Здавалка
Главная | Обратная связь

Сітуацыя развітання



У народзе кажуць, як развітаешся, так потым і прывітаешся. I маюць рацыю тыя, хто так кажа.

Сітуацыя развітання - гэта апошняя, заключная стадыя зносінаў, таму яе можна разглядаць як вынік папярэдняй размовы і праекцыю ў будучыню, як планаванне і прадчуванне наступных сустрэч. У беларускім моўным этыкеце сітуацыя развітання - адна з самых экспрэсіўных. Ёй характэрны цеплыня, спагадлівасць, шчырасць, што дае надзею на добрыя адносіны суразмоўцаў у далейшым. Выбар моўных формул у сітуацыях развітання залежыць, безумоўна, ад удзельнікаў і абставін.

 

Практыкаванне 4. Прачытайце словазлучэнні, якія адлюстроўваюць сітуацыю развітання. Вызначце універсальныя і сітуатыўныя формулы. Складзіце некалькі сказаў.

 

Да пабачэння! Да сустрэчы!

Да ранiцы! Да вечара!

Да новага спаткання!

Дазвольце з вамi развiтацца!

Бывай! Мы яшчэ сустрэнемся!

Заставайцеся здаровы (здаравенькі)!

Шчаслiва вам!

Пабачымся! Пакуль!

Будзьце благаславёны на дабрыню!

Мiр вам! Жывіце з мірам!

Засцеражы вас Бог!

Асобную групу развітанняў складаюць формулы, адрасаваныя тым, хто ад'язджае, бо шлях, дарога сімвалізавалі раней пераход ад "свайго" свету у свет "чужы", часам небяспечны, варожы. Таму на дарогу выказвалі такія пажаданні:

 

Шчасці Божа ў дарозе!

3 Богам!

Шчаслівай дарогі!

Шчасліва вярнуцца!

У добры час!

Час добры на дарогу!

Хай цябе мінае ліха ў дарозе!

Гладкай вам дарожанькі!

Ручнічком дарожанька! і інш

Пажаданні, падзяка, пачуцці

Практыкаванне 5. Прачытайце словы і словазлучэнні, якімі выказваюць розныя пажаданні. Акрэсліце сітуацыю іх ужывання.

Усяго добрага (найлепшага)! Хай вам шчасціць! Хай будзе ўсе добра! Хай лес вам не здрадзіць! Дабранач! Добрай ночы! Дай Бог вам легкі сон да свету! Смачна есці! Смачнога! Сыць вам, людзі!

  • Хлеб ды соль! — растлумачце сэнс гэтага выразу.

 

Практыкаванне 6. Дапоўніце словазлучэнні да сказаў.

Сардэчна дзякую вам(табе) за ... Шчыра ўдзячны ... Калі ласка ... Я вам вельмi абавязаны… Дзякую вам за …

Якбачым, у беларускім маўленчым этыкеце існуе мноства разнастайных формул, якія адлюстроўваюць адносіны людзей у самых розных абставінах, што таксама сведчыць аб моўным багацці беларускай мовы.

Формы зваротку

Асобую ролю ў моўным этыкеце адыгрываюць словы, якія.называюць асобу, да якой звяртаюцца з просьбай, пытаннем ці прапановай, бо праз гэты моўны сродак перадаюцца адносіны да асобы: ветлівасць, павага, пагарда і да т.п.

Нацыянальная спецыфіка беларускай мовы праяўляецца ва ўжыванні клічных формаў зваротку, якія вядомы здаўна. Ну што, браце, пойдзем! А я, дзеду, вельмі рады цябе бачыць! Паўло! Мы прыехалі, пара выходзіць.

Ужываецца таксама зварот да суразмоўцы ў форме трэцяй асобы, які з'явіўся пад уплывам польскай мовы. Напрыклад: Можа, тата адпачыў бы? А мама ўжо вячэрала?

Для рускай мовы такая форма зваротку не характэрная.

Параўн.: Папа, ты может отдохнешь? Мама, ты уже ужинала?

