 |
|
Репликация. Транскрипция 17 страница
1. Молекулалық биология пәні және міндеттері.
2. Нуклеин қышқылдары: ДНҚ, РНҚ, құрылысы және қызметтері.
3. Ген, молекулалық-биологиялық анықтамасы. Мутон, рекон, цистрон.
4. Прокариот және эукариоттар генінің молекулалық-генетикалық құрылысы.
5. Гендердің жіктелуі.
6. Молекулалық биологияның орталық догмасы (Криктің негізгі постулаты).
7. Тірі ағзалардағы тұқым қуалау ақпаратының берілу бағыттары мен типтері: жалпы, арнайы, тыйым салынған.
8. Ауруларға диагноз қоюда, емдеу мен алдын-алудағы ДНҚ талдаудың маңызы мен рөлі.
9. ДНҚ репликацияның ұстанымдары.
10. ДНҚ репликациясының бастаушы және ілесуші тізбектерінің ерекшеліктері.
11. Репликацияға қатысатын негізгі ферменттердің қызметтері.
12. Репликация қателіктерінің пайда болу механизмдері, ұстанымдары және түзетілуі.
13. Теломерлік ДНҚ-ның репликациялану ерекшелігі.
14. Теломераза, оның құрылысы және қызметі.
15. Сызықты ДНҚ молекуласының ұштарының ұзаруының альтернативті механизмдері.
16. Репликация қателіктерінің және сызықты ДНҚ молекуласының теломерлік бөліктерінің репликацияланбауының медициналық маңызы.
17. Транскрипция, анықтамасы, кезеңдері.
18. а-РНҚ синтезделуіндегі матрицалық принцип, репликациядан транскрипцияның айырмашылығы.
19. Транскрипция үдерісіне қатысатын ферменттер.
20. Прокариот және эукариотгендеріндегі транскрипцияның механизмі: инициация, элонгация, терминация.
21.Трансляцияның биологиялық және генетикалық маңызы неде?
22. Про- және эукариоттар трансляциясының ерекшеліктері.
23. Трансляция процесінде рибосоманың, т-РНҚ-ның рөлі қандай?
24. Трансляция қателерінің пайда болу механизмдерінің себебі неде және олардың медицинада
маңызы қандай?
25. Генетикалық код, анықтамасы.
26. Генетикалық кодтың қасиеттері.
27. Генетикалық кодтың медициналық маңызы.
28. Гендер белсенділігінің реттелуі, анықтамасы, маңызы, тірі ағзалардың (жасуша) тіршілігіндегі мәні.
29. Прокариот гендер белсенділігінің реттелуінің оперондық моделі.
30. Гендер белсенділігінің реттелуінің типтері (негативті және позитивті, репрессибелді).
31. Гендер белсенділігінің реттелуінің деңгейлері, сипаттамалары: геномдық деңгейде, транскрипциялық деңгейде, посттранскрипциялық деңгейде, трансляциялық деңгейде, посттрансляциялық деңгейде
32. Эукариоттар гендерінің белсенділігінің реттелуінің ерекшеліктері.
33. Гендер белсенділігінің реттелуінің бұзылуы және оның патологиялық процестермен байланысы.
34. Генетикалық материалдың жасушадағы орны (ядролық, цитоплазмалық).
35. Жасуша ядросындағы генетикалық материалдың құрылымдық-функциональдық
ұйымдасу деңгейлері және оның қалыптасу механизмдері.
36. Эукариоттардың генетикалық материалының нуклеогистондық ұйымдасуы.
37. Хроматин, эу- және гетерохроматин, сипаттамасы.
38. Хромосома типтері. Хромосомалардың Денверлік және Париждік номенклатурасы.
39. Кариотип, анықтамасы, медициналық-генетикалық маңызы.
40. Медицинадағы жасуша құрылымның өзгеруінің маңызы.
Митоздық цикл, анықтамасы, кезеңдері.Сипаттамасы.
41. Митоздың негізгі реттеушілері (циклиндер, киназалар).
