болатын процестердің неше түрін көрсетіп жүр?
96.Тілдердің жүйелілік-құрылымында біртектес элементтердің байланысы қалай аталады?
97.Тілдің жүйе элементтерінің өзара байланысының тіл білімінде қанша түрі бар?
98.Тілдің қоғамда қарым-қатынас құралы болу қызметі тіл білімінде қалай аталады?
99.Қазақ тілінің диалектілік ерекшеліктерін зерттеген ғалымдар
100.Қазақ тілінің фонетикасын арнайы зерттеген ғалымдар
101.Қазақ тілінің лексикологиясын арнайы зерттеген ғалымдар
102.Қазақ тілінің морфологиясын арнайы зерттеген ғалымдар
103.Қазақ тілінің синтаксисін арнайы зерттеген ғалымдар
104.Жеке, нақты тілдерді зерттейтін тіл білімі
105.Туыстас тілдер фактілерін салыстыра отырып зерттейтін тіл білімі
106.Тілдің белгілі бір кезеңдегі даму қалпы тұрғысынан қарастыраутын тіл білімі
107.Туыстас емес тілдер фактілірін салыстыра отырып зерттейтін тіл білімінің саласы
108.Тілді тарих бойында дамуы тұрғысынан қарастыратын тіл білімі
109.Тілдердің барша адамзат баласына тән заңдылықтары мен қасиеттерін зерттейтін ғылым