На жаль, у беларускай мове, дарэчы, як і ў рускай, няма адзінай унікальнай формы зваротку да незнаемага чалавека. Яшчэ нядаўняе слова "таварыш", якое мы вымаўлялі з гонарам і якое азначала духоўнае яднанне народа, выйшла з актыўнага побытавага ўжытку і стала, насупраць, знакам халоднага аддалення. Больш за тое, яго часта ўжываюць тады, калі хочуць паказаць, што чалавекам не задаволены (Таварыш! Што вы без дазволу ўвайшлі?). Акрамя таго, у гэтага слова няма суадноснай пары жаночага роду, таму прымяненне яго да жанчыны не заўсёды можа быць адобрана.

У беларускай мове апошнім часам актывізаваўся зваротак "спадар", "спадарыня", "спадары", "спадарства", якія зафіксаваны былі ў помніках старабеларускай пісьменнасці. У заходніх абласцях нашай краіны, якія зведалі моцны ўплыў польскай мовы, здаўна бытуе зваротак "пан", "пані, "паніч", "паненка", "панове".

- Куды пані едзе?

- У Ашмяны, да дачкі. А пані?

 

Практыкаванне 7. Выкажыце ўласнае меркаванне наконт паводзінаў вашага сябра, надвор’я, месца для адпачынку, вашай будучай прафесіі, значэння маркетынгавых даследванняў, рэкламавання, роднай мовы і інш, выкарыстоўваючы наступная размоўныя формулы.

  • На мой погляд
  • На маю думку
  • Мне здаецца
  • Я лічу
  • 3 пункту.погляду
  • Як кажуць
  • Далучаюся да думкі
  • Я не згодны з ...
  • Ва ўсякім выпадку
  • Неабходна (трэба) адзначыць
  • Нельга пагадзіцца (не пагадзіцца
  • На жаль
  • Нягледзячы на тое, што
  • Пры гэтым
  • Тым не менш
  • Аднак
  • Такім чынам
  • Па-першае (па-другое)
  • Перш-наперш
  • Перш за ўсё .
  • I гэтак далей
  • I да таго падобнае
  • Дарэчы
  • Між іншым
  • Шчыра кажучы
  • Увогуле
  • У выніку
  • Карацей кажучы
  • У заключэнне
 

 

Практыкаванне 8. Прачытайце сказы. Дайце ім адзнаку з боку моўнага этыкету. Адрэдагуйце гэтыя сказы.

1. Іван Андрэевіч, я буду прасіць Вас падвезці мяне раніцой на станцыю.

2. Дазвольце мне сказаць, Алена Рыгораўна, што я вам вельмі ўдзячны за аказаную паслугу.

3. Я хачу папрасіць прабачэння за тое, што спазніўся і прымусіў вас чакаць.

4. Сёння мне хочацца павіншаваць вас, мае паважаныя калегі, з нашым прафесійным святам - Днём настаўніка.

5. Я не чакаў, што наша сустрэча будзе такой карыснай. А цяпер дазволь, сябра, развітацца з табой і пажадаць плёну ў працы.

6. 3 гэтай студыі, з экрана тэлевізара, я хачу перадаць прывітанне маім сябрам, родным, усім тым, хто дапамог мне трапіць на перадачу "Поле цудаў".

7. Жанчына сказала: "Я ведаю пра спектакль і хацела б сустрэцца з выканаўцам галоўнай ролі".

 

· Папрасіце прабачэння за тое, што:

спазніліся на дзелавую сустрэчу;

прыйшлі пазней, чым запрашалі;

не пазванілі, як абяцалі;

праходзіце ў тэатры на свае месца, калі людзі ўжо сядзяць(спектакль пачаўся);

не выканалі свайго абяцання.

*Ролевая гульня . Візіт у бібліятэку.

Сітуацыя: студэнтам патрэбна літаратура для напісання рэферата на тэму "Малы і сярэдні бізнес".

Удзельнікі: два студэнты, бібліятэкар.

 

Дыскусія

Кожнаму з нас часта, а тым больш кіраўнікам нейкіх устаноў, даводзіцца прымаць удзел у абмеркаванні якіх-небудзь пытанняў на палітычныя, навуковыя, грамадскія ці іншыя тэмы, адным словам, быць удзельнікам дыскусіі.

Дыскусія - гэта свабоднае публічнае абмеркаванне якога-небудзь спрэчнага пытання .

Мэта і сэнс спрэчкі – калектыўны пошук ісціны. Думак і меркаванняў можа і павінна быць шмат, і чым больш іх, тым лепш. Форма выказвання павінна адпавядаць нормам моўнага этыкету.