42. G1, S, G2 кезеңдеріндегі кешендердің әсері.
43. MPF және APC кешендерінің әсері.
44. Жасушаның митоздық циклды өтуінің бақылануы (тексеру нүктелері).
45. Митоздық циклдың бұзылу механизмдері және себептері.
46. Митоздық циклдың бұзылуының медициналық зардаптары.
47. Гаметогенез, сипаттмамасы.
48. Оогенез, сперматогенез.
49. Мейоз – ағзаның жынысты көбеюі мен комбинативті өзгергіштігінің негізі.
50. Мейоз кезіндегі хромосомалардың құрылысының динамикасы және қызметі.
51. Мейоздың жалпы биологиялық, генетикалық және медициналық маңызы.
52. Тұқым қуалайтын өзгергіштік.
53. Рекомбинативті өзгергіштік.
54. Рекомбинативтік өзгергіштіктің пайда болу механизмдері
55. Мутагенез, мутагендік факторлар.
56. Мутациялық өзгергіштік, жіктелуі
57. Геномдық және хромосомалық мутациялар себептері, пайда болу механизмдері
58. Геномдық және хромосомалық тутациялардың жіктелуі
59. Геномдық және хромосомалық мутациялардың хромосомалық аурулардың дамуындағы ролі.
60. Гендік мутациялар, олардың себептері, жіктелуі.
61. Репликация қателіктерінен болатын мутациялардың типтері, даму механизмдері.
62. Оқылу рамкасының өзгеруі типту мутациялар, даму механизмі.
63. Гендік мутациялардан дамитын тұқым қуалайтын аурулар.
64. Репарация, себептері, типтері.
65. Репарациялардың пайда болу механизмдері.
66. Апоптоз, анықтамасы.
67. Апоптоздың себептері.
68. Апоптоздың даму сатылары.
69. Апоптоз үдерісінің генетикалық бақылануы.
70. Апоптоздың медициналық маңызы.
71. Канцерогенез. Канцерогендік факторлар, жіктелуі, олардың жасушалардың ісіктік трансформациясындағы рөлі.
72. Протонкогендер және онкогендер жайлы түсінік, олардың жасушалардың ісіктік трансформациясындағы рөлі.
73. Антионкогендер, олардың ісікке қарсы қорғаныш механизмдері.
74. Онковирустар, олардың жасушалардың ісіктік трансформациясындағы рөлі.
75. Қатерлі ісіктер, даму сатылары, қасиеттері.
76. Генетиканың заманауи онкологиядағы маңызы.
77.Адам геномының құрылысының құрылымы. «Адам геномы» бағдарламасы және оның маңызы.
78. Гендік-инженериялық технологиялар. Гендік инженерияның заманауи жетістіктері және болашағы.
79. Молекулалық-генетикалық зерттеу әдістері: полимеразалық тізбектік реакция, ДНҚ рестрикциясы, блот-гибридизация әдістері, ДНҚ клондау, секвенирлеу.
80. Қазіргі кездегі молекулалық-генетикалық әдістерді және олардың технологияларының медицинада қолданылуының негізгі бағыттары.
15-сабақ (СОЖӨЖ)
1. Тақырыбы: «Молекулалық биология негіздері» тарауы бойынша аралық бақылау
2. Мақсаты: студенттердің дәріс материалдары мен практикалық сабақтарда алған түсініктері мен білім деңгейлерін жасушаның гентикалық материалының құрылысы мен қызметі, мутацияның пайда болу себептері мен механизмдері, заманауи онкологиядағы генетиканың рөлі.
3. Оқытуың міндеті: студенттерді ауызша сұрау, типтік есептер шығарту арқылы студенттердің осы тараудан алған білім деңгейлері мен түсініктерін анықтау.
4. Өткізу түрі:ауызша/жазбаша сұрау, тестілеу.
5. Тақырып бойынша тапсырмалар:
1. Молекулалық биология пәні және міндеттері.
