Главная | Обратная связь

Падзелы Рэчы паспалітай. Уключэнне беларускіх зямель у склад Расійскіх зямель.

Падзелы Рэчы Паспалітай (польск. Rozbiory Rzeczpospolitej або Раздзелы Польшчы польск. Rozbiory Polski, белору. Падзелы рэчы Паспалітай, літ. Padalijimas) - раздзел тэрыторыі польска-літоўскай дзяржавы (Рэчы Паспалітай) паміж Прускі каралеўствам, Расійскай імперыяй і Аўстрыйскай манархіяй ў канцы XVIII стагоддзя (1772-1795).
В 1772 г. в Петербурге был подписан документ о пер­вом разделе Речи Посполитой между Российской импери­ей, Пруссией и Австрией. К России отошла Восточная Бе­ларусь. Причины разделов Речи Посполитой заключались во внутриполитическом положении. Оно характеризовалось как политический кризис, или безвластие. Такое положе­ние стало результатом злоупотребления шляхетскими воль­ностями. На заседаниях сейма действовало право «либерум вето». Согласно ему если хотя бы один депутат сейма вы­ступал против, то решение не принималось, а заседание сей­ма прекращалось. Единогласие являлось главным условием принятия постановления сейма. В результате большинство сеймов было сорвано. Государственное управление харак­теризовалось всевластием магнатов и шляхты и слабостью королевской власти в лице последнего короля Речи Поспо­литой Станислава Августа Понятовского. Речь Посполитая постепенно стала «заезжим двором и корчмой» для инозем­ных войск. Такое положение позволяло соседним государ­ствам вмешиваться в ее внутренние дела.

Попыткой спасти государство от гибели стало принятие сеймом 3 мая 1791 г. Конституции Речи Посполитой. Консти­туция ликвидировала раздел Речи Посполитой на Польшу и ВКЛ, провозгласила единое государство с единым прави­тельством, общим войском и финансами. Хотя Конституция и заложила основу для вывода Речи Посполитой из кризи­са, однако время на реформирование государства было уже упущено.

2. В 1793 г. произошел второй раздел Речи Посполитой. Под власть российской императрицы Екатерины II отошла центральная часть белорусских земель.

Попыткой сохранить независимость Речи Посполитой в рамках 1772 г. (до первого раздела) стало восстание 1794 г. во главе с уроженцем Беларуси Тадеушем Костюшко. Он ру­ководил восстанием на территории Польши. В предшествую­щий период своей жизни Т. Костюшко семь лет провел в Аме­рике, где активно участвовал в борьбе североамериканских колоний против английского колониального господства. Он был лично знаком с первым президентом США Джорджем Вашингтоном, дружил с одним из авторов американской «Декларации независимости» Томасом Джефферсоном. Т. Костюшко является национальным героем США и Поль­ши, почетным гражданином Франции.

Восстание проходило под лозунгом «Свобода, целост­ность, независимость». Активное участие в нем приняли па­триотическая шляхта, мещанство, духовенство.

В ВКЛ во главе восстания стоял полковник Якуб Ясин­ский. Здесь был создан отдельный от Польши орган руковод­ства восстанием — Наивысшая Литовская рада. Призыв Ко­стюшко к воссозданию Речи Посполитой в пределах 1772 г. нашел отклик только среди магнатов и шляхты ВКЛ. В из­данном документе «Полонецкий универсал» Т. Костюшко также обещал освободить от крепостной зависимости тех крестьян, которые участвовали в восстании. В результате отряды повстанцев пополнились косинерами — крестьяна­ми, вооруженными косами. На территории Беларуси они составляли до одной трети от численности участников вос­стания. Однако достигнуть массовой поддержки населения руководителям восстания не удалось. Оно было подавлено царскими войсками.

В1795 г. было подписано соглашение о третьем, оконча­тельном разделе Речи Посполитой между Россией, Австри­ей, Пруссией. К России отошли западнобелорусские земли.

25. Унутранняя палітыка Расіі ў беларускіх губерніях (1795-1917): саслоўная, нацыянальная, канфесійная,

Дарэформенага надзелы, адміністрацыйна-тэрытарыяльнае дзяленне расійскага ўзору, «адрэзкі», чересполосица, закон «Установы для кіравання губерняў Усерасійскай імперыі", Да Каліноўскі, Загад грамадскага догляду, губернская канцылярыя, павятовае казначэйства, ніжні земскі суд, павятовыя і межавыя суды.

Пасля ўключэння беларускіх зямель у склад Расійскай імперыі на гэтай тэрыторыі было ўстаноўлена адміністрацыйна-тэрытарыяльнае дзяленне расійскага ўзору і адпаведная яму сістэма мясцовага дзяржаўнага кіравання.

Рэалізацыя буржуазных рэформаў у Беларусі мела некаторыя асаблівасці. Так, па сялянскай рэформы 1861 г. за сялянамі трох губерняў Беларусі (Віленскай, Гродзенскай і Мінскай) было прызнана права на захаванне дарэформенага надзела зямлі, гэта значыць, з самага пачатку на гэтай тэрыторыі сялянская рэформа праводзілася ў жыццё на лепшых умовах, чым у цэнтральных губернях Расіі, у Віцебскай і Магілёўскай губернях, дзе мелі месца «адрэзкі» і чересполосица, якія пагаршалі становішча сялян. Больш за тое, паўстанне сялян пад кіраўніцтвам К.Каліноўскага ў 1863 г. прымусіла царызм у Віленскай, Гродзенскай, Мінскай і часткі Віцебскай губернях адмяніць з 1 мая 1863 г. часова абавязаная стан сялян, якое ў іншых губернях Расіі доўжылася да 1883, т . е. на большай частцы тэрыторыі Беларусі сялянская рэформа была праведзена на больш ільготных умовах. Што тычыцца паслярэформавы органаў сялянскага самакіравання ў Беларусі, то іх сістэма, структура і кампетэнцыя нічым не адрозніваліся ад аналагічных органаў іншых губерняў Расіі.

Дзяржаўны лад беларускіх зямель у складзе Расіі

Саслоўная палітыка, царызм, імператар, Кіраўнічы Сенат, нацыянальны прыгнёт, шавінізм, палітыка насаджэнні рускага землеўладання, намеснік, падаткі, чыноўнік, генерал-губернатарства, губерня, павет, павет, акругі, акруговай начальнік, прыстаў і інш

Далучэнне тэрыторыі Беларусі да Расіі ў выніку трох падзелаў Рэчы Паспалітай пацягнула за сабой паслабленне рэлігійнага і ў некаторай ступені, нацыянальнага прыгнёту, спрыяла спыненню спусташальнага узброеных канфліктаў паміж групоўкамі буйных магнатаў і ў канчатковым выніку садзейнічала эканамічнаму развіццю.

У першыя гады пасля далучэння Беларусі царскі ўрад, улічваючы цяжкае эканамічнае становішча насельніцтва, было вымушана памяншаць падаткі або на пэўны час зусім адмяняць іх. Так, па ўказе Кацярыны II ад 13 сьнежня 1772 г. жыхары Пскоўскай і Магілёўскай губерняў былі вызваленыя ад выплаты падаткаў на паўгода, а па яе указам ад 17 красавіка 1773 года памер падаткаў, што спаганяюцца з насельніцтва гэтых двух губерняў, быў паменшаны. Жыхары тэрыторыі, адышла да Расіі па другім падзеле, цалкам вызваляліся ад выплаты падаткаў на два гады.