Выказваючы сваё меркаванне, трэба гаварыць спакойна, добразычліва, пераканаўча, лагічна, паслядоўна, абгрунтоўваючы свой пункт погляду. Адстойваць свае погляды трэба аргументавана. " У спрэчцы словы павінны быць мяккія, а аргументы цвердыя. ", - падкрэсліў Д.Вілкінс. Але нельга лічыць сваю думку адзіна правільнай толькі таму, што яна ваша.

Акрамя таго, трэба ўмець слухаць свайго апанента, не перабіваць яго, прызнаць за ім права на існаванне. Трэба паважаць іншую думку, пазіцыю, меркаванне, ідэю, цярпіма адносіцца да сваіх суразмоўцаў і ні ў якім выпадку не пераходзіць на павышаны тон, да агрэсіўных моўных прыемаў.

 

Практыкаванне 9. Прачытайце выказванне аднаго з замежных псіхолагаў Нормана Коўпленда. Абмяркуйце гэта выказванне, прытрымліваючыся правілаў вядзення дыскусіі.

"Чалавек, які не ўмее звязна і пераканаўча выкладаць свае думкі, ніколі не стане выдатным кіраўніком".

 

Практыкаванне 10. Скажыце пра што сведчаць мiмiка, жэсты ўдзельнiкаў наступных дыялогаў

A) - Прыйдзецца ўсе разбiраць,- дзелавiта сказаў Марозаў, склаўшы iнструменты.

- Зноў на два днi марокi,- нахмурыўся Саша.- Няўжо нельга знайсцi праблему, не разбiраючы?

B) - Цi cапраўды можна назваць такi метад навуковым? - гледзячы на Крывiцкага, рэзка адзначыў Лабанаў. Маршчыны сярдзiтым фантанчыкам паднялiся ад пераносiцы да крутога iлба.

- Бачыце, - павольна пачаў Крывiцкi, пачэсваючы востры, дрэнна паголены падбародак,- мы прытрымлiваемся такога прымiтыўнага правiла: калi пачаўся пажар, то не трэба праводзiць супрацьпажарныя мерапрыемствы.

С) - Лагута! – крыкнуў Iван Аляксеевiч

- Чаго? - адказаў Лагута з-пад машыны.

- Падыдзi сюды!

Лагута вылез, убачыў амартызатары ў руках Iвана Аляксеевiча і нахмурыўся.

- Гэта адкуль? - Iван Аляксеевiч паказаў на амартызатары.

Лагута зноў паглядзеў на iх, узяў адзiн у рукi, пацiснуў плячыма.

- Не ведаю ...

- Як - не ведаеш? - Iван Аляксеевiч кiўнуў на мяне. - Гаворыць, на складзе атрымаў!

- На складзе ён новыя атрымаў! - Лагута павярнуўся да мяне. - Дзе новыя?

Толькi зараз я зразумеў у чым справа. Гэта адрамантаваныя амартызатары, але старыя... Мне стала няемка... Я збянтэжана ўсмiхнуўся....

- Выбачай.... Пераблытаў (знакі прыпынку, адкуль тэксты)

 

Тэлефонная размова

Сучаснае жыццё немагчыма ўявіць без тэлефоннай сувязі. Першае патрабаванне культуры тэлефонных зносінаў у службовай сферы - кароткасць, лаканічнасць тэлефоннай размовы. Перш чым патэлефанаваць, трэба добра абдумаць размову, якая мае адбыцца, дакладна ведаць, што вы хочаце паведаміць ці пра што запытацца.

Той, каму патэлефанавалі, павінен праінфармаваць аб установе ці яго падраздзяленні і назваць сябе. У сваю чаргу, той, хто тэлефануе, таксама павінен прадставіцца (назваць сваё прозвішча, імя, імя па бацьку, пасаду), а таксама назваць установу, якую ён прадстаўляе.

Прыватная размова можа весціся ў адвольнай форме, але і ў ёй неабходна звяртаць увагу на тон мовы, яе інтанацыю, бо часта для суразмоўцы абразлівымі бываюць не толькі словы, але і тон, якім гэтыя словы былі вымаўлены. Па тоне, па спосабе выказваць свае думкі, мы мяркуем пра выхаванасць чалавека, а гэта ў сваю чаргу уплывае на канчатковы вынік нашай справы.