2. Нуклеин қышқылдары: ДНҚ, РНҚ, құрылысы және қызметтері.
3. Ген, молекулалық-биологиялық анықтамасы. Мутон, рекон, цистрон.
4. Прокариот және эукариоттар генінің молекулалық-генетикалық құрылысы.
5. Гендердің жіктелуі.
6. Молекулалық биологияның орталық догмасы (Криктің негізгі постулаты).
7. Тірі ағзалардағы тұқым қуалау ақпаратының берілу бағыттары мен типтері: жалпы, арнайы, тыйым салынған.
8. Ауруларға диагноз қоюда, емдеу мен алдын-алудағы ДНҚ талдаудың маңызы мен рөлі.
9. ДНҚ репликацияның ұстанымдары.
10. ДНҚ репликациясының бастаушы және ілесуші тізбектерінің ерекшеліктері.
11. Репликацияға қатысатын негізгі ферменттердің қызметтері.
12. Репликация қателіктерінің пайда болу механизмдері, ұстанымдары және түзетілуі.
13. Теломерлік ДНҚ-ның репликациялану ерекшелігі.
14. Теломераза, оның құрылысы және қызметі.
15. Сызықты ДНҚ молекуласының ұштарының ұзаруының альтернативті механизмдері.
16. Репликация қателіктерінің және сызықты ДНҚ молекуласының теломерлік бөліктерінің репликацияланбауының медициналық маңызы.
17. Транскрипция, анықтамасы, кезеңдері.
18. а-РНҚ синтезделуіндегі матрицалық принцип, репликациядан транскрипцияның айырмашылығы.
19. Транскрипция үдерісіне қатысатын ферменттер.
20. Прокариот және эукариотгендеріндегі транскрипцияның механизмі: инициация, элонгация, терминация.
21.Трансляцияның биологиялық және генетикалық маңызы неде?
22. Про- және эукариоттар трансляциясының ерекшеліктері.
23. Трансляция процесінде рибосоманың, т-РНҚ-ның рөлі қандай?
24. Трансляция қателерінің пайда болу механизмдерінің себебі неде және олардың медицинада
маңызы қандай?
25. Генетикалық код, анықтамасы.
26. Генетикалық кодтың қасиеттері.
27. Генетикалық кодтың медициналық маңызы.
28. Гендер белсенділігінің реттелуі, анықтамасы, маңызы, тірі ағзалардың (жасуша) тіршілігіндегі мәні.
29. Прокариот гендер белсенділігінің реттелуінің оперондық моделі.
30. Гендер белсенділігінің реттелуінің типтері (негативті және позитивті, репрессибелді).
31. Гендер белсенділігінің реттелуінің деңгейлері, сипаттамалары: геномдық деңгейде, транскрипциялық деңгейде, посттранскрипциялық деңгейде, трансляциялық деңгейде, посттрансляциялық деңгейде
32. Эукариоттар гендерінің белсенділігінің реттелуінің ерекшеліктері.
33. Гендер белсенділігінің реттелуінің бұзылуы және оның патологиялық процестермен байланысы.
34. Генетикалық материалдың жасушадағы орны (ядролық, цитоплазмалық).
35. Жасуша ядросындағы генетикалық материалдың құрылымдық-функциональдық
ұйымдасу деңгейлері және оның қалыптасу механизмдері.
36. Эукариоттардың генетикалық материалының нуклеогистондық ұйымдасуы.
37. Хроматин, эу- және гетерохроматин, сипаттамасы.
38. Хромосома типтері. Хромосомалардың Денверлік және Париждік номенклатурасы.
39. Кариотип, анықтамасы, медициналық-генетикалық маңызы.
40. Медицинадағы жасуша құрылымның өзгеруінің маңызы.
Митоздық цикл, анықтамасы, кезеңдері.Сипаттамасы.
41. Митоздың негізгі реттеушілері (циклиндер, киназалар).
42. G1, S, G2 кезеңдеріндегі кешендердің әсері.
43. MPF және APC кешендерінің әсері.
44. Жасушаның митоздық циклды өтуінің бақылануы (тексеру нүктелері).
45. Митоздық циклдың бұзылу механизмдері және себептері.
46. Митоздық циклдың бұзылуының медициналық зардаптары.
47. Гаметогенез, сипаттмамасы.
48. Оогенез, сперматогенез.
49. Мейоз – ағзаның жынысты көбеюі мен комбинативті өзгергіштігінің негізі.
50. Мейоз кезіндегі хромосомалардың құрылысының динамикасы және қызметі.
51. Мейоздың жалпы биологиялық, генетикалық және медициналық маңызы.
52. Тұқым қуалайтын өзгергіштік.
53. Рекомбинативті өзгергіштік.
54. Рекомбинативтік өзгергіштіктің пайда болу механизмдері
55. Мутагенез, мутагендік факторлар.
56. Мутациялық өзгергіштік, жіктелуі
57. Геномдық және хромосомалық мутациялар себептері, пайда болу механизмдері
58. Геномдық және хромосомалық тутациялардың жіктелуі
59. Геномдық және хромосомалық мутациялардың хромосомалық аурулардың дамуындағы ролі.
60. Гендік мутациялар, олардың себептері, жіктелуі.
61. Репликация қателіктерінен болатын мутациялардың типтері, даму механизмдері.
62. Оқылу рамкасының өзгеруі типту мутациялар, даму механизмі.
63. Гендік мутациялардан дамитын тұқым қуалайтын аурулар.
64. Репарация, себептері, типтері.
65. Репарациялардың пайда болу механизмдері.
66. Апоптоз, анықтамасы.
67. Апоптоздың себептері.
68. Апоптоздың даму сатылары.
69. Апоптоз үдерісінің генетикалық бақылануы.
70. Апоптоздың медициналық маңызы.
71. Канцерогенез. Канцерогендік факторлар, жіктелуі, олардың жасушалардың ісіктік трансформациясындағы рөлі.
72. Протонкогендер және онкогендер жайлы түсінік, олардың жасушалардың ісіктік трансформациясындағы рөлі.
73. Антионкогендер, олардың ісікке қарсы қорғаныш механизмдері.
74. Онковирустар, олардың жасушалардың ісіктік трансформациясындағы рөлі.
75. Қатерлі ісіктер, даму сатылары, қасиеттері.
76. Генетиканың заманауи онкологиядағы маңызы.
77.Адам геномының құрылысының құрылымы. «Адам геномы» бағдарламасы және оның маңызы.
78. Гендік-инженериялық технологиялар. Гендік инженерияның заманауи жетістіктері және болашағы.
79. Молекулалық-генетикалық зерттеу әдістері: полимеразалық тізбектік реакция, ДНҚ рестрикциясы, блот-гибридизация әдістері, ДНҚ клондау, секвенирлеу.
80. Қазіргі кездегі молекулалық-генетикалық әдістерді және олардың технологияларының медицинада қолданылуының негізгі бағыттары.
6. Үлестірілетін материалдар:тесттер, билеттер.
7. Әдебиеттер:
Негізгі:
7.1. Бочков Н.П. Клиническая генетика. М.: Геотар-Мед., 2004. 444 с.
7.2. Генетика. Под ред. Иванова В.И. М.: Академкнига, 2006. 638 с.
7.3. Гинтер Е.К. Медицинская генетика. М.: Медицина, 2003. 446 с.
7.4. Муминов Т.А., Куандыков Е.У. Основы молекулярной биологии (курс лекций). Алматы: Эверо, 2009. 208 с.
7.5. Қуандықов Е.Ө., Нұралиева Ұ.Ә. Жалпы және медициналық генетика негіздері (дәрістер жинағы). Алматы: Эверо, 2009. 216 б.
7.6. Медициналық биология және генетика. Е.Ө. Қуандықовтың ред. Алматы, 2004. 444 с.
7.7. Мушкамбаров Н.Н., Кузнецов С.Л. Молекулярная биология. М., 2003, 544 с.