 

Практыкаванне 11. Пракаменціруйце ў плане адпаведнасці (неадпаведнасці) моўнаму этыкету наступныя звароты ў тэлефоннай размове:

 

- Алё! Гэта паліклініка? Скажыце, калі ласка, як працуе сення ўчастковы Юрчанка?

- Прабачце, гэта чыгуначны вакзал? Ці ёсць на сёння білеты на цягнік "Мінск-Масква"?

- Алё! Гэта ты, Максім? Ты не зможаш дапамагчы мне?

- Мамачка! Гэта - я. Не хвалюйся, у мяне ўсё добра.

- Таццяна Іванаўна! Добры дзень! 3 вамі гаворыць адна ваша знаёмая. Не пазналі хто?

 

Практыкаванне 12. Узнавіце рэплікі дыялогаў. Працягніце дыялог, прытрымліваючыся правіл моўнага этыкету.

a) А.... .

В.Добра. Прыходзьце ў пятніцу ў 12 гадзін, дырэктар будзе на месце.

А....

б) А. На жаль гэты тыдзень будзе заняты.

В. ...?

А. Патэлефануйце дні праз два.

В. ....!

А. Прабачце, калі ласка, але...

 

в) А.Добры дзень. Можна запрасіць к тэлефону дырэктара курсаў?

B.....?

А.Я бы хацела запісацца на курсы англійскай мовы.

В.

 

Практыкаванне 13. Перакладзіце на беларускую мову. Як суадносяцца паняцці ‘слова’ і ‘моўны этыкет’?

Слово - это не только условный знак для выражения мысли, но и художественный образ, вызванный самыми живыми чувствами, которые природа и жизнь выработали в первобытном человеке. Оно находится в тесной связи с народным бытом, мировоззрением, историей, обычаями людей, а язык - это святое наследие, которое переходит из поколения в поколение, от дедов к внукам. Каждое слово было легендой, мифом, оно наполнялось содержанием и поэзией, потому что миф основывался на легенде, а легенда замыкалась в слове. Слово есть творчество всего народа; формы слова совершенствовались многими поколениями и столетиями, пока стали тем, чем они есть сегодня.

 

Практыкаванне 14. На падставе наступнага тэксту складзіце дыялог, выкарыстоўваючы неабходныя формулы моўнага этыкету.

Як Іван Ігнатавіч пайшоў у магазін.

Іван Ігнатавіч ішоў па вуліцы і нёс вялікую торбу, з якой высоўваліся лапкі курыцы. Тут ён сустрэў Пятра Пятровіча. Петр Пятровіч спытаў, з якой гэта пары Іван Ігнатавіч пачаў хадзіць па магазінах. Іван Ігнатавіч адказаў, што, па-першае, Алена Якаўлеўна сказала, што больш ніколі ў жыцці яна не падніме сумку, якая важыць больш за пяць кілаграмаў, а па-другое, гэтым жанчынам нічога нельга даручыць. Калі яны прыходзяць у гаспадарчы аддзел, то самае большае, што яны бачаць – гэта бульбачыстка. Іншыя неабходныя ў гаспадарстве рэчы – стамескі, долаты, шрубцынгі – для іх папросту не існуюць. Петр Пятровіч адказаў, што яшчэ менш даверу ён адчувае да магазінаў, бо, каб набыць неабходнае для рамонту – алейныя фарбы для падлогі, пэндзлі, мел, шпалеры, бусцілат, - яму трэба было аб’ездзіць увесь горад. Да іх падышоў трэці спадар і сказаў, што калі ім патрэбныя фінская эмаль ці італьянскі ўнітаз, то ён можа з легкасцю забясечыць іх гэтымі рэчамі. Цвікі, шрубы і адверткі ў яго таксама ёсць, і ўсе гэта лепшых замежных фірмаў і па цэнах ніжэй за існуючыя. Іван Ігнатавіч і Петр Пятровіч узрадаваліся, селі на тралейбус і паехалі да незнаемага грамадзяніна. ( )

 

 

Раздзел 6

ПРАВАПІС

 







©2015 arhivinfo.ru Все права принадлежат авторам размещенных материалов.