7.8.Щипков В.П., Кривошеина Г.Н. Общая и медицинская генетика. М.: Академия, 2003. 256 с.
7.9. Фаллер Д.М., Шилдс Д. Молекулярная биология клетки. М., 2003, 272 с.
7.10. Қуандықов Е.Ө., Нұралиева Ұ.Ә. Негізгі молекулалық-генетикалық терминдердің орысша-қазақша сөздігі. Алматы: Эверо, 2012. 112 б.
Қосымша:
7.11. Медицинская генетика: учеб. пособие/ Роберт Л. Ньюссбаум, Родерик Р, Мак-Иннес, Хантингтон Ф. Виллард: пер. с англ. А. Ш. Латыпова; под ред. Н. П. Бочкова.- М.: ГЭОТАР-Медиа, 2010, 620 с.
7.12. Жимулев И.Ф. Общая и молекулярная генетика. Новосибирск: Сиб.унив. изд-во, 2007. 478 с.
7.13. Геномика медицине. Под ред. Иванова В.И. М.: Академкнига, 2006. 392 с.
7.14. Коничев А.С., Севастьянова Г.А. Молекулярная биология. М., 2005. 397 с.
8. Бақылау
8.1. Когнитивті (білім) құзыреттілікті бағалау:
8.1.2. Тақырыптың сұрақтары бойынша ауызша сұрау.
8.1.3. Тест бақылау – 10 сұрақтан 12 нұсқа.
8.2. Тәжірбиелік дағды құзыреттілігін бағалау:
1. Нуклеотидтің құрылысының сызбасын сызу және түсіндіру.
2. Геннің құрылысының сызбасын сызу және геннің барлық суббірліктерінің функциональдық маңызын түсіндіру.
3. ДНҚ репликациясының ұстанымдарының сызбасын сызу және түсіндіру.
4. ДНҚ–ның бастаушы және ілесуші тізбектерінің репликациясының сызбасын сызу және түсіндіру.
5. ДНҚ репликациясына қатысатын, негізгі ферменттерді атау және репликация үдерісіндегі олардың маңызын түсіндіру.
6. Сызықты ДНҚ молекуласы ұштарының толық репликацияланбау себебін, ұзару механизмінің сызбасын сызу және түсіндіру.
7. Транскрипция үдерісіне анықтама беру және сызбасын сызу, транскрипция үдерісіне қатысатын ферменттердің құрылысы және қызметін, транскрипция сатыларын сипаттау.
8. а-РНҚ пісіп жетілу үдерісінің сызбасын сызу және түсіндіру.
9. РНҚ, типтері, құрылысы, қызметі.
10. Геннің трансляция үдерісінің сызбасын сызу және түсіндіру, трансляция үдерісіне қатысатын ферменттерді,сатыларын, олардың рөлін сипаттау.
11. Генетикалық код, анықтамасы, қасиеттері, геннің трансляция үдерісініндегі олардың рөлі.
12. Гендер белсенділігінің реттелуінің оперондық моделінің сызбасын сызу және түсіндіру.
13. Хроматин, анықтамасы, құрылысы, типтері, функциональдық маңызы.
14. Жасушаның генетикалық материалының ұйымдасуының әртүрлі деңгейлерінің
механизмдерінің сызбасын сызу және түсіндіру.
15. Генетикалық материалдың нуклеосомалық ұйымдасу деңгейінің қалыптасу
механизмінің сызбасын сызу және түсіндіру.
16. Хромосомалардың классификациясы. Хромосомалардың Денверлік және Париждік номенклатурасының ұстанымдары, оның медицинадағы маңызы.
17. Митоздық цикл, анықтамасы, сатылары, кезеңдері, митоздық циклдағы генетикалық материалдың өзгеруін сипаттау.
18. Митоздық циклдың реттелуі және генетикалық бақылануы, анықтамасы, мәні, циклин және циклинге тәуелді киназалардың рөлін сипаттау.
19. Жасушаның бөлінуінің, мейоздың түрлі сатыларындағы жасуша генетикалық материалының мөлшерінің сызбасын сызу және сипаттау.
20. Жасушаның бөлінуінің, митоздың түрлі сатыларындағы жасуша генетикалық материалының мөлшерінің сызбасын сызу және сипаттау.
21. Генетикалық материалдың өзгеруіне байланысты мутацияларды жіктеңіз.
22. Рекомбинативтік өзгергіштіктің пайда болу механизімін сызу және оның генетикалық маңызын түсіндіру.
23. Геномдық мутациялар типін сызып, пайда болу механизімін түсіндіріңіз.
24. Хромосомалық мутация типтерін және пайда болу механизмдерінің сызбасын сызу және түсіндіру.
25. Гендік (нүктелік) мутациялардың пайда болу механизмінің сызбасын сызып, түсіндіріңіздер.
26. ДНҚ молекуласының жарықтық репарациясының маңызын түсіндіру және сызбасын сызу.
27. ДНҚ молекуласының қараңғылық репарациясының маңызын түсіндіру және сызбасын сызу.
28. ДНҚ молекуласының репликациядан кейінгі репарациясының маңызын түсіндіру және
сызбасын сызу.
29. Қатерлі ісік жасушаларының қасиетерін атап оларды сипаттау.
30. Протоонкогеннің онкогенге айналу механизмдерінің сызбасын сызу және түсіндіру.
31. Жасушаның ісіктік трансформациясының сатыларының сызбасын сызып түсіндіріңіз.
32. Апоптоз сатыларының мәні, сызбасын сызу және медициналық маңызын түсіндіру.
33. Гендік инженерия технологиясының кезеңдерінің сызбасын сызу және түсіндіру.
8.3. Коммуникативтік дағды құзыреттілігін бағалау:
8.3.1. Әңгімелесу барысында материалды дұрыс жеткізу.
ЖАЛПЫ МЕДИЦИНА МАМАНДЫҒЫ
МолекулАЛЫҚ биологиЯ ЖӘНЕ генетикА кафедраСЫ
СТУДЕНТТЕРДІҢ ӨЗІНДІК ЖҰМЫСЫНА АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР
КУРС
МОЛЕКУЛАЛЫҚ БИОЛОГИЯ ЖӘНЕ МЕДИЦИНАЛЫҚ ГЕНЕТИКА ПӘНІ
ҚҰРАСТЫРУШЫЛАР: кафедра оқытушылар
АЛМАТЫ, 2014 жыл
Кафедра отырысында талқыланып бекітілді, «24» мамыр 2014 ж., хаттама № 16 .
Кафедра меңгерушісі, профессор Куандыков Е. У.
1-тақырып (СӨЖ)
1. Адам жынысының генетикасы
2. Мақсаты: Студенттерде адам жынысыны анықталуындағы және қайта анықталуындағы тұқым қуалаушылықтың маңызы мен мәні туралы білімді қалыптастыру. Жеке даму үдерісі кезіндегі жыныс – зәр шығару жүйелерінің (қалыпты және патологиялы) қалыптасуындағы жыныс хромосомаларда орналасқан гендермен бақыланатын белгілердің (аурулардың) тұқым қуалауының цитогенетикалық механизмдерін сипаттау.
3. Тапсырмалар:
3.1. Жыныстың генетикалық (хромосомалық) алғашқы детерминациялануы.
3.2. Жыныстың алғашқы детерминациялануындағы Y және аутосомдық хромосомалардағы гендердің рөлі.
3.3. Жыныстың екінші реттік морфогенездік детерминациялануы және жыныс – зәр шығару жүйелері мүшелерінің қалыптасуы.
3.4. Жынысқа тәуелді және жыныспен шектелетін белгілер.
3.5. Гинандроморфтар, интерсексуалдар, гермафродиттер және тағы басқа туа біткен ақаулар мен зәр шығару, жыныс жүйелеріндегі ауытқулар, олардың медицинадағы маңызы.
4. Орындалу түрі: презентация құрастыру.
5. Орындалу шарттары:
а) тақырыптың негізгі әдебиеттерді таңдау және оқу;
б) библиография құрастыру,
в) ақпаратты жүйелеу және өңдеу;
г) презентацияны жоспарын жасау;
д) презентацияны «Microsoft Power Point» бағдарламасында жасау;
е) «Биолог» атты СҒҮ-де баяндау.
Презентация құрылымына қойылатын талаптар :
а) презентацияны «Microsoft Power Point» бағдарламасында жасау;
б) слайдтар саны 10-15 слайдтан аспауы; слайдтар мәтінмен толтырылмауы қажет;
в) презентация анық құрастырылуы, жеңіл қабылдануы қажет;
г) соңғы слайдта библиография көрсетілуі қажет.
6. Тапсырылу мерзімі: «Жалпы және медициалық генетика негіздері» тарауынан аралық бақылауға дейін.
7. Бағалау шарттары: 100% сәйкес болатын 100 балл жүйесімен бағаланады.
8. Әдебиеттер:
8.1. Бочков Н.П. Клиническая генетика М.: Гэотар-Мед, 2006.
8.2. Генетика. Под ред. Иванова В.И. М.: Академкнига, 2006.
8.3. Гинтер Е.К. Медицинская генетика. М.: Медицина, 2003.
8.4. Жимулев И.Ф.Общая и молекулярная генетика. Новосибирск: Сиб.унив. изд-во, 2007.
8.5. Медицинская генетика: учеб. пособие/ Роберт Л.Ньюссбаум, Родерик Р, Мак-Иннес, Хантингтон Ф. Виллард: пер. с англ. А. Ш. Латыпова; под ред. акад. РАМН Н. П. Бочкова.- М.: ГЭОТАР-Медиа, 2010.
8.6. Тейлор Д., Грин Н., Стаут У. Биология. М., 2002.
9. Бақылау:
9.1. Жыныстың негізгі детерминациялану типтері.
9.2. У–хромосоманың жыныс детерминациялануындағы рөлі неде?
9.3. Аутосомдық гендердің жыныс детерминациялануындағы рөлі қандай?
9.4. Жыныстың екінші реттік детерминациялануы қандай факторлармен байланысты?
9.5. Адамның жынысы детерминациялануындағы бұзылыстардан қандай патологиялық жағдайлар қалыптасады.
Үш тілдегі түсіндірме сөздер:
| Қазақ тілінде | Орыс тіліне | Ағылшын тілінде |
| Жыныс – бұл ағзалардың көбеюін анықтайтын морфологиялық, физиологиялық, мінез құлықтың және басқада белгілерінің жиынтығы | Пол– совокупность морфологических, физиологических, поведенческих и других признаков организма | Sex - morphological, physiological, behavioral, and other characteristics of the body |
| Жыныстың бастапқы (алғашқы) белгілері гаметалардың түзілуін және ұрықтануды (гонадалар, жыныс жолдарын, сыртқы және ішкі жыныс мүшелерін) қамтамасыз ететін мүшелер. Олар эмбриогенезде қалыптасады | Первичные признаки пола представлены органами, обеспечивающими образование гамет и оплодотворение (гонады, половые пути, наружные и внутренние половые органы). Они закладываются в эмбриогенезе | Primary signs of sex – organs providing formation of gametes and fertilization (gonads, genital tract, external and internal genital organs). They are formed in during embryogenesis |
| Жыныстың генетикалық жіктелуі жыныс хромосомаларының генетикалық жиынтығымен бағдарланады. Ұрықтың жынысы ХХ немесе ХУ жыныс хромосомаларымен анықталады | Генетическая дифференцировка пола программируется генетическим набором половых хромосом. Генетический пол зародыша определяется половыми хромосомами ХХ или ХУ | Genetic differentiation of sex – programmes by set of sex chromosomes. The genetic sex of the embryon is determined by the sex chromosomes XX or XY |
Құрастырушы: доц. Нуртаева Қ.С.